De worsten van Woeste kostten ook 1,00 euro

‘We zijn de onderdanen van de geschiedenis, maar mogen er niet de gevangenen van zijn.’ Meteen na hun ontmoeting becommentarieerde prins Charles zo de zingeving van zijn gesprek en handdruk met Gerry Adams van Sinn Féin in Noord-Ierland. Het was een handdruk en gesprek tussen de bezetter en de bezette onderdaan.

Ik ben het eens, hartsgrondig eens met die uitspraak. Het verleden onder ogen zien met een sterkte-zwakte analyse. Alles van alle kanten bekijkend. Maar terugkeren naar het verleden kan niet. Bij de pakken blijven zitten is evenmin een hoopvolle optie. Blijvend kringetjes draaien rond het eigen grote gelijk is slaapwandelend de verkeerde afslag naar de toekomst inslaan.

Jaarlijks wordt in Aalst een Daensdag georganiseerd. Gelukkig is dat meer dan alleen maar een traditie. Zinvol is het wanneer het Priester Daensfonds de in de rivier geworpen steen is. Een steen in de door eigenbelang en winsthonger afgedamde stroom. Een steen die barsten maakt in de bevroren rivier van hardvochtigheid.

Die steen, de publicatie van ‘De Eigenzinnige kijk van het Priester Daensfonds op maatschappij en armoedebestrijding’ slingerden wij als David naar de al te vaak hardvochtige samenleving. We zijn een kleine en nederige vereniging, dat besef ik maar al te goed, maar geschraagd door de krachtlijnen van Daens en de daensisten zijn wij een vereniging met toekomst.

Word bewust/activist

Daens staat voor hoop, armoedebestrijding in solidariteit; maatschappelijke samenhang in gelijkwaardigheid en rechtvaardigheid; zijn wie we zijn, of het complexloos en inclusief beleven van onze persoonlijke en Vlaamse identiteit.

U betracht het geluk? Steek de handen uit de mouwen. Word activist, in de betekenis van ‘militant’. Doe er zelf iets aan. Er zijn geen excuses om aan de kant te blijven staan. Word of wees activist. Wees bewust van wat er echt niet kan. Een greep:

– Het hypocriete geweten dat het verbod op kinderarbeid bejubelt, maar opvallend slordig omspringt met het afdwingen van ethische principes. Of welvaart en mensenrechten hier, maar niet zo strikt van toepassing elders. Bedrijven kunnen omwille van lagere loonkosten en een laksere wetgeving hun maatschappelijke verantwoordelijkheid niet uitbesteden. Als individu en activist moeten we echt wel op ons consumptiegedrag letten.
– Slechts een kwart van alle werknemers, wereldwijd, heeft een vast arbeidscontract. Tijdelijke, deeltijdse en informele jobs zonder contract zijn het lot voor de grote meerderheid. Na de Scandinavische landen en vlak na Duitsland, maar voor de meeste andere Europese landen, scoort België hoog met 75,6 procent vaste contracten. Wie het anders wil, zit grondig fout.
– 1 euro-maaltijden zijn oké. De worsten van Woeste waren ook voedsel, en dat is een druppel op een hete plaat ook.
– Besparingen en efficiëntiemaatregelen zijn oké. Waar blijven de positieve maatregelen voor de ‘volksverheffing’, zoals Daens voorhield en vandaag aan te wijzen als de strijd van het middenveld en verenigingen tegen ongelijkheid? 
– ‘Les transfers Nord-Sud, ça nous aide juste pour le marketing. Mais en fait, ça ne nous intéresse pas.’ Partijstrategie primeert op de terechte eis voor een resultaatsgebonden en vooral transparante solidariteit.
– De daensisten keerden zich fel tegen de Congo-Vrijstaat van Leopold II en de overdracht van het koloniale bewind aan België. Daarom mijn volgende bedenking over wat niet kan: België keert zich tegen genocides, in casu tegen het Armeense drama van honderd jaar geleden. Oké, heel zeker oké. Maar de Belgische regering zwijgt in alle talen over de roof- en moordbezetting van Congo, een bezetting geheel en al doordrongen van principes die uitgaan van raciale inferioriteit en gemotiveerd door winstbejag.
– De lijst van wat niet kan is lang. Veel, zoals de voortdurende taal- en daarmee ook patiëntendiscriminatie in Brusselse OCMW- en Irisziekenhuizen, laat ik even terzijde, niet omdat ze niet ernstig of niet laakbaar zouden zijn, maar omdat elke opsomming eentonig wordt.

