De taliban controleren nu ertsen die de groene energie voeden.

Een belangrijke bron van inkomsten van de Afghaanse taliban  waren tot nu toe de drugs heroïne en methamfetamine (‘meth’).  Klaprozen en Ephedraplanten bevatten de startproducten voor hun chemische aanmaak. Beide planten gedijen goed in Afghanistan. Bij het speuren naar de plantjes vanuit satellieten, vliegtuigen, en via veldwerk brachten de Amerikanen ook de minerale samenstelling van Afghanistan grondig in kaart. Dat was door de Russen ook al gedaan, maar ondertussen stonden er nieuwe ertsen in de belangstelling.

1000 miljard dollar marktwaarde

De rapporten van de experten vermelden grote reserves aan koper, kobalt, ijzer, bariet, zwavel, lood, zilver, zink, niobium, lithium, en… 1,4 miljoen ton ‘zeldzame aardmetalen’. Die laatste, plus lithium en kobalt , komen pas de laatste 20 jaar in het vizier, want ze zijn onontbeerlijk in de groene economie van windmolens, zonnepanelen, elektrische auto’s… Omgerekend in geld komen de VS analisten in 2010 al gauw aan 1000 miljard dollar marktwaarde voor Afghanistans ertsen. Toch ruimen de VS en het Westen plaats voor de taliban, die daardoor uitzicht krijgen op een meer halal bron van stevige inkomsten. Waarom doen ze dat?

Een ‘neem de grondstoffen en trek je van de bevolking niet teveel aan’ strategie van de VS is niet van de grond gekomen. Ook paniekerige plannen om de oorlog uit te besteden aan gekende internationaal werkende huurlingenlegers werden afgevoerd. In Pakistan, waar gemotiveerde talibanstrijders actief waren in guerrillamodus, leek dit na discussie voor Washington toch geen goede investering. De Afghaanse burgerbevolking ziet dat de VS geïnteresseerd is in grondstoffen, niet in mensen. De taliban slagen er wél in vertrouwen op te bouwen bij een groot deel van de bevolking. De ertsen blijven dus voorlopig in de grond, min of meer afgeschermd voor de westerse bedrijven.

Kosten-batenanalyse te hoog

Een van de redenen is dat de Amerikaanse en Europese bedrijven niet zien hoe ze de ruwe ertsen uit een afgesloten Afghanistan moeten krijgen dat omringd is door hun vijanden. In Congo krijg je minerale ertsen in recordtempo en aan een continue stroom tot aan belangrijke zeehavens. Mits ondersteuning door bovenvermelde huurlingenlegers uiteraard. Een manier van werken die net zo goed opgaat voor Europese, Chinese als voor Amerikaanse bedrijven. Dat werkt dus niet in Afghanistan – de taliban guerrilla is taaier dan huurlingen. Resultaat: in Afghanistan is de kosten-batenanalyse voor de VS en voor de wereldinvesteerders te hoog. De kosten van de oorlog liepen al op tot 1000 miljard dollar, evenveel als de geschatte waarde van de strategische zeldzame aardmetalen. Niet alleen transport, maar ook de chemie van de ontginning van de zeldzame aardmetalen voor de ‘groene’ energiesector is problematisch.

In de tabel van Mendelejev zitten er 17 zeldzame aardmetalen mooi naast mekaar, met namen die publiekelijk weinig gekend zijn. Ook voor chemici waren neodymium, disprosium etc… enkele decennia geleden eerder exoten die niet voorkwamen in ons labo met duizenden chemicaliën. Nu zit er een halve ton neodymium en dysprosium in een windmolen en kilo’s in sommige elektrische voertuigen. China kent ondertussen wel wat van zeldzame aardmetalen, en ook van de nu sterk gegeerde metalen lithium en kobalt. De VS importeerde in 2019 80% van hun zeldzame aardmetalen uit China, en Europa… 98%. Ook van lithium en kobalt heeft China stocks aangelegd. Uw volgende elektrisch voertuig, zonnepaneel, windmolen, smartphone… zal dus zeldzame aardmetalen, kobalt en lithium bevatten uit China. En zal daar ook grotendeels gemaakt worden. China is er als de kippen bij om de taliban leiding uit te nodigen. Nu nog even kijken hoe ze aan die Afghaanse ertsen geraken.

Grote ecologische schade

Om zeldzame aardmetalen te ontginnen, heeft de mijnindustrie om te beginnen water nodig om een eerste aanrijking te doen van de tot poeder vermalen ertsen. Ook de eerste stappen vóór transport in de winning van kobalt en lithium vereisen water. En dat is er niet in Afghanistan. 80% van de bevolking leeft van landbouw, en het gebrek aan water zorgde daar reeds grotendeels voor de enorme interne conflicten. Reken daar nog bij dat het aanrijkingsproces voor ertsen naast water nog hopen agressieve chemicaliën nodig heeft, zodat grote ecologische schade zal aangericht worden in een land waar fauna en flora nu al gedecimeerd zijn.

Dat is ook zo in China, maar dat ziet de westerse klant liever niet. VS bedrijf Molycorp wil niet concurreren, want de ecologische schade zou immens zijn. Zeldzame aardmetalen zijn niet zeldzaam, maar zitten verspreid tussen andere mineralen. Als je het properder wil doen dan China, dan zal het veel duurder worden. De taliban staat voor een nieuwe, dit keer chemische vijand. Afghanistan zou dan de weg van de Democratische Republiek Congo kunnen opgaan.

Veel jong volk voor weinig economische activiteit

Net zoals in Congo is er in Afghanistan veel jong volk voor weinig economische activiteit. Die zitten in een Malthusiaanse val. Economen wringen in hun handen, want volk is een van hun ingrediënten. In Congo zijn zo’n 10 miljoen mensen afhankelijk van de ‘artisanale’ kobaltindustrie. De tweede grootste bron van werk, na de landbouw. Er is weinig verschil in werkomstandigheden en methoden in bedrijven of in artisanale vormen. Belgische onderzoekers onderlijnen: kobalt winnen in DR Congo is niet duurzaam. Maar in vergelijking met het delven en verwerken van zeldzame aardmetalen en lithium is het delven van kobalt nog heel proper werk.

De taliban controleren binnenkort dus een land dat toekomstgerichte rijkdommen bevat. De metalen voor de ‘duurzame’ energiesector worden op dit ogenblik op andere locaties wel ontgonnen in miserabele omstandigheden voor mens en milieu. Ze zijn dus een giftig geschenk. Gelukkig zijn veel van deze metalen gedeeltelijk recycleerbaar uit een aantal producten. Ook Afghanistan wordt de volgende maanden gerecycleerd. Het wordt boeiend om te zien welk nieuw product er daar tevoorschijn komt. Het kan rampzalig worden, of het kan een voorbeeld worden voor de regio, en wie weet voor de rest van de wereld.