‘Europa’ ondergraaft de democratie

We moeten eens praten over ‘Europa’. Het is Rik Van Cauwelaert die het altijd maar herhaalt en schijnbaar geen gehoor krijgt. Hij bedoelt daarmee dat veel hedendaagse politieke probleemdossiers terug te voeren zijn naar beslissingen genomen in ‘Europa’. (We schrijven ‘Europa’ omdat het over de politieke constructie gaat, niet over het continent)

Verstrikt in het stikstof

Neem nu de hele stikstofpolitiek. Wie heeft die normen bepaald? Die komen via de ‘Habitat-richtlijnen van ‘Europa’. Die Habitat-richtlijnen zijn bepalingen uit de jaren ’90 om de biodiversiteit te verbeteren. Die richtlijnen hebben ondertussen voor veel verbetering van de natuurkwaliteit gezorgd. Vandaag heeft het invloed op de hervorming van de pachtwet en normen voor stikstof. Hetzelfde kan je zeggen voor het Mest Actieplan, het MAP, we zitten al aan het 7de. Die moeten de kwaliteit van het water verbeteren en ook die normen worden grotendeels bepaald door Europa.

Dan hebben we het hier nog niet over de economie. Ook daar bepaalt een Europees cenakel hoeveel geld er wordt bijgedrukt. Ook hoeveel de begroting al dan niet in het rood mag gaan, wordt ‘Europees’ bepaald. Meer en meer is de supranationale constructie die de EU is, een allesbepaler. Helemaal zoals de voorstanders van een Federaal Europa het willen. Meer Europa is voor hen de oplossing voor elk probleem. Zo kregen we de voorbije tijd meer Europa. Maar wie beslist dat eigenlijk allemaal?

Wanhoop in de Wetstraat

Die vraag kwam op bij het lezen van Wanhoop in de Wetstraat, het veelbesproken boek waarin Ivan De Vadder de kloof tussen de burger en de politiek in dit land bespreekt. Daar ontbreekt volgens mij een hoofdstuk in over ‘Europa’. De besluitvorming in de Europese Unie is te ver van de burger afgedreven. Die voelt zich een buitenstaander in die Europese politieke machine en haakt af. Waarom nog stemmen? Wat maakt het uit als alles boven ons hoofd ‘Europees’ wordt beslist. En door wie eigenlijk?

We kunnen wel opwerpen dat alles legitiem gebeurt. Door de Europese Raad, het Europees Parlement, geratificeerd of gestemd door de nationale parlementen. Dat is allemaal juist. Maar in ons land gebeurt dat niet met veel debat. En het verandert niets aan het gevoel van de kiezer dat de politieke besluitvorming hem ontsnapt. Dat er een democratisch deficit is.

Democratisch deficit

We moeten het dus hebben over Europa omdat het een democratisch probleem dreigt te worden. Het ervaren democratisch deficit vervreemdt de burger, de afstand tussen politiek en besluitvorming wordt te groot. Of zien we grote vooruitgang door de ingrepen van de EU in de energiecrisis die we ondergaan? In de inflatie dan misschien? Of zorgt de EU voor de oplossing in de migratiecrisis die we vandaag beleven?

Maar waarom wordt er zo weinig over Europa als probleem gesproken? Wel, er is een dubbele kant aan dat Europees probleem, het is ook nuttig. Belgische politici hebben een Europese stok nodig om de maatregelen te verkopen die hun decennialang wanbeleid moeten rechtzetten. ‘Het moet van Europa’, is hun paraplu om onder te schuilen.

Bureaucratisch activisme

Dat is ambigu omdat die maatregelen vaak nodig zijn, maar het vergroot wel de kloof met de burger. Blijkbaar telt niet meer wat de burger wil, wel wat ‘Europa’ wil, maar wie beslist wat ‘Europa’ wil? De vraag moet ook gesteld worden of dat allemaal wel zo neutraal en technocratisch is, zoals het wordt voorgesteld. Of is hier sprake van administratief of bureaucratisch activisme?

Want ja, we willen wel allemaal een betere natuur. Maar wat is dat? Wie heeft dat gedefinieerd en op basis waarvan? We willen natuur, maar willen we ook dat op basis van die normen, de industrie, de bouw en de landbouw bijna onmogelijk worden?

Ver van de lastige burger

Hetzelfde kan je je afvragen van de ‘Europese’ klimaat maatregelen, de ‘green deal’. Niemand betwijfelt dat we zorgvuldig met onze planeet moeten omgaan. Maar moet dat ook als blijkt dat industrie, bouw en landbouw straks bijna onmogelijk worden? Is dat allemaal wetenschap of speelt ook ideologie daar een belangrijke rol?

Voor ‘Europese’ administraties moet het leuk werken zijn. Aan wie moeten zij verantwoording afleggen? Ze staan zo ver van de kiezer. Gelukkig doet de mening van die lastige kiezer steeds minder ter zake. Zij kunnen ‘het goede’ doen. In die hele Europese constructie is het evenwicht van de machten zoek. Heeft de burger democratisch het laatste woord? Is het denkbaar dat het beleid wordt bijgestuurd?

Democratie heeft geen zin meer

‘De democratie heeft geen zin meer’. Ik kan niet meer tellen hoe vaak ik dat al gehoord heb. Mijn haar komt ervan recht. Maar hoe kan je dat nog tegenspreken? De Vlaamse Regering kan met stikstof geen kant uit, zelfs al zou een referendum uitwijzen dat een meerderheid van de bevolking dat niet wil. Wie werkt hier in dienst van wie?

Hetzelfde geldt voor de inflatie en de migratie. De akkoorden die de EU daarrond maakte, die werken niet. En wat gebeurt er? Niets. Elk voor zich en God voor ons allen. Ondertussen gist het probleem in elk land apart.

Gezinshereniging

Geen referendum, maar een opinieonderzoek bracht in kaart wat de Belgen denken over migratie. In het panel op de Grammens-lezing haalde Elchardus aan dat gezinshereniging voorwaardelijk moet worden: 1) de ontvangende persoon hier moet ze kunnen onderhouden, de hier toekomenden moeten 2) de taal kennen en 3) geslaagd zijn voor een inburgeringsproef. Alvorens hier te komen, welteverstaan.

Nu mag er nog zo’n grote politieke meerderheid daarvoor zijn. Het zal niet gebeuren. ‘Het mag niet van Europa’, ‘Het mag niet van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens’, en zo liggen er nog wel wat obstakels op de weg. De soevereiniteit van het volk heeft zo zijn grenzen. Dat is niet slecht. Maar de marge is al te nauw geworden. Ingesnoerd door allerlei verdragen en ‘Europese’ regels vervreemden burgers van de democratie. De slinger is te ver doorgeslagen. Welke politieke partijen zetten dat op de agenda? Welke media durven dat debat te lanceren en de burgers en hun ontevredenheid in de ogen zien voor de volgende verkiezingen?

U kan op Doorbraak rekenen.