Derde verkiezingsronde lonkt in Spaanse impasse

De eerste minister in lopende zaken verloor gisteren de tweede ronde in de vertrouwensstemming in het Spaanse congres gisteren. Mariano Rajoy kon geen meerderheid achter zich krijgen met de coalitie van zijn conservatieve Partido Popular en het centrumrechtse Ciudadanos. Hij had zes stemmen tekort en werd gesteund door slechts 170 van de 350 volksvertegenwoordigers. De kans is nu groot dat het land opnieuw naar nationale verkiezingen gaat, de derde verkiezingen in amper een jaar. Het toont de ongeziene impasse aan in de jonge Spaanse democratie, met de langste regering in lopende zaken ooit.

Eerste minister Rajoy ondergaat nu dezelfde beproeving als zijn tegenstander van de socialistische partij, Pedro Sánchez, die in het voorjaar geen meerderheid kon bemachtigen in coalitie met Ciudadanos. Aangezien Sánchez noch Rajoy toen een meerderheid konden vormen, werden nieuwe verkiezingen uitgeschreven om uit de politieke impasse te geraken. De uitkomst was ongeveer dezelfde als in de eerste verkiezingsronde: het einde van het tweepartijenstelsel waarbij conservatieven en socialisten elkaar afwisselden aan de macht. Ciudadanos en Podemos doken op als antwoord van het misnoegde electoraat op de veelvuldige corruptiezaken in de regerende Partido Popular (PP) en de povere economische prestaties van zowel de regeringen van de PP en de socialistische PSOE.

Het Catalaanse vraagstuk

Wanneer de regeringen van de PP of de PSOE in het verleden niet aan een meerderheid raakten, werden ze vaak geholpen door de Baskische en Catalaanse nationalistische partijen. De kans dat dit zich nu herhaalt is nu zo goed als onbestaande. Eerst en vooral is Rajoy’s minister van Binnenlandse Zaken verwikkeld in een afluisterschandaal, waaruit bleek dat Catalaanse pro-onafhankelijkheidspolitici geviseerd werden voor politieke vervolging. De leden van de liberale partij in kwestie, de Catalaanse Democratische Partij, heeft nu een klacht ingediend tegen de minister van Binnenlandse Zaken.

Recentraliserende maatregelen kenmerkten ook Rajoy’s eerste regeringstermijn, waardoor het voor de regionale partijen moeilijk valt hem te steunen voor een tweede termijn. Om een kandidaat voor het ambt van eerste minister te steunen, vragen 29 van de 47 Catalaanse volksvertegenwoordigers het recht om een referendum over onafhankelijkheid te kunnen houden, een aanbod dat zowel voor Rajoy als Sánchez onaanvaardbaar is. Aangezien de socialistische partijleider Sánchez weigert Rajoy onthoudingsstemmen te gunnen om een eenvoudige meerderheid te behalen, zit Spanje nu in een politieke impasse zonder uitzicht op een oplossing. De oplossing zou een Große Koalition kunnen zijn zoals in Duitsland, een alternatief dat meerdere malen voorgesteld werd door Rajoy en evenveel malen werd afgewimpeld door Sánchez, die vreest dat dan nog meer linkse kiezers overlopen naar Podemos.

De enige waterkans die Mariano Rajoy nu nog rest is te wachten tot na de regionale verkiezingen in Baskenland en Galicië. De centrumrechtse Baskische nationalistische partij heeft vijf zetels in het Spaanse congres en zou Rajoy kunnen steunen, hoewel de woordvoerder van die partij bijzonder hard was voor de manier waarop Rajoy’s regering het land leidde. Zich verzekeren van hun steun zal evenwel niet genoeg zijn voor Rajoy: hij heeft daarbovenop minstens één onthouding nodig om een eenvoudige meerderheid te bereiken. Dat is dan ook de reden waarom de eerste minister nu de centrumvleugel van de PSOE onder druk zet, een deel van de partij is immers geneigd om zich te onthouden om zo derde verkiezingen te vermijden voor een publiek dat er genoeg van heeft gehad. De partijdiscipline van de PSOE blijft onbetwist tot nu.

