Een beter debat: hoe maken we abortus onnodig?

Toen eerder dit jaar het abortusdebat oplaaide, schreef een lezer van De Standaard een brief getiteld Een abortus onderga je enkel en alleen omdat het nodig is. In het stuk legt de schrijfster uit hoe zij en haar man kozen voor een abortus toen hun tweede zwangerschap een tweeling bleek te zijn. Ze beschrijft hoe hartverscheurend het was om te ‘kiezen voor het nu, voor wat er al was. Een bewuste en zelfbewuste beslissing uit liefde en verantwoordelijkheidszin.’

Volgens het expertisecentrum Sensoa waren in 2021 de meest aangehaalde redenen voor abortus ’te jong’, ‘geen kinderwens’ en ‘voltooid gezin’. Ook volgens Sensoa waren er in 2021 iets minder dan 17.000 abortussen in België. Het huidige parlementair debat gaat om de mogelijke uitbreiding van de toegelaten abortustermijn van twaalf weken tot achttien of twintig weken. Dat debat moet worden gevoerd. Maar we nemen best ook tijd om te debatteren over de vraag hoe we ervoor kunnen zorgen dat er zo min mogelijk mensen zich tot een abortus genoodzaakt voelen. Want zoals de vrouw in haar lezersbrief schrijft: ‘Ik ben er ook van overtuigd dat niemand een abortus wil.’

Koppige realiteit

Sensoa zet zich in om ongewenste zwangerschappen te voorkomen. De organisatie promoot kennis over voortplanting, kennis van anticonceptie, praten over de kinderwens, enzovoort. Dit heeft een stevige impact op het aantal onverwachte zwangerschappen. Maar zelfs met de beste voorbehoedsmiddelen en voorzorg is een zwangerschap niet volledig uit te sluiten: het blijft een koppige biologische realiteit gelinkt aan seks. Wanneer zo’n onverwachte zwangerschap dan toch voorvalt, kiezen velen voor een abortus.

Wat zijn de factoren die ervoor zorgen dat mensen een abortus niet alleen bij de ‘klassieke gevallen’ als verkrachting en zware handicap als nodig ervaren? Waarom voelt men zich te jong, wil men geen kinderen of kan er geen kind meer bij? Welke sociale, economische of andere realiteiten leiden daartoe? Hoe kunnen we koppels en vrouwen omkaderen en ondersteunen zodat we met betere alternatieven abortus kunnen terugdringen tot de allerlaatst-te-overwegen optie? Tot een uitzondering? Debatteren we niet beter daarover?

In het huidige debat lijken het ontluikende leven en de moeder vaak tegen elkaar uitgespeeld te worden. Het klopt dat een foetus op achttien of twintig weken verre van volledig ontwikkeld is en zeker nog niet zonder moeder kan. Maar het gaat toch wel ver als je beschuldigd wordt van ‘emotionele argumenten (…) om vrouwen het recht op zelfbeschikking te ontzeggen‘ wanneer je zo’n foetus als ‘leven’ beschouwt, laat staan dat je het een ‘kind’ noemt. Wetenschappers kunnen heel goed het ‘hoe’ en ‘wat’ van een foetus beschrijven, maar kunnen daar per definitie geen waardeoordeel over uitspreken – dat is een ethische kwestie. Helaas wordt dat feit verdoezeld doordat nogal veel mensen steevast over de aanbevelingen van een ‘wetenschappelijk comité’ spreken. Dat geeft de ethische en juridische interpretaties van wetenschappelijke feiten over levensvatbaarheid en pijnperceptie de illusie van objectiviteit.

Baby

Mijn vrouw is momenteel achttien weken zwanger van ons vierde kind. Het wezen in haar baarmoeder heet wetenschappelijk gezien een foetus, heeft waarschijnlijk geen of beperkte pijnperceptie. Het is nog niet levensvatbaar ex utero, en heeft voor zover we weten geen zelfbewustzijn. Voor onze andere kinderen heet de foetus in de buik van mijn vrouw een baby en is die baby op echo’s al wekenlang een herkenbaar, groeiend mensje. Hij of zij zal een volwassen persoon en vriend van zijn of haar grotere zussen worden. En, ongelukken daargelaten, zal hij/zij ook alle pijn en vreugde die bij het leven horen ervaren.

Dit zijn geen ‘emotionele argumenten om vrouwen het recht op zelfbeschikking te ontzeggen’. Het is de realiteit van de meeste gewenste zwangerschappen. Het is een andere benadering van dezelfde wetenschappelijke feiten. Wij hebben de luxe dat we ons niet tot een abortus genoodzaakt voelen en leven mee met zij die wel in die situatie zitten. Want we geloven ook dat niemand een abortus wil, zoals die lezeres het schreef.

Dus opnieuw, hoe kunnen we ervoor zorgen dat vrouwen en koppels ervaren dat er betere opties zijn dan abortus? Hoe kunnen we ervoor zorgen dat bij onverwachte zwangerschappen abortus almaar minder als noodzaak wordt gezien? Hoe kunnen we er zoveel mogelijk een én-én-verhaal van maken: moeder én kind (of moeder én foetus, als je wil). Is dat niet een beter debat?