Een politieke bom in Frankrijk

Zoals er een Posttraumatisch Stresssyndroom (PTTS) bestaat en jonge moeders postnatale of postpartum depressies (PPD) kennen, zo kent Frankrijk sinds maandag nu ook het Postelectoraal Stressyndroom (PESS). Misschien niet zo besmettelijk als corona, maar het heeft de politiek in Parijs, ondanks de lockdown, wel in zijn ban.

Een rijzende ster aan het firmament

Even terug gaan in de tijd. De partij La République en Marche (LREM) had voor de gemeenteraadsverkiezingen van vorige zondag aanvankelijk Benjamin Griveaux  naar voor geschoven om het in Parijs op te nemen tegen uittredend burgemeester Anne Hidalgo (PS) en Rachida Dati (Les Républicains). Dat waren de twee andere kandidaten die in Parijs een kans maakten. Met Griveaux, een naaste vertrouweling van hem sinds 2015, hoopte Macron de hoofdstad onder zijn controle te brengen.

Benjamin Griveaux was enkele jaren geleden medeoprichter van La République en Marche. Hij werd na de verkiezing van Emmanuel Macron in mei 2017 staatssecretaris voor Economie en Financiën en regeringswoordvoerder. Een rijzende ster aan het firmament die eind vorig jaar ontslag nam uit de regering om mee te doen aan de gemeenteraadsverkiezingen en burgemeester van Parijs te worden.

Dat draaide anders uit toen midden februari een pikant filmpje uitlekte dat een zichzelf bevredigende Griveaux naar een jonge maîtresse had gestuurd en dat de Russische kunstenaar en politieke activist Piotr Pavlenski via omwegen in handen had gekregen en vervolgens op de sociale media had gegooid. Doorbraak heeft er hier nog een stuk aan gewijd. Het debat of zo’n kwestie tot de seksuele privésfeer van ministers behoort, dan wel of zo’n pornografisch narcisme en exhibitionisme een politicus diskwalificeert als kandidaat, woedt nog steeds.

Een mooi palmares

Hoe dan ook, LREM moest te elfder ure op zoek naar een vervanger voor Griveaux en de keuze viel daarbij op Agnès Buzyn, minister van Volksgezondheid. Iemand die een mooi palmares kan voorleggen. Agnès Buzyn is een gerenommeerd hematoloog en was professor hematologie in Parijs en voorzitter van het Institut National du Cancer (INCa). Dat ze in 2018 chantage pleegde door te dreigen met ontslag, mocht haar echtgenoot Yves Lévy niet herbenoemd worden als directeur van het Nationaal Gezondheidsinstituut Inserm – er was sprake van belangenvermenging – was al vergeten.

Buzyn haalde vorige zondag in de eerste ronde 17,26% van de stemmen en eindigde als derde, na Hidalgo en Dati. Een slecht resultaat dat haar ’s avonds deed besluiten de handdoek meteen in de ring te gooien en zich terug volop in de strijd tegen het coronavirus te gooien. Dat deed ze vóór beslist werd om de tweede ronde niet te laten plaatsvinden.

‘Deze verkiezingen waren een maskerade.’

Een dag later luchtte Agnès Buzyn haar hart in de krant Le Monde in een paginagroot interview met als titel ‘de kruisweg van Agnès Buzyn’. De bekentenis die ze daar doet is in de gegeven omstandigheden op zijn minst spectaculair te noemen. Zo beweert ze al op 20 december door nieuws van een Engelstalige blog begrepen te hebben wat er op Frankrijk en Europa afkwam, toen er in China een ongekende pneumopathie om zich heen begon te grijpen. Ze zegt in het interview onmiddellijk de belangrijkste sanitaire autoriteiten te hebben verwittigd.