Derde verkiezingen voor Kerst: een maat voor niets?

De Spaanse eerste minister heeft nu tijd tot 31 oktober om voldoende steun te vinden. Indien hij daar niet in slaagt, zal het Spaanse parlement bij wet ontbonden worden. Dit is de meest waarschijnlijke uitkomst en zal automatisch een derde verkiezingsronde met zich meebrengen. Deze zullen, indien de kieswetgeving ongewijzigd blijft, gehouden worden op 25 december.

Verkiezingen opnieuw herhalen zal echter geen garantie zijn voor het kunnen vormen van een nieuwe regering. Peilingen tonen aan dat de resultaten ongeveer hetzelfde zouden zijn als bij de vorige verkiezingen: de PP zou lichtjes winnen, de PSOE zou stabiel blijven en de alternatieven Podemos en Ciudadanos zouden licht zakken. Aangezien de verkiezingen dus opnieuw herhaald zouden worden en op Kerstmis zouden gehouden worden, zal een lage opkomst gegarandeerd zijn. Die lagere opkomst zal vooral Podemos en Ciudadanos pijn doen, zoals aangetoond bij de voorbije verkiezingen. Een kleine schommeling in stemmen kan echter beslissend zijn, aangezien het Spaanse kiessysteem vooral de grootste partijen bevoordeelt, die traditioneel het trouwste kiespubliek hebben. Ook de landelijke regio’s, waar Podemos en Ciudadanos zwakker staan, zijn electoraal bevoordeeld. Rajoy probeert hier voordeel uit te halen en beschuldigt Sánchez verantwoordelijk te zijn voor een derde ronde verkiezingen, aangezien deze weigert zich te onthouden en geen coalitieregering wil vormen met de Partido Popular. Sánchez beschuldigt op zijn beurt Rajoy van chantage.

Economische gevolgen

Spanje heeft nu een regering in lopende zaken sinds bijna een jaar en deze politieke impasse zou ook economische gevolgen kunnen krijgen. Hoewel het Spaanse Bruto Nationaal Product een positieve groei van 3% kent, is Spanje onderweg om voor het negende jaar op rij de begrotingsdoelstellingen van de Europese Unie te missen. De Spaanse staatsschuld is verder aan het ontsporen met een 2,66% van het BNP tot juli dit jaar, vergeleken met 2,31% in juli 2015, op een totaal begrotingstekort van 5,16%, daar waar de EU een tekort van 4,2% vooropstelde. De Europese Commissie besliste recentelijk Spanje de boete voor het vorige begrotingstekort kwijt te schelden, terwijl Spanje op weg is opnieuw de begrotingsdoelstellingen te missen, dit jaar op 4,6% gezet door de Europese Commissie. Spanje heeft nu een totale staatsschuld van meer dan 100%.

Rajoy’s kabinet kon de openbare uitgaven beperken, maar werd geconfronteerd met lagere belastinginkomsten. Een enorm probleem voor Spanje is de torenhoge werkloosheid, met 20% van de bevolking zonder baan en met een onthutsend jeugdwerkloosheidscijfer van 45%. Hoewel Rajoy en zijn regering erin slaagden de werkloosheid terug te brengen van een recordcijfer van 27% in 2013, brengt de lange periode van een regering in lopende zaken met zich mee dat belangrijke economische maatregelen niet genomen kunnen worden, wat het voorzichtige herstel van de Spaanse economie in het gedrang kan brengen. Dat is een zorg die ook speelt in de hoofden van de Spaanse kiezers, al hard getroffen door de crisis, en ervoor kan zorgen dat deze terugkeren naar de partij van Rajoy om zo economische stabiliteit te verzekeren.

Foto (c) Vilaweb.cat