Onderwijs

De klassemaatschappij is terug van nooit weggeweest. Ik citeer De Standaard (5 juni 2015) ‘Nooit was de kans op mobiliteit tussen de klassen kleiner. De sociale mobiliteit via de liefde werkt niet meer zoals voorheen. Artsen maken geen kinderen meer met verpleegsters. Artsen zijn almaar vaker zelf vrouwen, zij kiezen een arts als partner. Hun kinderen zijn voorbestemd om het uitstekend te doen op school.
Veel uitgesprokener dan in de ons omringende landen zit ongelijkheid ingebakken in het Vlaamse onderwijs. Kinderen van rijke ouders hebben 90 procent kans om een richting uit het algemeen onderwijs te volgen. Kinderen van arme ouders hebben 15 procent kans om ASO te volgen. Kinderen uit lagere sociale middens krijgen vaker B-attesten. Kinderen uit hogere milieus blijven langer in de sterkste richtingen.’

Statistieken van de Federale Overheidsdienst Economie wijzen de stijgende ongelijkheid aan. Afkomst is vandaag belangrijker dan talent. Dit maatschappijbeeld verwierp Daens met alle heftigheid hem eigen. Maar hiervoor het onderwijs de zwarte piet toeschuiven is kijken met paardenkleppen op. Onderwijs zwakt net de ongelijkheid af.

Dirk Van Damme, hoofd onderwijsonderzoek bij de Oeso, stelt in een opiniebijdrage, (DS 6 juni 2015), dat financiële armoede in gezinnen dé indicator is voor een verarmende opvoedingscultuur. ‘De groeiende ongelijkheid dient allerminst bestreden te worden door de ambities in het onderwijs te temperen of huiswerk af te schaffen. Belangrijk is dat thuis een stimulerende leeromgeving ontwikkeld wordt. Huiswerk kan net een pedagogische omgeving helpen creëren,’ stelt Dirk Van Damme. Net zoals het belangrijk is ouders, zeer zeker die van kwetsbare gezinnen, beter bij de school te betrekken.

Het ondersteunen van die kwetsbare gezinnen is de hefboom om de ongelijkheid te bestrijden. Het mag dus meer dan 1,00 euro kosten, want het is een investering die veel, heel veel zal opbrengen aan menselijk geluk, en zeer zeker ook aan economische welvaart.

Gelijkwaardigheid

De aloude eis van Daens voor gelijkwaardigheid heeft vandaag alles te maken met sociale barrières en armoedebestrijding. Regeringen in dit land: hef die sociale barrières op. Zet de para’s in tegen de armoede. Spreekwoordelijk dan. Waarom is er nooit een alarmfase 4 in de strijd tegen armoede?

Regeringen: sloop de sociale grens tussen wie veel (te veel) belastingen betaalt en zij die er geen of nauwelijks betalen. Dat is pas een taxshift.

Doek de karaattaks op, niet meer noch minder dan een sluikse subsidie. Afkoopsommen voor fiscale fraudeurs werpen sociale barrières op. Rechtvaardigheid – rechtveerdigheid, zei Daens – rijmt niet met afkoopsommen. Behandel alle inkomens gelijk en laat iedereen bijdragen volgens draagkracht. Een toemaatje: hou grote kuis in belastingvoordelen, de privilegies van belastingaftrekken.

