Dirk Rochtus voor Pro Flandria: ‘extreemlinks erg sterk in Duitsland’

In oktober 2021 sprak Dirk Rochtus voor Pro Flandria

Eerder dan een klassieke voordracht werd het deze keer een vraaggesprek onder leiding van de beminnelijke Jean-Pierre Rondas. Een formule die ervoor zorgde dat de dingen wat vaker op scherp werden gesteld, wat het publiek zeer kon smaken.

Hoofddocent Duitse geschiedenis

Thema van het gesprek was Duitsland, het kennisgebied par excellence voor de hoofddocent Duitse geschiedenis en Europese politiek aan de KU Leuven (Campus Antwerpen). Rochtus studeert en publiceert al decennia over Duitsland en spant zich al lang in om Vlaanderen in contact te brengen met de oosterburen. In 2007 leverde hem dat zelfs het Bundesverdienstkreuz op, de hoogste orde van de Bondsrepubliek.

In september van dit jaar bracht Dirk Rochtus bovendien het boek ‘De Scherprechters van de geest’ uit, dat stilstaat bij een essentieel element van de Duitse geest: de zin om diepgaand te debatteren. Het levert de Duitsers een rijk geestelijk landschap op en het boek geeft ons inzichten die helpen de eigen positie in de samenleving en het politieke bestel van deze tijd te doorgronden. Dit alles gekoppeld aan het belangrijk scharniermoment waar Duitsland zich vandaag in bevindt, met een grote politieke omwenteling die op komst is na het verdwijnen van mutti Merkel en de laatste verkiezingen, leverde meer dan genoeg stof op om uitgebreid bij stil te staan.

Er is immers heel wat aan de hand in Duitsland. Er worden belangrijke beslissingen genomen in het licht van de klimaatverandering, er zijn diepgaande debatten over democratie, er is de opkomst van een nieuw nationalisme én er komt een nieuw politiek leiderschap aan.

‘Door de oorlog, natuurlijk’

Rochtus begon het gesprek met zijn liefde aan en verleden met Duitsland te verklaren, en legde uit dat ook ons land vroeger een pak Duitsminnender was, iets wat erg is veranderd met de tijd. ‘Door de oorlog, natuurlijk’, een gegeven dat wel vaker in het gesprek terugkeert.

Een zielseigenschap die de Duitsers hebben bewaard is iets wat je hun ‘genie’ kan noemen: een intellectuele vindingrijkheid die hen vaak heel erg ver heeft gebracht. Iets waar ze best wel trots op mogen zijn. Vroeger zat daar zelfs een fiere zelfzekerheid achter, bevat in de slagzin: Am deutschen Wesen soll die Welt genesen. Al zijn ze hier vandaag weer heel erg bang en voorzichtig in geworden. ‘Door de oorlog, natuurlijk’. Dat Duitsers zo goed zijn in dingen bedenken, komt volgens Rochtus omdat ze altijd radicaal zijn. Als ze voor iets gaan is dat voor de volle 100%. Rondas beaamde dit. De Duitse ziel gaat er voor, maar nu is die ziel wat stiller en nederiger geworden. Men houdt het liever zakelijk. ‘Door de oorlog, natuurlijk’.

Lastige quizvraag

Rochtus haalde het voorbeeld aan van hoe hij ooit Duitsland beschreef als een dominante macht. De Duitse ambassadeur in België had het moeilijk met die omschrijving. De angst om als hegemon gezien te worden zit er goed in, een echt taboe. Duitsland wil doelbewust niet de locomotief zijn van Europa.

Vervolgens daagde Jean-Pierre Rondas de spreker uit: kon hij alle kanseliers sinds 1945 opsommen? Een quizvraag die menig quizzer pijn zou doen, maar waar de spreker met verve in slaagde. Aan de opsomming hing hij ook zijn breder verhaal van Duitsland op. De dingen die vandaag gebeuren hebben immers hun wortels in het verleden. Rochtus wees op een opvallende constante. In het verleden zagen we zeer lange legislaturen die gedomineerd werden door christendemocratische leiders, afgewisseld door de sociaaldemocraten die het ook voor lange periodes overnemen, al zijn die periodes iets korter en eindigde hun legislatuur met ‘problemen’. Soms waren dat klassieke politieke problemen, maar soms ook schandalen, zoals bij Brandt, wiens persoonlijke medewerker Günter Guillaume werd ontmaskerd als een DDR-spion.

Krijgsgevangen in Zedelgem

Dirk Rochtus kruidde zijn overzicht met allerlei interessante feiten en weetjes. Zo wees hij er op dat Adenauer al 73 jaar was toen hij bondskanselier werd. Kiesinger (niet te verwarren met de Amerikaanse minister Henry Kissinger) is vooral bekend omdat hij eens een taart in zijn gezicht kreeg. Ook wetenswaardig, in die tijd hadden veel politici, of ze dat nu wilden of niet, een band met de nazi’s. Zo had de sociaaldemocraat Schmidt zelfs nog als krijgsgevangene in Zedelgem, Vlaanderen vastgezeten. Maar daar werd in die tijd veel rustiger en genuanceerder op gereageerd dan vandaag, waar nu een extreme zuiverheid aan de dag dient gelegd te worden.

