Eindelijk: de zevende staatshervorming!

We hebben er lang op moeten wachten, maar nu is de zevende staatshervorming eindelijk een feit. Echt waar: het voorstel van bijzondere wet is op 23 januari neergelegd in de Kamer. Het is ondertekend door bijna alle partijen, met inbegrip van N-VA en PS. De vereiste tweederde meerderheid en de meerderheid in elke taalgroep zullen dan ook moeiteloos worden gehaald.

Velen vreesden dat er tijdens deze lange periode van communautaire stilstand geen nieuwe bevoegdheidsoverdrachten mogelijk zouden. zijn Maar zie: met dit voorstel is het nu toch zover!

Eén (1)

Alhoewel, bevoegdheidsoverdrachten is misschien wat veel gezegd. Er is één bevoegdheidsoverdracht. En is het eigenlijk wel een bevoegdheidsoverdracht? Toch wel. Alleen is het er een waarvan men dacht dat die al lang geleden was gebeurd. Zeventien jaar geleden om precies te zijn.

Waarover gaat het? Iedereen ging ervan uit dat het Lambertmontakkoord van 2001 voorzag in de volledige overdracht van de regels inzake de campagne voor de lokale verkiezingen. Die regels werden dan ook opgenomen in de lokale kiesdecreten van het Vlaamse en het Waalse Gewest. Maar toen de Vlaamse regering die regels in 2016 wou laten aanpassen zorgde de Raad van State plots voor een verrassing van formaat. Blijkt dat de gewesten enkel bevoegd zijn voor de controle op de regels, maar niet voor de regels zelf. Dat blijft federale materie. Net zoals dat het geval is voor de regionale verkiezingen.

Dit leidt tot een bizarre situatie. De door de gewestparlementen al goedgekeurde regionale regels blijven in principe geldig, want ze zijn nooit aangevochten bij het Grondwettelijk Hof en dus ook niet vernietigd. Maar nu duidelijk geworden is dat de gewesten niet bevoegd zijn, moeten toekomstige aanpassingen aan de regelgeving federaal gebeuren. Dan moet men een oude federale wet van 1994 van onder het stof halen.

De zevende staatshervorming past daar nu een mouw aan door de bevoegdheidsoverschrijding uit het verleden als het ware te regulariseren. De gewesten worden nu ook écht bevoegd voor de regels, en niet enkel voor de controle. Een spectaculaire hervorming is het dus niet. Al mag je het belang van die regels ook weer niet onderschatten. Die vormen toch wel een substantieel onderdeel van de kieswetgeving.

En nu?

Wat moeten we hier nu van denken? In tijden van communautaire stilstand blijken wel degelijk mini-staatshervormingen mogelijk. Dat was ook al eind 2015 gebleken, toen in alle stilte de financieringsregeling voor de Duitstalige Gemeenschap werd aangepast. Bleek dat men zich bij de zesde staatshervorming enigszins had misrekend.

Vervelende anomalieën in de staatsstructuur wegwerken, dat is voor de partijen kennelijk geen probleem. Zelfs de Franstaligen zijn vragende partij daarvoor. Zij vinden het ook comfortabeler als de gewesten integraal bevoegd zijn voor de lokale verkiezingen, zonder obscure uitzonderingen. Maar als dat allemaal kan, waarom zijn meer uitgebreide bevoegdheidsoverdrachten dan een taboe?

De Belgische staatsstructuur bulkt van de absurditeiten en de onontwarbare regels. Hadden de Vlamingen de kwestie van de lokale verkiezingen en de wijziging van de bijzondere wet van 1980 niet kunnen koppelen aan het oplossen van nog een paar andere institutionele pijnpunten? Of zouden ze er niet beter aan doen om al die anomalieën gewoon te laten bestaan, en later te gebruiken als hefboom voor een meer ingrijpende hervorming?

Het zijn lastige vragen. Maar laat ze de vreugde om de fenomenale bevoegdheidsoverdracht van de zevende staatshervorming niet vergallen!