Er gaat niets boven een simpele tent

Op het voorplein moet snel een tijdelijke houten kathedraal worden gebouwd, in gebruik tot de wederopbouw is voltooid, zo vindt Patrick Chauvet, de man die technisch werkloos werd als rector-aartspriester van de Notre-Dame. Hierin dadelijk bijgesprongen door Anne Hidalgo, de burgemeester van Parijs, en president Macron himself.

Ik zou opperen: laat het een eenvoudige tent zijn, om te tonen dat geloof niet schuilt in stenen en spitsbogen. Een krachtig statement van de katholieke gemeenschap die zich nu verenigd voelt na de catastrofe: een simpel stuk zeil, herinnerend aan de stal waar Jezus volgens de legende geboren werd. Of zoals de vriendin van mijn kameraad zei, toen hij haar een weekendje in een vijfsterrenhotel aanbood: ‘Schat, al was het een stal, ik amuseer me altijd met jou’. Dat is echte liefde, dat is echt geloof, de man is er nog altijd niet van bekomen.

De cathedra en de loge

Reporters

Tempel van de Franse Grootoosten-loge

Helaas, de Parijse Notre-Dame ontving zo’n 13 miljoen bezoekers per jaar, toeristen die de offerblokken spijzen en in de omliggende horecagelegenheden veel euro’s achterlaten. Geen noodkerk dus mag het wezen, maar een pop-up kathedraal (gaan ze die dan achteraf in brand steken?) die de massa naar zich toe zuigt, tussen de Eifeltoren, de Arc de Triomphe en het Louvre. En ook weer met veel gelegenheid tot gulle giften. En waarom ik nu weer moet denken aan dat verhaal van Jezus die de kooplieden uit de tempel ranselde.

Iemand reageerde verontwaardigd toen ik in mijn vorige column de Notre-Dame een kerk noemde, dat vond ze een gebrek aan respect voor de plek. Edoch, ook al is de kathedraal historisch de cathedra van de bisschop, technisch is het gewoon een kerk, als gebedsruimte kan een schuur of een stal evengoed dienst doen. Of een tent dus. Misschien zelfs beter. Stricto sensu houdt het christelijk geloof zich niet bezig met bouwstijlen.

Het punt is echter dat de opkomst van de burgerij en de bloei van de handel in de middeleeuwen om nieuwe symbolen van rijkdom en stedelijk prestige vroegen. Vandaar de logica achter de vrijgevigheid van de miljardairs vandaag: ze herhalen de riten van het middeleeuwse sponsorschap. Toen al was zo’n kathedraal een feest van de pronkzucht en het nieuw-burgerlijke machtsgevoel, én een ode aan het prille kapitalisme. De gotische stijl, letterlijk hemelbestormend, was niet alleen bedoeld als lofzang op God maar ook als een bevestiging van het menselijk kunnen. Daaruit zijn trouwens de vrijmetselaarsloges voortgekomen, consortiums van kunstenaars en ambachtslui die van stad tot stad trokken om de bouwprojecten te realiseren waar de nieuwe rijken zo verzot op waren.

Dit alles om de economische achtergrond van de middeleeuwse gotiek wat te schetsen. Natuurlijk blijven het prachtige bouwwerken en is het zonde dat er eentje in de fik gaat. Maar zoals gezegd: ook nu openen de rijken hun beurzen, vooral als het fiscaal aftrekbaar is. Of waarom rector-aartspriester Patrick Chauvet, in de beste katholieke traditie, minder met geloof bezig is dan met stadsplanning, fondsenwerving, prestige-architectuur en de toeristische uitstraling die dat met zich meebrengt. Iets wat uiteindelijk tot het 16^de eeuwse schisma en de reformatie zou leiden: protestanten vinden zo’n pronkzucht niet passen in het huis van God. Dat vonden de katharen voorheen ook al, daarom werden ze massaal als ketters vervolgd.

Anders gaan leven

Is de figuur, links  van Jezus op Da Vinci’s Laatste Avondmaal, Maria Magdalena?

