Derk Jan Eppink: ‘De Croo en Rutte hebben geen visie, Verhofstadt heeft vreemde visioenen’

De peilingen zijn niet gunstig voor de liberale partijen in de Lage Landen. Of toch niet voor Open Vld en VVD, die zich klassiek als liberaal profileren. In Vlaanderen bestaan er geruchten dat Lijst De Decker (LDD) terug zou opkomen om die leemte te vullen. Derk Jan Eppink, oudgediende in het Europees parlement voor LDD, komt in Nederland op met JA21. Zijn analyse van de oude liberalen is snoeihard.

U kent liberaal Vlaanderen, Nederland én Europa door en door. Waar loopt het volgens u mis?

Eppink: ‘In België heb je Alexander De Croo, in Nederland Mark Rutte. Ik ken beiden zeer goed. Bij de familie De Croo kwam ik regelmatig over de vloer. Rutte ken ik al 30 jaar. Ze lijden allebei onder een gebrek aan visie en ideologische onderbouw. Ze doen allerlei uitspraken maar hebben geen samenhangend wereldbeeld.’

‘Ik heb in de Europese Commissie gewerkt voor commissaris Frits Bolkestein. Die had dat wél. Hij had een ideologisch, filosofisch, economisch en maatschappelijk wereldbeeld van waaruit hij de politiek bekeek. Als je dat hebt kan je bepaalde doeleinden stellen die bereikbaar zijn. Daar werk je dan stap voor stap naartoe. Dan weet je wat je wil en waar dat ligt. Je combineert visie met inzicht en kennis van de procedures.’

‘Mensen die geen visie hebben staan op A en willen naar K. Ze gaan dan naar B, springen naar F, weer terug naar B, het gaat allemaal heen en weer. Zo creëren ze links en rechts crises, die zich oPStapelen en weten ze niet meer hoe ze die moeten oplossen. Ze verlammen zichzelf en verworden tot een soort drijvende ijsschots richting zomer. Dat zie je bij De Croo en Rutte terug. Die laatste verstaat wel de kunst om aan de macht te blijven. Als er een probleem is dat voortkomt uit zijn beleid zadelt hij daar een minister mee op, terwijl hij zelf een tijdje onderduikt. Die wordt geofferd en dan komt hij weer terug.’

‘De Croo doet me meer denken aan een dolende in zo’n Engels doolhof. Hij weet nooit precies waar ie naartoe moet, nu naar hier, dan weer de andere kant op. Er zit geen lijn in en ook geen visie. En als er geen visie is, is er ook geen leiderschap.’

‘En dat brengt me bij Guy Verhofstadt. Met hem zijn de problemen in België pas echt begonnen. Die man heeft geen visie, maar visioenen. Die wil zaken die onhaalbaar zijn, die meteen moeten gebeuren. En zie nu waar we staan.’

U legt het begin van de problemen bij Verhofstadt?

‘Nou, oorspronkelijk stond die man aan de rechterzijde en had hij prachtige ideeën die hij neerschreef in zijn burgermanifesten. Hij wilde een rechts blok smeden en nodigde mensen uit zoals Gerolf Annemans (Vlaams Belang). Die mensen heeft hij allemaal laten vallen toen hij concludeerde dat hij zo niet aan de macht kon komen. Na zijn denkverlof in Italië heeft hij eieren voor zijn geld gekozen en is hij de linkse toer opgegaan. Zo kwam hij aan de macht. Hij ging, na de dioxinecrisis en de nederlaag van de CVP besturen met de PS, die het voor het zeggen kreeg. En over die burgermanifesten mocht je niet meer praten, anders werd hij boos.’

‘En hij betrok de groenen bij het bestuur. Je moet die groenen niet overal bijhalen, die creëren alleen maar miserie. Als actiegroep zijn ze wel goed, maar als bestuurders zijn ze rampzalig. Ze kunnen in feite niks. Kijk bij ons naar Femke Halsema (GroenLinks), burgemeester van de vrijstaat Amsterdam. Enkel chaos. En de rest van Nederland mag dat betalen. Dus die groenen wil je niet in de regering hebben.In de oppositie zitten ze het best. Daar kunnen ze af en toe nog zinnige dingen zeggen, maar in de regering zorgen ze enkel voor ellende.’