De Europese Commissie stelt op 17 juni 2015. haar plan voor  betreffende een gemeenschappelijke berekeningswijze van de bedrijfsbelasting in alle EU-staten. Dit moet bedrijven afblokken die zich overgeven aan agressieve ‘fiscale optimalisatie’. Hopelijk kan de Commissie haar plan dwingend opleggen en zakt het niet als een pudding ineen zoals gebeurde met het voorstel voor een bankenwet.

Word en wees activist:
– Werkbaar werk, baas worden over de eigen loopbaan. Het bekt goed en er steken elementen in die kunnen bijdragen tot meer evenwicht tussen werken en gezin, tussen productiever zijn en toch beter in uw vel zitten. Maar anderzijds is het niet met individuele jaarlijkse overeenkomsten tussen werkgever en werknemer dat er structurele veranderingen verankerd worden en dat er langetermijndoelstellingen ontwikkeld worden. Collectieve arbeidsovereenkomsten blijven hard nodig.

– Een efficiënte sociale zekerheid moet. Daar schort vandaag iets aan. België geeft niet meer uit aan sociale zekerheid dan in vergelijkbare landen en toch behoren onze ziekte- en werkloosheidsuitkeringen en pensioenen tot de laagste in Europa. De federale en Vlaamse sociale zekerheid moeten niet minder uitgeven aan sociaal beleid. Afbouwen is hardvochtig en vergt op middellange termijn meer uitgaven en een groter verlies. Wat Griekenland vandaag ervaart, weze een harde les. De drastische, opgelegde besparingen in de sociale bescherming, volksgezondheid, uitkeringen en pensioenen leidden al tot een spectaculaire ziektetoename, tot tuberculose toe. De tering, dé aan armoede gerelateerde infectieziekte.

– Zet je in voor de vermenselijking van het verkeer. Pieter Daens had het in ‘De Werkman’ al niet erg begrepen op het nieuwe fenomeen, de auto. De dagelijkse monsterfiles, het hoge aantal fietsdoden in Vlaanderen en het gevaarlijke fijn stof geven hem finaal gelijk. Het mobiliteitsdebat moet dringend weg uit enerzijds de individualistische en anderzijds de corporatische sfeer van ‘raak niet aan ons’.
De toekomst is aan de steden. Burgemeesters regeren de wereld. Zelfs de Antwerpse burgemeester neemt dezer dagen deel aan een conferentie van burgemeester van wereldsteden. 200 Europese steden voerden al een lage-emissiezone in. Niet in België, niet in Vlaanderen. We lopen weeral eens achterop.

– Wees activist. Laat de verandering niet aan u voorbijgaan.

Hoop

We mogen niet de slaven van het verleden zijn, zei prins Charles. Houd op te denken dat we machteloos zijn. Daens schreef geen doemverhaal, hij gaf hoop wanneer we er in slagen ons fatalisme af te leggen. Daens behoort tot het geheugen van Vlaanderen. Hij symboliseert het verzet tegen hardvochtigheid en hebzucht.

Doe actief mee aan de veranderende, hoopvolle en solidaire maatschappij boordevol initiatieven en ideeën: autodelen, dagen zonder vlees,  duurzaamheidsdenken, lokale handel, de coöperatieve gedachte, cohousing, volkstuintjes en stadslandbouw, delen én goedkoper leven, berisp uw gemeente wanneer ze nog pesticiden spuit in weerwil van het verbod, … of de heropbouw van een samenleving met een positief verhaal.

Ook op puinhopen kunnen bomen groeien. Het begint in uw eigen straat. Het is een kwestie van doen. Klein begonnen burgerinitiatieven kunnen grote gevolgen hebben, zoals Duitse steden die de elektriciteitsvoorziening weer in eigen handen nemen. En duurzaam bovendien, zoals in Hamburg.

– Wees activist. Geef nooit je droom op. Dé levensles die ik uit het daensisme trek. Het onmogelijk geachte is mogelijk: de warme, sociale Vlaamse samenleving. Proberen zulke samenleving gestalte te geven, als dank die we aan Daens verschuldigd zijn.

Foto © reporters

Johan Velghe is voorzitter van het Priester Daensfonds