Egypte en Turkije: de grote Valentijn-verzoening

Het was geen complete verrassing, maar het werd op Valentijnsdag wel breed uitgesmeerd in de Egyptische hoofdstad Caïro: Turkijes Erdogan en Egyptes al-Sisi hebben zich verzoend. Er is nu officieel een einde gekomen aan jarenlang gehakketak. Het enige islamitische land dat lid is van de NAVO, en het grootste land in de Arabische wereld, hebben elkaar teruggevonden.

In 1517 werd Egypte een onderdeel van het Ottomaanse rijk. Tot dat rijk in het begin van de twintigste eeuw werd opgedoekt. Het was woensdag twaalf jaar geleden dat Erdogan nog in Egypte was geweest; al-Sisi heeft nog nooit een voet gezet in Turkije.

Moslimbroeders

Tijdens de periode van de zogenaamde Arabische lente (dat waren de protestbewegingen tegen autoritaire regimes ontstaan in diverse Arabische landen sedert 2011) stonden Egypte en Turkije lijnrecht tegenover elkaar. Samen met Qatar steunde Turkije de moslimbroeders in de regio. Die kwamen aan de macht in Egypte na de val van de voormalige president Hosni Moebarak. Maar in 2013 pleegde generaal al-Sisi een staatsgreep, en voerde een repressieve politiek tegenover de moslimbroeders. Tot grote ergernis van de Turkse president Erdogan.

Erdogan droomde er ooit van beschermheer te spelen over een rits Arabische landen in handen van de moslimbroeders (onder meer Tunesië dreigde ook moslimbroeder te worden), maar dat is duidelijk mislukt. En vandaar ook zijn bocht.

De man mag dan vaak arrogant zijn en krasse uitspraken doen, het is geen ideoloog. En als je hem op zijn plaats zet, en er druk op uitoefent, verandert hij wel degelijk van mening.

Wat zijn de twee landen nu overeengekomen ? Egypte en Turkije willen hun bilaterale handel opvoeren tot 15 miljard dollar (nu ligt die rond 10 miljard dollar), Erdogan wil de Turkse investeringen in Egypte doen stijgen tot 3 miljard dollar. Er zijn ook defensieovereenkomsten gesloten: Turkije zal drones leveren aan Egypte. De zogenaamde Turkiye-Egypt High Level Strategic Council wordt nieuw leven ingeblazen, dat is een topoverlegorgaan tussen de twee landen.

Maar ook inzake buitenlandse politiek is men nader tot elkaar gekomen. Over Israël/Palestina pleiten de twee presidenten voor een tweestatenoplossing. Beide staten willen ook een onmiddellijk staakt het vuren in Gaza, en zijn radicaal gekant tegen de eventuele transfer van Palestijnen van Gaza naar Egypte. Turkije doet een beroep op Egypte om Turkse humanitaire hulp (goed voor zo’n 31.000 ton) over te maken aan de Palestijnen in Gaza. Egypte speelt dan weer een rol in de onderhandelingen om de Israëlische gijzelaars, in handen van Hamas, vrij te krijgen.

Als het over Libië, Soedan en Syrië gaat, steunden Turkije en Egypte vroeger elk andere milities en partijen, wat de burgeroorlog in die landen alleen maar aanwakkerde. Voor Libië wil men nu gaan naar verzoening tussen de diverse regeringen in dat land, onder meer via verkiezingen.

In het oosten van de Middellandse Zee behoorden Egypte en Turkije tot verschillende blokken inzake energie (Egypte had overeenkomsten met Grieks Cyprus en Israël, Turkije met Turks Cyprus en de officiële regering van Libië). Ook daar zouden de scherpe kantjes nu afgaan. Egypte had het tot nu toe ook moeilijk met de Turkse bemoeienissen in Syrië en Irak, maar het is niet duidelijk of daarrond ook een oplossing in zicht is.

In theorie ziet het er goed uit voor het Midden-Oosten: er is de verzoening tussen Egypte en Turkije, de eerdere verzoening tussen Iran en Saoedi-Arabië, de heropname van Syrië in de Arabische Liga en de vriendschapsakkoorden tussen Israël en onder meer Marokko en de Verenigde Arabische Emiraten. Toch is in de regio de spanning te snijden door de recente oorlog tussen Israël en Hamas. Egypte, Turkije en Jordanië zitten nu op één lijn inzake Gaza, maar dat verandert voorlopig niets aan de concrete situatie op het terrein.

Net voor zijn aankomst in Egypte was Erdogan in de Verenigde Arabische Emiraten; nóg een land waarmee Turkije in het verleden al eens van mening verschilde over buitenlandse politiek. In april brengt al-Sisi een tegenbezoek aan Turkije.