‘In België hebben ze onder Verhofstadt gezorgd voor de kernuitstap. Jullie hadden, net als Frankrijk, voor de energiebevoorrading ingezet op kernenergie en zijn daar voortijdig uitgestapt. In Frankrijk gaan ze door, en dat is maar goed ook. Jullie zouden daar ook beter voor kiezen. Doorgaan met kernenergie en verder vernieuwen in plaats van al je energie uit steenkool en gas, van heinde en verre, te halen. Via schepen en pijpleidingen en weet ik veel wat allemaal. We willen de CO2-uitstoot verminderen om de opwarming tegen te gaan, maar zo ga je die net verhogen.’

‘Kijk toch naar de ramp die zich in Duitsland voltrekt: Atomausstieg! Eine große Dummheit, mein Freund! Dagelijks varen er vanuit Rotterdam schepen met steenkool naar Duitsland. Ze moeten hun gas voor energie nu uit alle hoeken van de wereld laten komen via LNG-schepen. Resultaat: meer uitstoot terwijl zij hun kerncentrales, van de beste en modernste ter wereld, hebben stilgelegd. De Duitsers – maar ook wij – betalen zwaar voor de Energiewende van mevrouw Merkel.’

‘Maar goed, Verhofstadt heeft destijds met zijn regering de ene stommiteit op de andere gestapeld. Te beginnen met de kernuitstap. Maar hij heeft nog wel meer dingen gedaan die niet zo mooi hebben uitgepakt. Hij heeft in die periode te veel geld uitgegeven waardoor de begrotingstekorten toenamen, terwijl de economie goed draaide. En nu doen de liberalen dat bij jullie nog eens dunnetjes over. Jullie zitten dankzij hen dik in de miserie.’

‘Ik hoorde nu dat Verhofstadt met pensioen gaat. Ik wens hem van harte het beste en laat het over aan historici om de balans van zijn carrière op te maken.’

Ik zie parallellen met Nederland. Rutte blijft aan de macht maar geeft D66 vrij spel. Dat is overigens ook een liberale partij, niet?

‘Dat was een links-liberale partij voor hervormingen. Maar zij hebben al hun standpunten opgegeven. Zo waren ze voor het referendum. Nou, daar zijn ze nu, nu ze aan de macht zijn, tegen. Ze waren voor de gekozen burgemeester. Daar zijn ze nu tegen. Ze waren voor een gekozen minister-president. Daar zijn ze nu tegen.’

‘Het is een elite- en machtspartij geworden. Heel dogmatisch, ook. Dogmatici 66, noem ik ze wel eens. Ze hebben een attitude van “wij hebben gelijk en de anderen zijn slecht”. Zij kijken ook op de andere linkse partijen neer. Partijen zoals de SP voelen zich bekeken als een stelletje proleten. D66 voelt zich boven iedereen verheven. En de VVD, de partij van Rutte, gaat cultureel gezien gebukt onder een minderwaardigheidscomplex waardoor ze doet wat D66 zegt. D66 bepaalt het beleid. En dat is radicaal dogmatisch links en groen. Er is geen inhoudelijke inbreng van wat ooit de liberale VVD was. D66 gijzelt als het ware de VVD. Rutte is de gevangene van Sigrid Kaag (D66 frontvrouw, red.) en als hij niet doet wat zij zegt, valt de regering.’

U bent opgestapt bij de VVD en werd medestichter van JA21. Vertel eens wat daar achter zit?

‘Mijn positie is door de jaren heen steeds hetzelfde gebleven: centrum rechts en klassiek liberaal. Economisch liberaal en cultureel conservatief. Ik zag de VVD steeds verder wegdrijven van die standpunten. Ik heb op 1 april 2018 mijn lidmaatschap van de VVD opgezegd. De oorzaak was dat ik de aankondigingen zag van het klimaatbeleid, de zogenaamde transitie, en ook de daaraan verbonden kosten. Dat werd een soort van groene planeconomie, een soort marxisme in een groen jasje.’

‘In 2019 werd ik door Forum voor Democratie (FvD) gevraagd als lijstrekker voor de Europese verkiezingen. Ik had gehoopt dat Forum de rol van klassieke liberale partij zou overnemen. Maar dat bleek niet zo te zijn, omdat de leider van FvD, de heer Thierry Baudet, eigenlijk mentaal ontspoorde. Als de leider ontspoort valt de hele partij om.’