De best bekende bondskanseliers zijn natuurlijk de meest recente: zoals de man die 16 jaar bondskanselier was en de man van de hereniging: Helmut Kohl, de politieke vader van Merkel die van haar het mes in de rug heeft gekregen na de Spendenaffäre.
Hij werd opgevolgd door Gerhard Schröder, de man die door radicale hervormingen in de arbeidsmarkt van Duitsland de economische leidende kracht van Europa maakte. Iets waar Dirk Rochtus toch ernstige kanttekeningen bij plaatste. De socialist voerde een beleid dat zijn land economisch sterker maakte, maar ook meer armoede genereerde, via de bekende Harz IV-wetten. Arbeiders maakten grote opofferingen en er werd bespaard op de infrastructuur, iets waar Duitsland nu sterke problemen mee heeft, dat onderschreven beide sprekers. In een boutade stelde Rochtus: ‘De arbeider was solidair met zijn land, maar het land was niet solidair met de arbeider.’

Merkiavellistisch

Ook Schröder moest opstappen na vervroegde verkiezingen en dan was mutti Merkel aan zet. Ze kreeg heel wat op haar bord: in 2008 begon het met de Lehman Brothers, dan de eurocrisis, de migratiecrisis, de brexit en helemaal op het einde zelfs covid. Haar beleid en reacties beschrijven sommigen met een allusie op machiavellisme als ‘Merkiavellistisch’. Het is een politiek van aarzeling, conformisme, stabiliteit en het gebruik van economische kracht om macht af te dwingen met daarbovenop een drastisch ingrijpen bij crisissen, soms zelfs radicaal tegen eerder beleid in. Het land durft in die context dan ook soloslim te spelen en anderen te kijk zetten.

Treffende voorbeelden hiervan zijn de kernuitstap en haar migratiebeleid. Migratie is ook in Duitsland een erg heikel thema, en de media deden en doen er zelfs alles aan om het uit beeld te houden. Soms verregaand,  tot het zelfs toedekken van misdaden, denk maar aan de aanrandingen in Keulen. Maar ook nu zijn er veel mesaanvallen waar niemand over schrijft. 

Geen ruimte naar rechts

De verkiezingen waren de aanleiding om een uitgebreide beschrijving te maken van de partijen, hun kopstukken en het huidige politieke debat. Samengevat kunnen we meegeven dat er in Duitsland vandaag nog altijd geen ruimte is om veel naar rechts op te schuiven. Integendeel zelfs, extreemlinks is er erg sterk en agressief.

Het centrale punt van de huidige regeringsonderhandelingen is bovendien extreem belangrijk voor de rest van Europa en ook voor Vlaanderen, voor wie Duitsland de belangrijkste handelspartner is. Men strijdt namelijk volop over de fiscale orthodoxie die het land zou moeten aanhouden. Door de toegenomen kracht van links bestaat het gevaar dat het land de historische rol zou durven los te laten. De Groenen zouden zelfs zin hebben in de portefeuille van de minister van Financiën. Een absoluut horrorscenario. Al is er wel ruimte in Duitsland om meer uit te geven en te investeren. Bovendien willen de sociaaldemocraten niet al te veel linkse symbolen binnenhalen. Toch is dat debat iets waar men ook in Vlaanderen best al stil bij staat.

Historische centrumpartijen opgegeten

Rondas gaf aan een ruziemakerscoalitie te verwachten. Rochtus van zijn kant hoopte dat de liberalen hun historische taak zullen opnemen. Hij wees er bovendien op dat de liberalen in Duitsland veel beginselvaster zijn dan bij ons.

Finaal is er wel een fundamentele verschuiving bezig in Duitsland, net zoals bij ons, waarbij historische centrumpartijen opgegeten worden door andere, nieuwe partijen die over veel zaken meer afgelijnde standpunten hebben. Oppositie zou zo een nuttige periode moeten worden voor de christendemocraten die dan kunnen herbronnen. Vervolgens beantwoordde de spreker ook nog enkele pertinente vragen uit het publiek, zo kwamen onder meer de relatie met Frankrijk aan bod, de diversiteit van de Duitse media en de toekomst van de Duitse automobielsector.

Het besluit was dat er veel in Duitsland aan het bewegen was en we het land zeker van dichtbij volgen, liefst meer dan vandaag het geval is in Vlaanderen. Het boek van de spreker én het bijhorende gesprek vormden in elk geval een meer dan geslaagde voorzet om dat te doen.

Het boek ‘Scherprechters van de geest’ is hier te koop.