En toen brak het cordon

Donderdag 21 april 2022. Niet dat de datum in de geesten zal blijven leven. Niet dat de wereld beefde. Niet dat Vlaanderen onafhankelijk werd. En toch. Het Vlaams Belang werd ontvoogd, die dag.

Het was MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez die het aandurfde, praten met het Vlaams Belang, in een debatprogramma, op de VRT. In het Frans, dat wel. Maar toch: moedig van Bouchez. Tegen de oude Franstalige consensus in dat praten met ‘extreemrechts’ taboe is. In Vlaanderen is men de grens al langer overgestoken. Bouchez neemt een reuzensprong, die hem potentieel duur zal komen te staan. Bij Le Soir scherpen ze hun pennen al. Bouchez zou dit louter ter promotie van zichzelf doen. Zo gaat België volgens hen teloor. Door een snotneus met dadingsdrang.

Bouchez te laat

De waarheid is natuurlijk dat het Bouchez niet volledig om zichzelf te doen is. De liberaal voelt nattigheid. In buurland Frankrijk maakt Marine Le Pen kans om president te worden, ten koste van Bouchez’ voorkeurskandidaat en huidig ‘liberaal’ president Emmanuel Macron.

Et alors? Wel, Bouchez beseft dat niet alleen zijn voorkeurskandidaat dreigt te verliezen. Zijn hele politieke project dreigt in de kiem gesmoord te worden, op een moment dat veel te vroeg komt. Eigenlijk is Bouchez te laat in gang geschoten. Hij had eerder de confrontatie met het Vlaams Belang moeten aangaan.

Mondialisme neemt het op tegen soevereinisme. Overal in Europa. Overal in de wereld. De internationale wereldorde van na de Koude Oorlog staat ter discussie. De Verenigde Staten zijn op hun retour. De Europese bevolking verliest welvaart en identiteit. Is kwaad. Voelt zich niet gehoord. Door wat de elite heet te zijn.

Frustraties

Diezelfde elite zegt de frustraties te begrijpen. En verandert niets. Integendeel: de mondiale aspiraties worden gewoonweg versterkt. Europese integratie van het buitenlandse beleid, het gezondheidsbeleid, het energiebeleid. Besparingen in wat het sociale weefsel mee vorm geeft. Grote anonieme bureaucratieën en multinationals nemen over. Neen, wie de geschiedenis over deze periode binnen enkele decennia zal schrijven, zal concluderen: het kon niet anders dan dat de mensen teruggrepen naar identiteit.

In zekere zin is Bouchez in de val gelopen. Misschien is er geen val, en denkt hij oprecht door het debat alsnog aan te gaan, dat het tij gekeerd kan worden. Als het niet in Frankrijk is, dan wel in België. Maar wanneer Bouchez het Vlaams Belang aanvalt omdat ‘hun programma lijkt op dat van de PTB’, ja, zelfs ‘nog gevaarlijker is dan dat van de socialisten’, dan is het game, set and match voor het label ‘extreemrechts’. Het Vlaams Belang en het Rassemblement National van Marine Le Pen zijn voor Bouchez gevaarlijk omdat ze links zijn.

Identiteit, dus

De MR-voorzitter heeft het goed begrepen: mensen snakken naar identiteit, naar het sociale, in een gemeenschap die opnieuw scherp de grenzen wil aflijnen. De democratie opnieuw nationaal maken, in plaats van internationaal. Mark Elchardus schreef er een boek over. Bart De Wever is er opnieuw van overtuigd, na een liberaal bestuursintermezzo waarin nagenoeg alle conservatieve waarden naar het achterplan werden geschoven.

En verstaat u ‘conservatieve waarden’ vooral niet als het schrappen van bijvoorbeeld de abortuswet. Conservatief betekent hier: erkennen dat de man in de straat… gewoonweg graag in zijn straat woont. Dat die straat netjes blijft. Dat zijn buren hem begrijpen. Dat de postbode elke dag langskomt. Dat hij genoeg overhoudt om te sparen. Dat zijn kinderen kunnen studeren in een wereld die mag veranderen. Maar liefst niet te snel.

Het was niet zo bedoeld, maar op dezelfde dag als het VRT-debat, protesteerden in Boortmeerbeek honderden mensen tegen de op til zijnde fusie van hun gemeente met Mechelen. Wat in Boortmeerbeek fout loopt, is een studievoorbeeld van de belangrijkste huidige politieke breuklijn. Ook daar: identiteit geeft voor mensen de doorslag. Geen politieke deals om de ‘efficiëntie van het bestuur’ te verhogen.

Amuseren

Tom Van Grieken heeft zich zichtbaar rot geamuseerd tijdens het VRT-debat. Aantijgingen over een vermeende liefde voor Poetin werden gemakkelijk weerlegd. Bouchez’ sneer dat het VB ‘het failliet van Vlaanderen was’ (want links) gleden van Van Grieken – generatiegenoot van Bouchez – af als water van een eend. Niet dat Bouchez geen goede punten maakte. Niet dat hij het Vlaams Belang niet ooit zou kunnen onder tafel praten. Maar hij is nu dus te laat.

Als Marine Le Pen zondag presidente van Frankrijk wordt, dan is hij voorzitter van een verliezende partij. In 2024 dreigt het Vlaams Belang dan mee aan de macht te komen in Vlaanderen. Gesteund door de Franse president. Met een Wallonië dat zeer waarschijnlijk nog veel linkser zal stemmen dan Vlaanderen. Voor de PTB, als Belgicistische partij de nog grotere Nemesis van Bouchez dan het Vlaams Belang.

Als Marine Le Pen niet verkozen wordt, kan Bouchez ademhalen. Zeggen dat het loont om in debat te gaan met ‘extreemrechts’, hun argumenten te weerleggen. Eventjes toch. Dan wordt het een uiterst boeiende periode, tot de verkiezingen van 2024. Maar dan zal Bouchez nog altijd niet de volledige kern van het probleem begrijpen: voor gewone mensen is een taalprobleem geen ‘detail’, zoals hij op de VRT zei, ter verdediging van het feit dat hij geen Nederlands sprak. Net dat soort denken maakt het liberalisme nu bijzonder slecht geplaatst om dynamisch in te spelen op het veranderende Europa.

Dat liberalisme, dat zullen we echter nog nodig hebben. Gemeenschapsdenken mag nu dan wel populair zijn – en terecht – maar het heeft zo zijn eigen onhebbelijkheden. Vroeg of laat steekt het iemand anders in een cordon. In 2020 zeer sanitair. In 2030 misschien al te identitair.