Komt er deze week een brexitakkoord? Het ziet er niet naar uit, ook al is er duidelijk vooruitgang. Niet enkel was Boris Johnson bereid om gisteren naar Brussel af te zakken voor een onderhoud met Commissievoorzitter Ursula von der Leyen, de Britse minister van Kabinetszaken Michael Gove stelde ook bereid te zijn om te aanvaarden dat het Verenigd Koninkrijk niet onder de regelgevende ‘standaarden’ van de Europese Unie kan duiken, in ruil voor een handelsakkoord met een 0%-douanetarief en hoge graad aan markttoegang.

De Europese Commissie maakte al duidelijk dat het diner tussen Johnson en von der Leyen enkel dient ‘om uit impasses te proberen te geraken zodat de onderhandelaars voort kunnen werken’. Wat zijn die zogenaamde ‘impasses’ dan?

EU Commission spokesman says of the planned meeting between Boris Johnson and Ursula von der Leyen: 'That's not where the negotiations happen. The meeting will be to try and lift substantial impasses so then the negotiators can continue their work.'

— Nick Gutteridge (@nickgutteridge) December 8, 2020

Visserij

Vooreerst is er de visserij. Voor de Britse regering is dit een uiterst gevoelig thema, ook al omdat een groot deel van de Britse visserijsector in Schotland is gevestigd. Daar hebben de voorstanders van onafhankelijkheid momenteel de wind in de zeilen. De Britten mogen hier wel de ‘upper hand’ hebben, aangezien de EU uiteindelijk toegang vraagt tot hun wateren. Als er echter geen akkoord komt, heeft dit ook zware negatieve gevolgen voor de Britse visserijsector. Die is afhankelijk van export naar consumenten in de Europese Unie.

De Britten hebben voorgesteld om een variant van de huidige regeling voor een drietal jaren te laten duren. De EU wil tien jaar zekerheid. Zelfs als beide zijden elkaar ergens in het midden kunnen vinden, zal dit akkoord toch afhankelijk zijn van het bereiken van overeenstemming over de andere pijnpunten.

10/ Finally, fish. The UK says the EU is asking for 10 years of 'unfettered' access to British waters. A few weeks ago Brussels floated the idea of a review clause, which after a decade would see shares of quotas re-evaluated in light of the balance of the wider trade deal.

— Nick Gutteridge (@nickgutteridge) December 6, 2020

Concurrentie en arbitrage

Het tweede pijnpunt is het zogenaamde ‘level playing field’, of ‘gelijk speelveld’. Dit betreft een eis van de Europese Unie dat het Verenigd Koninkrijk een soort van regelgevend keurslijf moet aanvaarden. Zo kunnen ze Europese concurrenten — die aan vaak zware Europese regels zijn gebonden — niet zomaar wegspelen wanneer er douanevrije toegang tot de Europese markt is. Men zou kunnen opwerpen dat de Europese zijde de eigen regels dan maar wat concurrentiëler moet maken, maar dat is natuurlijk vloeken in de Europese kerk.

In realiteit is een akkoord over hoe uitgebreid dit keurslijf zal zijn afhankelijk van het derde grote pijnpunt in de onderhandelingen: ‘governance’. Hoe sterk zullen de instrumenten voor de Europese Unie zijn om het Verenigd Koninkrijk te dwingen dat keurslijf na te leven? Komt er een arbitragerechtbank, of niet? In welke mate wordt het Europese Hof van Justitie bevoegd? Zal het mogelijk zijn om de Britse regering via Britse rechtbanken te dwingen de bepalingen na te leven? Zal de Europese Unie eenzijdig kunnen beslissen om markttoegang voor het Verenigd Koninkrijk te beperken indien dat niet zo is?

Akkoord mogelijk?

Naar mijn mening moet het zeker mogelijk zijn om een akkoord te bereiken. De belangen zijn bijzonder groot, en volgens Stefaan de Rynck, een Belgische adviseur van Europees brexitonderhandelaar Michel Barnier, is er een ‘gigantisch verschil’ tussen een ‘no deal’ en een ‘deal’, zeker voor sectoren zoals de auto-industrie en landbouw.

Die opmerking geeft niet enkel goede hoop voor de Britse assemblage-industrie. Voor hen volstaat het niet hun onderdelen zonder douanetarieven vlot naar het Europese vasteland te kunnen brengen, maar de Britse regels en productiestandaarden – op dit moment nog overgenomen van de Europese – moeten door de EU natuurlijk als evenwaardig worden beschouwd. Die Britse assemblage-industrie is trouwens vaak deels in Continentaal-Europese handen. Denken we maar aan de Britse fabrieken van BMW of van Airbus. Specifiek voor ons land is het ook belangrijk dat de exports van voedingsproducenten en textielfabrikanten vlot het Verenigd Koninkrijk binnen kunnen. Daarvoor dienen beide zijden veel van elkaars regels als ‘equivalent’ te erkennen.

Duitsland leek volgens geruchten al klaar voor een deal, maar zou zijn tegengehouden door Frankrijk, maar ook Nederland, onder meer omwille van de belangen van de visserijsector. Duitsland riskeert een jaarlijkse exportschade van 8 miljard euro ingeval van een ‘no deal’, wat natuurlijk ook veel met de Duitse autoproductie te maken heeft. Ook voor België is die zeer belangrijk. De haven van Zeebrugge is bijvoorbeeld de grootste autohaven ter wereld, met uiteraard heel wat trafiek met het VK.

Noord-Ierse kwestie: princiepsakkoord

‘Last but not least’ werd er net een princiepsakkoord gesloten over de uitvoering van de specifieke Noord-Ierse bepalingen uit het scheidingsverdrag tussen het VK en de EU, dat begin dit jaar in voege trad. Die bepalingen beogen om zonder een harde grens in Noord-Ierland toch controles te voorzien op alles wat binnenkomt op het Ierse eiland, aangezien dit zonder harde grens toegang geeft tot de rest van de Europese Unie. Een complex systeem van checks wordt daarvoor uitgewerkt op goederen die van het Britse vasteland naar Noord-Ierland gaan. De Britse regering gaf daarbij ook toe dat wetgeving die volgens de EU een schending zou betekenen van dat scheidingsverdrag niet zal worden ingevoerd.

Eerbare compromissen

Het ‘endgame’ van brexit is nu dus echt wel in zicht, ook al zijn er nogal wilde scenario’s denkbaar van een chaotische ‘no deal’ die dan toch snel uitmondt in nieuwe onderhandelingen volgend jaar. Dat zou echter een gevaarlijk spelletje zijn. Het kan heel wat diplomatieke goodwill tussen beide zijden teniet doen, dit terwijl de compromissen echt wel niet zo oneerbaar zijn.

De EU zal nu eenmaal moeten aanvaarden dat het VK heel wat meer eigen regels gaat uitvaardigen, en het schadelijk zou zijn om de intense handel met het VK daarom te gaan belasten met allerlei douanetarieven en andere belemmeringen. Tegelijk zullen de Britten moeten aanvaarden dat de Europese Unie wel zeker zal willen zijn dat het VK zich aan de afgesproken bepalingen zullen houden en dat er dus een mogelijkheid van sancties en bindende instrumenten moet komen. Het zou in elk geval onzinnig zijn om bovenop de — vaak tijdelijke — economische schade als gevolg van Covid nu nog eens permanente economische schade als gevolg van een ‘no deal’ brexit te krijgen.

Lees ook de commentaar van Lode Goukens: het Verenigd Koninkrijk onderhandelt met de verkeerde partner.