En wat als de Nederlanden opnieuw begonnen, als een soevereine gemeenschapsunie?

Waarom voeren staten een buitenlands beleid? Omdat ze binnenlandse problemen hebben. Misschien dacht Bart De Wever dat toen hij bij Trends Talk een lange aanloop nam, om op het einde van het interview met Jan De Meulemeester te pleiten voor een ‘Confederatie van de Lage Landen’.

Een week later mocht De Wever het nog eens overdoen in Nederland, bij Op1. In Nederland het blik gemeenzame clichés: kroketten-uit-de-muur, campingverhalen en taalverschillen die niet eens erg zijn voor wie van deze taal houdt, werden opgeworpen om de moeilijkheid van de hereniging der Nederlanden aan te tonen. Bij Op1 zat er gelukkig een wakkere gast die wel geïnteresseerd – en kritisch, maar welwillend – aan De Wever vroeg: wat met Wallonië?

Poitiers

En daar begint het gesprek. Bart De Wever is ons inziens best bereid om het aan te gaan. In zijn ruimhartigheid wil hij de Walen erbij nemen, als ze dat tenminste zelf willen. De historicus De Wever weet immers dat hij de Waalse regio’s niet buiten de Nederlanden kan knikkeren. De politicus ziet dan weer de afgrond waar het federale België op afstevent, in de eerste plaats Wallonië zelf, en daarna ook Vlaanderen. Het geld is op. Na de Coronacrisis zal het in Europa knokken worden om welvaart te behouden. Vlaanderen wil dat, maar kan het niet. Wallonië staat er uiterst slecht voor, zeker sinds de overstromingsramp en de dure wederopbouw die zal volgen.

Men verwijt De Wever agitatie wanneer hij waarschuwt voor burgerlijke onlusten. Toch is voor wie zijn geschiedenis kent, de dreiging van onlusten een constante om veranderingen op gang te brengen. Vorig weekend braken in de Franse stad Poitiers boze burgers in het gemeentehuis binnen om het officiële portret van president Macron van de muur te rukken, om het vervolgens te verscheuren. Wallonië lijkt op Frankrijk, zo zagen we meermaals tijdens de coronacrisis. In 2024 is een verkiezingsoverwinning van de marxistische PTB een mogelijkheid, en met wat we het voorbije jaar hebben gezien zelfs een waarschijnlijkheid. Op een politieke manier geeft de Waalse kiezer zijn ongenoegen aan. Nu nog democratisch. Maar de uitdaging blijft dezelfde, en De Wever waarschuwde er op Trends Talk voor: het zal in de toekomst met minder moeten. In Wallonië voelen ze dat al veel meer dan in Vlaanderen, elke dag.

Soevereiniteit

De Wevers analyse verdient dus veel beter dan alleen maar historische discussies over het (on)nut van de scheiding van de Nederlanden, en non-discussies over woordgebruik. Zeker, die dingen zijn emotioneel belangrijk. Maar in het licht van de 21^e eeuw zullen er in de eerste plaats keuzes moeten gemaakt worden die meer verweven zijn met deze eeuw dan met vorige. Als De Wever zich kan inbeelden dat het gebrek aan soevereiniteit, aan macht over het eigen leven en over de eigen directe omgeving, en het behoud van voldoende welvaart, door de man in de straat als een ernstig probleem wordt ervaren, dan is een hereniging van de Nederlanden niet zo onrealistisch. Waarom niet?

De Wever verkoopt het herenigingsverhaal in de eerste plaats als economisch, om Vlaanderen aan Noord-Europa te koppelen, en het te laten meegenieten van een ‘protestantse’ bestuurscultuur. Maar het ‘protestantse’ Noord-Europa, ja, zelfs de ‘Europese Unie’ zijn geen zekerheden. Zo ook Europese welvaart. Frankrijk heeft ongekende interne problemen, en is failliet. Italië is een slechte technocratie, en failliet. Groot-Brittannië is weg. Duitsland heeft het uiterst druk met de inflatieverwachtingen te temperen. Oost-Europa rebelleert politiek-filosofisch. Staten evolueren, ze komen en gaan. Dat is nooit anders geweest.

Provinciën?

Plots wordt een confederatie van de Nederlanden in meerdere opzichten aantrekkelijk: misschien moeten we niet alleen onze havens en logistieke economie bundelen, maar ook aftasten wat ons bindt, en wat ons in het verleden verbonden heeft. Als het een confederatie mag zijn, dan beginnen we opnieuw met het idee van een unie, een gemeenschap. Ieder met zijn eigenheid en zijn grote mate van zelfbestuur, maar toch met gemeenschappelijke economische doelen, en met een gemeenschappelijk buitenlands beleid. Wij zijn alvast niet zoals de ons omringende landen, en we zijn ook geen Oost-Europeanen, noch Scandinaviërs. Wie zegt dat de Benelux niet als confederatie kan werken, als de Europese federatie mislukt, of veel zwakker staat?

Dromen mag. Als Luxemburg erbij wil, zal het voor ‘Waals’ Luxemburg alvast niet zo’n onoverkomelijk probleem zijn, zo durven we te denken. Hoe een marxistisch Wallonië deel laten uitmaken van een handelsconfederatie? De 21^e eeuw wordt de eeuw waarin uit zal gemaakt worden of soevereiniteit, kleinschaligheid en democratie nog echte betekenis hebben, of slechts holle begrippen voor een technocratisch bestel zijn. Misschien toch maar spreken van Zeventien Provinciën?