‘Toen zijn we met een hele groep volksvertegenwoordigers weggegaan en hebben we een nieuwe partij opgericht: JA21. Die nieuwe partij schrijft zich in in de klassieke economisch liberale lijn terwijl we cultureel conservatief zijn. Dat zijn de twee pijlers waarop we steunen. We zijn centrum rechts, een strekking die in Nederland bestaat maar politiek ondervertegenwoordigd is. Wij willen die stem vertegenwoordigen. Daarbij zijn we sociaal rechtvaardig. We zijn voorstander van bestaansminima en andere regelingen. Maar wij beseffen wel dat die sociale staat financiering nodig heeft. Je kan geen land hebben zonder economie. En net dat lijkt links niet te beseffen. Zij denken dat je een land kan hebben zonder economie waarbij de welvaart behouden blijft. Zij jagen bedrijven zoals Shell en Tata Steel het land uit. De KLM en Schiphol moeten krimpen. Alle economische activiteit wordt ingeperkt en daarbij wordt “De Natuur” als breekijzer ingezet.’

JA21 scoorde teleurstellend laag bij de Provinciale Statenverkiezingen in maart. De Boer Burger Beweging (BBB) van Caroline van der Plas ging met de prijzen lopen.

‘Doordat de stikstofproblematiek hét thema was van die verkiezingen kon de BBB zich goed profileren. Wij wilden ook van migratie een thema maken, maar dat werd ons door de zetelende coalitie en de media niet toegestaan. Nu haalde BBB een overweldigende overwinning. De traditionele machtspartijen werden weggevaagd. Vooral het CDA kreeg op het platteland, waar ze historisch gezien sterk staan, stevige klappen. Zij zijn te veel meegegaan in het stikstof beleid van de meerderheid en betalen daarvoor een zware prijs.’

‘Dat stikstofbeleid heeft de relatie tussen de randstad en de regio’s op scherp gezet. Maar het was verbazingwekkend dat BBB in alle provincies de grootste werd, ook in de provincies van de Randstad. Dat toont aan dat de kiezer, die deze keer ook talrijker was opgekomen, snakt naar verandering en het beleid afkeurt.’

‘Door de uitslag van de Provinciale Statenverkiezingen zijn de machtsverhoudingen in de Eerste kamer – onze senaat – stevig door mekaar geschud. Maar de huidige meerderheid lijkt zich daar niets van aan te trekken. De kiezers hebben een duidelijk signaal gegeven, maar de regering gaat gewoon verder alsof er niets gebeurd is. Het woord verkiezingen valt niet eens meer. D66 weet wel dat ze bij verkiezingen voor de Tweede kamer in de pan gehakt worden, maar ze drukken nog zoveel mogelijk door zolang ze kunnen. Wij werken ondertussen goed samen met de BBB van Caroline van der Plas.’

Deelt zij de conservatief culturele waarden van JA21?

‘Van der Plas is vooral pragmatisch, met de voetjes op de grond. Zij kan ook luisteren naar wat anderen te zeggen hebben. Dat vermogen vind je bij de linkerzijde hoegenaamd niet terug. Die heeft weinig geduld met andere opinies, als ik dat eerlijk mag zeggen.’

‘Dat luisteren naar de anderen, wat in se neerkomt op tolerantie, maakt ook deel uit van ons cultureel conservatisme. Wij houden aan de Westerse waarden. En die durft men niet eens meer definiëren! Nou, dat doe ik dan wel even. Wij hebben diverse vrijheden, maar ook waarden die hun tijd gestand hebben gedaan, de time tested values: het gezin, vrijheid van geloof en de tolerantie om naar elkaar te luisteren en met elkaar in gesprek te gaan. Allemaal zaken waarmee je uitgelachen wordt als je er over begint. Dan ben je plots ouderwets. Maar de Westerse maatschappij, een vrije maatschappij, heeft die waarden nodig om de uitdagingen van deze tijd aan te kunnen.’

‘Neem nu de uitdaging die “woke” is. Je kan veel zaken leren van Amerika, maar ook de onzin komt van daar overgewaaid. Als politicus moet je kunnen zeggen dat dat flauwekul is en dat ook kunnen onderbouwen. Dan moet je kunnen zeggen waar je wel voor staat om daar tegen in te gaan. Op dit moment loopt iedereen – de politiek, het onderwijs, het bedrijfsleven – die gekte achterna. Dat komt omdat onze maatschappij geen filosofisch-politiek fundament meer heeft. Iedereen grijpt maar wat er langs komt. Wanneer je een degelijk onderbouwd politiek-filosofisch wereldbeeld hebt, ben je bestand tegen flauwekul en kan je die ook terzijde leggen.’

‘En dat hebben we nodig. Een ideologisch, filosofisch, economisch en maatschappelijk wereldbeeld van waaruit je politiek kan bedrijven. Een visie, geen visioenen. Een visie voor Vlaanderen, België, Nederland en ook voor Europa.’