Maar dat is lang niet alles. Buzyn beweert op 11 januari een alarmerende boodschap naar Emmanuel Macron te hebben gestuurd met de vraag om dringend actie te ondernemen. Tevergeefs. Op 30 januari heeft ze – naar eigen zeggen – een tweede waarschuwing naar eerste minister Edouard Philippe gestuurd, met de boodschap dat de gemeenteraadsverkiezingen wellicht niet zouden kunnen doorgaan. ‘Vanaf de eerste dag zat ik alleen met het coronavirus in mijn hoofd. We hadden alles moeten stilleggen. Deze verkiezingen waren een maskerade.’ En verder: ‘Toen ik de deur van het ministerie achter mij dicht trok, heb ik geweend, want ik wist welke tsunami ons ging treffen.’

Niettemin heeft Agnès Buzyn, gerenommeerd hematoloog en sinds 20 december op de hoogte van de ‘tsunami’ die haar land zou overspoelen, meegespeeld in die ‘maskerade’. Ze is tot de avond van de eerste ronde een trouwe partijsoldaat gebleven. Ze nam midden februari ontslag als minister om deel te nemen aan de verkiezingen.

De politiek was even belangrijker dan de volksgezondheid. Agnès Buzyn, minister van Volksgezondheid in functie, wist nochtans naar eigen zeggen – zo lezen we in Le Monde – dat er duizenden doden gaan vallen. Ze beweert ‘de eerste in Frankrijk’ te zijn geweest die besefte wat er ging gebeuren, maar heeft – om politieke redenen – nog op 24 januari verklaard dat er weinig kans bestond dat het coronavirus in Frankrijk om zich heen zou grijpen.

Een nationaal gezondheidsschandaal?

Men begrijpt dat de politieke reacties op deze ‘bom’ in Le Monde niet op zich hebben laten wachten. Jean-Luc Mélenchon van La France insoumise (LFI) vraagt zich af waarom Agnés Buzyn dit nu pas vertelt, nu het te laat is, en of ze ‘wel beseft welke penale gevolgen haar uitspraken voor haar en de mensen die ze noemt kunnen hebben?’ Marine Le Pen reageerde op Twitter met de vraag of de uitvoerende macht willens en wetens heeft gewacht om de waarheid aan de Fransen te vertellen. ‘Dit is misschien het begin van een nationaal gezondheidsschandaal.’

De andere oppositiepartijen reageren even verbijsterd op de woorden van Buzyn. Zowel Les Républicains, de Parti socialiste, de Parti communiste en les Verts vragen meer uitleg. De groene senator Esther Benbassa vraagt zelfs de oprichting van een parlementaire onderzoekscommissie. Zelfs in haar eigen partij klinken geluiden van ontzetting. Dat dit interview politieke gevolgen kan hebben voor Emmanuel Macron mag duidelijk zijn. De oppositie zal zich hierin vastbijten en rekenschap vragen, zodra de lockdown voorbij is. Een president zegt op televisie met veel staatsmanschap tot vijf keer toe: ‘Nous sommes en guerre’, maar zou weken nagelaten hebben zijn land te beschermen! Hoe moet je anders de woorden van Buzyn interpreteren?

PESS

Inmiddels beweert ze dat de journalisten haar woorden uit hun context hebben getrokken en dat de regering wel degelijk op tijd de juiste stappen heeft gezet om het virus te bestrijden. Premier Edouard Philippe heeft al in gelijkaardige zin gereageerd. En tegenover het weekblad L’Express relativeerde een minister een en ander door te beamen dat Agnès Buzyn, debutant in de politiek, wellicht aan een ‘postelectoraal stresssyndroom’ lijdt. Voilà! De medische wetenschap zit in Frankrijk sinds gisteren, zoals we in het begin van dit stuk schreven, bovenop het coronavirus, opgescheept met een nieuwe psychiatrische pathologie: het Postelectoraal Stressyndroom (PESS).

Quand on veut tuer son chien, on l’accuse de la rage, zeggen de Fransen. ‘Wie zijn hond wil doodschieten, moet hem van hondsdolheid beschuldigen.’