Erdogan lacht om EU-sancties

De Turkse president Erdogan maalt niet om mogelijke sancties van de Europese Unie, en de EU-regeringsleiders bewezen dat hij daarin gelijk heeft. Al maanden daagt Erdogan de Europese Unie uit. Nu blijkt dit ook nog een lonende strategie. Erdogan won, de EU verloor.

Fout signaal

De laatste EU-top met de Duitse bondskanselier Angela Merkel als voorzitter eindigde met halleluja’s voor het doordrukken van de EU-begroting en het coronaherstelfonds van bijna 2000 miljard euro. Merkel verwaterde de zogenaamde ‘rule of law’-sancties jegens Polen en Hongarije om die budgettaire deal rond te krijgen. De brexitonderhandelingen schoof ze voor zich uit en de provocaties van Turkije liet ze onbeantwoord. Merkel, Ursula von der Leyen en Charles Michel mogen dan de top historisch noemen, maar eigenlijk komt de EU er heel slecht uit. Als deze top ooit de geschiedenisboeken haalt dan zal het zijn omwille van het foute signaal aan het Turkse regime van Erdogan.

Voor de Europese top van 10 en 11 december verweet de voorzitter van de Europese Raad Charles Michel Erdogan een kat-en-muis-spel. Volgens Michel moest dat afgelopen zijn. Die strijdvaardige toon van de Europese Raad ontlokte Erdogan de opmerking dat hij zich geen zorgen maakte over mogelijke Europese sancties. Merkwaardig genoeg voegde Erdogan er aan toe dat Turkije kandidaat-lidstaat blijft. Een statuut dat voor miljoenen euro steun van de EU aan Turkije zorgt.

Spierballengerol en provocaties

Ook Josep Borell, de hoge vertegenwoordiger voor het buitenlandse beleid van de Europese Unie, rolde met de spierballen. Toch bleken de regeringsleiders van de EU-lidstaten het niet eens te raken over een verklaring over de Turkse inmenging in het conflict tussen Armenië en Azerbeidzjan in Nagorno-Karabach. Erdogan liet ondertussen Turkse militairen die betrokken waren in dit conflict paraderen in Baku. Tijdens de militaire parade zongen de Turkse troepen leuzen over martelaarschap. Voor het Turkse regime is de strijd tussen Azeri-Turken en Armeniërs dus een godsdienstoorlog.

Tegelijkertijd bleef Erdogan de Grieken en Cyprioten provoceren in de oostelijke Middelandse Zee. Daar deden Turkse prospectieschepen — geëscorteerd door militaire vaartuigen — proefboringen naar gas in Europese territoriale wateren. Onder leiding van de Duitse bondskanselier Angela Merkel, die haar zesmaandelijkse voorzitterschap van de Europese Unie afsloot op de top in Brussel, negeerde de EU de Griekse en Cypriotische smeekbedes om hard op te treden tegen het regime van Erdogan. Naast Griekenland en Cyprus gaf recentelijk ook Frankrijk blijk van grote bezorgdheid.

Gevaarlijke houding

De slotverklaring van de Europese Raad benaderde nauwelijks de eis van de Europese lidstaten. Opnieuw wist de EU geen sancties op te leggen aan Turkije voor de unilaterale acties in de oostelijke Middelandse Zee. Slechts een paar nutteloze maatregelen tegen individu’s of instellingen die reeds langer bestonden kregen een nieuw jasje aangemeten.

Op 8 december zond de Griekse vertegenwoordiging bij de EU nochtans een bulletin uit waarin buitenlandminister Nicos Dendias verklaarde dat ‘L’attitude de la Turquie est une provocation pour toute l’Europe’. De Turkse houding is een provocatie van de gehele EU. Dee maandag voordien had Josep Borell tijdens de minsterraad buitenlandse zaken gesteld dat de zaken verergerden. ‘The ministers believe that we have not yet seen a fundamental shift in Turkey’s attitude. On the contrary, in many respects, the situation has worsened’ aldus Borell. [‘De ministers zijn van mening dat we tot op heden geen fundamentele shift hebben gezien in de Turkse houding. Integendeel, op veel vlakken is de situatie verergerd.’]

Zelfs Europees Parlement zwijgt

De vorige lijst met sancties — van oktober 2020 — stelde al bijzonder weinig voor. De voormalige rapporteur over Turkije, het in Turkije geboren Nederlands Europarlementslid Kati Piri (PvdA) reageerde furieus: ‘zeven paragrafen over Turkije, geen enkel woord over mensenrechten en de rechtsstraat in dat land’.

Lof voor volkerenmoordenaar

De Griekse krant Kathimeriniwees op de militaire parade in Baku die Erdogan bijwoonde en diens oorlogszuchtige houding tegen bepaalde lidstaten van de EU. Bovendien had Erdogan in zijn redevoering de lof gezongen van de Ottomaanse minister van oorlog Enver Pasha, die verantwoordelijk was voor de Armeense genocide. Hetzelfde Turkse leger van Pasha bezette de strategische oliestad Baku in 1918.

Het feit dat het de dag van de mensenrechten van de Verenigde Naties was ontging Erdogan blijkbaar volledig. De Griekse kwaliteitskrant betreurde de onbegrijpelijke bescherming die Erdogan steeds blijkt te krijgen van met name Duitsland. ‘For some it is impossible, in 2020, to understand that the president of a modern country, in his business suit, can act like a warlord from the past.’ Voor sommigen lijkt een president in een pak geen oorlogszaaier te kunnen zijn.

Enkel euro behoedt Griekenland voor grexit

Dat de EU Griekenland van zich vervreemdt lijkt onbelangrijk. De Turkse journalist Cengiz Candar noteerde dat de Europese slottekst ‘significant ver verwijderd is van het solide antwoord dat Athene wilde’. Candar meende dat Berlijn, Rome en Madrid aandrongen op het uitstellen van sancties. De lauwheid van Frankrijk en Oostenrijk zorgden voor de voorzichtige verwoording van de kritiek op Turkije. Moest Griekenland niet zo afhankelijk zijn van de eurozone en de EU, dan zou de grexit meteen op de agenda staan.

Realpolitik

Hoewel Macron na persoonlijke aanvallen van Erdogan openlijk kritiek uitte op het regime in Ankara blijkt de Duitse politiek van ‘appeasement’ of Realpolitik de bovenhand te halen. Zolang Merkel president Erdogan nodig heeft voor de vluchtelingendeal uit 2016 (waarbij Turkije in ruil voor miljarden euros vluchtelingen tegenhoudt, nvda) zal de Duitse Realpolitik het EU-beleid blijven bepalen. De volgende top is pas in maart 2021. Erdogan rekent er dan ook op dat ook dan geen vuist gemaakt kan worden tegen de Turkse agressie.

Het zelfvertrouwen van Erdogan is bovendien het gevolg van jarenlange ervaring met de Europese Unie en de Europese regeringsleiders. De onenigheid binnen de EU geeft Erdogan de vrije hand, zelfs als dit het deelnemen aan militaire conflicten betreft of het verheerlijken van plegers van genocide.