De Prooi. Blinde trots breekt ABN Amro

De Nederlandse bank ABN Amro is volledig in handen van de Nederlandse staat. Vanaf vrijdag 20 november zullen aandelen van de bank echter weer op de Amsterdamse beurs verkrijgbaar zijn. ABN Amro keert weer terug naar de beurs. 188 miljoen aandelen, ongeveer een vijfde van de bank, wordt naar de beurs gebracht. De introductieprijs zal tussen de zeventien en negentien euro per aandeel liggen. De verwachte opbrengst van rond de 4,5 miljard euro gaat naar de aflossing van de Nederlandse staatsschuld.

Het gaat weer goed met ABN Amro. De eerste negen maanden van 2015 heeft men een winst van 1,65 miljard euro gemaakt. Geschat wordt dat de bank als geheel op het ogenblik vijftien à negentien miljard euro waard is. Midden in de kredietcrisis zag het er allemaal anders uit.

In 2007 kocht Fortis, de Belgisch-Nederlandse bank en verzekeraar, samen met de Royal Bank of Scotland en Banco Santander de Nederlandse bank. ABN Amro werd opgedeeld en Fortis verwierf de Benelux-activiteiten voor vierentwintig miljard. Door enthousiast gesjoemel op de Amerikaanse huizen- en hypotheekmarkt ontstond de kredietcrisis in de zomer van 2007. In september 2008 werd het duidelijk dat Fortis niet langer aan haar financiële verplichtingen kon voldoen. Fortis bleek met de aankoop van ABN Amro zijn hand te hebben overspeeld. Begin oktober 2008 kocht de Nederlandse staat ABN Amro voor 16,8 miljard euro van Fortis. De uiteindelijke onderhandelingen vonden plaats tussen de beide premiers Yves Leterme en Jan Peter Balkenende, in Leterme’s ambtswoning in Brussel.

Ook de RBS kon, mede door de aankoop van haar deel van ABN Amro, niet langer aan haar financiële verplichtingen voldoen. De Britse overheid moest 45,5 miljard pond in de RBS pompen om de bank overeind te houden. Op 6 oktober 2008 liet de Nederlandse regering aan de Tweede Kamer weten dat er ‘is besloten tot de aankoop van alle bancaire en verzekeringsactiviteiten van Fortis in Nederland’ omdat het een systeemrelevante bank is. Het ging hierbij om de door Fortis gekochte onderdelen van ABN Amro.

De ‘sleutelrol in het financiële stelsel betekent dat ernstige problemen zouden kunnen overslaan naar de rest van het financiële stelsel.’ Het ging echter ook om de werkgelegenheid. In Nederland werkten toen zo’n 45.000 mensen bij ABN Amro. De NRC schreef: ‘Na sluiting van de beurs was de beurswaarde van Fortis als geheel 12,7 miljard euro. Dat is dus minder dan de 16,8 miljard euro die de Nederlandse overheid nu voor een deel ervan betaalt. Toch kan minister Bos dit beschouwen als een werelddeal.’

Wouter Bos was de verantwoordelijke minister van Financiën. En al gauw werden er vraagtekens gezet bij deze ‘werelddeal’. In november 2009 besloot de Tweede Kamer tot een parlementaire enquête. In april 2012 kwam de Enquêtecommissie met haar eindrapport. ‘De oorzaak van de problemen bij Fortis lag in de combinatie van de verslechterende marktomstandigheden met het absorberen van de overname van ABN Amro. Fortis heeft scherp aan de wind gevaren in zijn bedrijfsvoering en bezat een aanzienlijke portefeuille besmette activa. Fortis heeft er zelf voor gekozen om met het consortium ABN Amro te willen overnemen zonder voorafgaand een uitgebreid boekenonderzoek te kunnen doen. De commissie constateert dat Fortis door zijn eigen toedoen in de problemen is gekomen.’

‘Bos koos vanaf het begin de verkeerde weg,’ tekende de krant De Morgen op uit de mond van een van de Belgische onderhandelaars. ‘Hij wist bovendien niet goed waarover het ging.’ Volgens sommigen is er veel te veel geld door de Nederlandse staat betaald. Bovendien kwamer er lijken uit de kast. Aanvankelijk dachten de Belgen dat ze waren afgetroefd door Wouter Bos, en dat er te weinig voor de bank was betaald. De Enquêtecommissie komt echter tot en ander oordeel. ‘Het lijdt geen twijfel dat er uit bedrijfseconomisch opzicht te veel betaald is voor de Nederlandse delen van Fortis. Dat geldt voor de oorspronkelijke aankoopprijs voor de aandelen van 16,8 miljard euro en in nog sterkere mate voor de in totaal ongeveer 30 miljard euro die gemoeid bleken te zijn met Fortis/ABN Amro.’

Uiteindelijk is er volgens het ministerie van Financiën in totaal 24,5 miljard euro betaald. ‘Het is vooralsnog niet aannemelijk dat de totale investering terug zal komen,’ schreef de enquêtecommissie in 2012 in haar eindconclusie. Hoeveel de schade voor de Nederlandse staat en daarmee voor de Nederlandse belastingbetaling zal zijn zal na vrijdag berekend kunnen worden.

Fortis bestaat niet meer. In Nederland is het op gegaan in ABN Amro en in België in BNP Paribas en in Ageas. De Belgische staat heeft zijn aandelen Fortis voor 3,25 miljard euro in november 2013 aan BNP Paribas verkocht. Ook deze opbrengst werd gebruikt om een deel van de staatsschuld af te lossen. Eddy Eerdekens schreef in www.knack.be op 14 november 2013: het lijkt ‘op gratuite dagjespolitiek van de regering die onze kroonjuwelen verkoopt om de staatsschuld te milderen. Als je je huis verkoopt om je schulden af te betalen, ga je daarna toch nog ergens moeten wonen. Je kan dit niet doen zonder tegelijkertijd structurele maatregelen te nemen om de overheidsschuld te doen afnemen.’

De Nederlandse bedrijfseconoom en journalist Jeroen Smit schreef de financiële thriller De Prooi, Blinde trots breekt ABN Amro. Het Nationaal Toneel uit Den Haag maakte er een toneelstuk van en de VARA bewerkte het boek tot De Prooi, een driedelige televisieserie uit 2013.