Als ongelovige ben ik altijd geïntrigeerd geweest door één aspect van het christendom, althans in zijn originele versie: de hang naar eenvoud en waarachtigheid, de afkeer van ijdelheid en fake toestanden. Daaraan gekoppeld ook een respect voor al wat leeft, het herdenken van de relatie tussen mens en natuur, de zoektocht naar wat er echt toe doet, weigering van de rat race en het carrièrisme, de hebzucht, de dwang tot consumeren, enz. In ons moderne politieke landschap kreeg dat vooral een vertaling in het ecologische gedachtegoed, zeker de manier hoe pater Versteylen het in de jaren ’70 naar buiten bracht met zijn AGALEV-beweging, vóór die in handen kwam van opportunisten en potentaten genre Jos Geysels.

De klimaatbeweging zet die reformatielijn vandaag voort, hoezeer ze ook verguisd wordt door de Vlaamse rechterzijde, vooral ook hier in Doorbraak, en hoe onvolwassen ze zich soms ook voordoet. Men moet jonge mensen hun rebellie gunnen en hun idealisme waarderen, in plaats van er als zure oude mannen dagelijks op te kankeren. Men spreekt van een klimaatkerk, maar dat is ze misschien ook wel, in de eigenlijke zin van het woord: een nieuwe vorm van sacraliteitsbeleving die, raar maar waar, dichter aansluit bij het antieke christendom, maar evenzeer bij heidense natuurreligiën, dan het kathedralenkatholicisme waar Macron en heel het Franse establishment zich momenteel aan optrekken. Voor de Franse president was die Notre-Dame-catastrofe overigens een godsgeschenk (!) en een cruciale cesuur in heel zijn confrontatie met de gele-hesjesbeweging.

Tot slot nog een feministische noot om ook het hogehakkendispuut af te sluiten, want ik wil vandaag vrede met iedereen. De vraag blijft, waarom mannen tot op heden de religieuze rituelen beheersen, en vrouwen in de grote wereldgodsdiensten (Christendom, Jodendom, Islam) volstrekt niks in de pap te brokken hebben. Het antwoord is evident: omdat vrouwen de liefde beleven op een manier waar mannen nauwelijks toe in staat zijn. Volgens sommigen zou de verrijzenis zelfs een erotisch visioen zijn van de treurende Maria Magdalena. Mannen beseffen dat, en compenseren dat tekort door macht op te eisen, onder meer via een patriarchaal denksysteem. De manier hoe de christelijke theologie de rol van de vrouw heeft weggegomd en Maria Magdalena, de vriendin van Jezus, bijna heeft gedemoniseerd (zie Dan Brown, De Da Vinci Code), heeft vooral te maken met angst, schrik voor haar band met de natuur, haar zinnelijkheid en barende kracht.

De islam (‘onderwerping’) heeft die vrouwenhaat tot in het extreme geperfectioneerd: mannelijke jaloezie is de drijfveer, en het Boek herstelt de autoriteit die de man door God zelf is toegekend. Met Mohammed als spreekbuis. Gewoon een zak erover, en klaar is kees. En laat nu net die kathedraal ook zo’n fallokratisch machtssymbool bij uitstek zijn. Zit er dan toch een diepere logica in de actuele toenadering tussen katholieke kerk en de islam? Hebben ze dan toch meer gemeen dan ze eerst wilden toegeven? En moeten wij nieuwe vormen van sacraliteit ontdekken om uit die omsingelingsbeweging van het patriarchale machtsdenken te geraken? Een meer ‘vrouwelijke’ benadering van mens, maatschappij en planeet? Notre Dame dus, jawel, wie kwam ooit op het idee om de moeder van Jezus in zo’n gotische wolkenkrabber te huisvesten? Inderdaad: steek het maar op de Loge.

Tot zover mijn Goede Vrijdagpreek: neen, waarachtig, er gaat niets boven een tentje. Excuus aan de gelovigen voor het apocrief verhaal, sorry aan de ongelovigen voor de pastoorspraat. Vrede met u allen, maar als niemand het eens is weten we dat ons kompas nog werkt. Zalig Pasen.