Geen geld voor NMBS: moet Gilkinet ambities opbergen?

NMBS-CEO Sophie Dutordoir kwam woensdag naar de commissie Mobiliteit, Overheidsbedrijven en Federale Instellingen om haar strategische visie voor het spoorbedrijf voor te stellen. Uit haar presentatie blijkt dat de budgettaire voorwaarden voor het realiseren van de ambitieuze plannen van minister van Mobiliteit Georges Gilkinet (Ecolo) verre van vervuld zijn. Op die manier lijken de groene beleidspartijen hun tweede Vivaldi-trofee, na de kernuitstap, te verliezen.

Financiële kloof

De vaste exploitatietoelage daalt – zoals voorzien – van 1,2 miljard naar 986 miljoen euro per jaar. Voor de variabele toelage had Gilkinet 4 miljard voor de komende tien jaar gevraagd. De Ecolo-excellentie kreeg slechts de helft los op het begrotingsconclaaf. De verhoopte 400 miljoen per jaar, die het verlies op de vaste dotatie moest compenseren, blijkt zo gehalveerd. Meer zelfs, tot 2024 wijst de regering-De Croo slechts 200 miljoen toe aan de NMBS. Voor de volledige twee jaar, welteverstaan. Daardoor is het financieel onmogelijk om de hoge verwachtingen in te lossen en de huidige problemen qua stiptheid aan te pakken.

Gilkinet probeert de cijfers wat op te smukken en schermt met het binnenhalen van 3 miljard. Dat extra miljard is echter een lening bij de Europese Investeringsbank voor Infrabel, de spoorwegbeheerder, en niet voor de NMBS. ‘Het is maar zeer de vraag of die lening wordt toegekend’, stelt Frank Troosters, federaal parlementslid voor Vlaams Belang en lid van de bevoegde commissie. ‘Infrabel zit al met een enorme schuldenberg. Los van die vraag is het gewoon een feit dat dat geld niet bestemd is voor de NMBS. Voor ons was het al op 11 oktober, na de State of the Union, duidelijk dat er een grote kloof gaapt tussen wat nodig is en wat effectief wordt vrijgemaakt. We staan niet alleen in die analyse. Die werd eerder al bijgetreden door het federaal planbureau en de inspectie van Financiën. Mevrouw Dutordoir kwam woensdag in de commissie deze analyse bevestigen, onderbouwd met de nodige cijfers en tabellen. Voor de eerste twee jaar komt het spoorbedrijf 808 miljoen euro te kort.’

Stiptheid daalt

Dutordoir zit dus met een enorm probleem. Zij stelde dat er niet veel in huis kan komen van de gemaakte toekomstplannen. Ze wil eerst de hete hangijzers die er nu zijn prioritair aanpakken: de stiptheid en het grote aantal afgeschafte treinen. Cruciaal daarin zijn het personeelstekort en problemen met het rollend materieel. Het personeelstekort blijft aanslepen. Ondanks inspanningen om aan te werven, blijft het moeilijk om de openstaande vacatures naar behoren in te vullen. Zeker wanneer het gaat over treinbegeleiders- en bestuurders. Personeelstekort zorgt regelmatig voor het afschaffen van treinen. Naast de problemen met aanwerving blijft de uitstroom toenemen door de huidige pensioneringsgolf.

Wat het rollend materieel betreft kampt de NMBS met de laattijdige levering van de nieuwe M7-dubbeldektreinstellen. Die stond gepland voor 2021 maar de toestellen zullen pas eind 2023 arriveren. Door die vertraging bij de levering van de M7 moet de NMBS nog steeds oudere toestellen inzetten. Die veroorzaken meer pannes. Doordat Gilkinet het vervoersaanbod verhoogde, weegt dit dubbel zwaar. Er is te weinig reservecapaciteit om eventuele pannes op te vangen. Daardoor stijgt het aantal plots afgeschafte treinen, meestal ’s avonds. De reizigerstevredenheid daalt rechtevenredig.

De stiptheid van de treinen klokt op dit moment af op 90,2% tegenover 92,6% vorig jaar. In 2020 was dat nog 93,6%. Die dalende tendens wil Dutordoir absoluut keren. Alleen ontbreekt het haar daarvoor aan de nodige middelen. Laat staan dat er nog ruimte vrij is om de door Gilkinet gemaakte beloftes na te komen.

En die zijn talrijk. Het verhogen van perrons. Het uitbreiden van het algemeen vervoersaanbod, met minstens twee treinen per uur in elk station. Meer grensoverschrijdende verbindingen. Meer nachttreinen. Uit de uiteenzetting van Dutordoir blijkt dat zij eerst orde op zaken wil stellen vooraleer zij met die grote plannen aan de slag kan.

Ramp

Dutordoir is vooral ondubbelzinnig in haar slotconclusie. Met de huidige beschikbare financiële middelen stevent de NMBS af op een ramp. Om die te vermijden moeten de begrotingsonderhandelingen opnieuw gebeuren. De vraag laat zich stellen of voor deze complexe oefening nog voldoende tijd is. De beheersovereenkomst komt namelijk onder druk te staan en die moet voor het einde van het jaar de Europese toets doorstaan. Dat is dan weer noodzakelijk om voor de komende tien jaar, voor de laatste keer, een uniek operatorschap voor het personenvervoer toe te kennen aan de NMBS. Anders moeten vanaf 2023 externe operatoren toegang krijgen tot het net. Voor die liberalisering is ons land niet klaar. Er werd namelijk nooit een begin genomen met de voorbereiding van zo’n liberalisering.

Wat opvalt is het stug vasthouden aan onrealistische en utopische plannen, wat stilaan het handelsmerk van Groen en Ecolo lijkt te zijn. Zonder de noodzakelijke budgetten kan de NMBS de plannen zoals opgenomen in de beheersovereenkomst niet uitvoeren. ‘Kom van uw wolk’, is de reactie van Troosters. ‘Onrealistisch is het woord dat opdook in de evaluatie van de Inspectie van Financiën. Onrealistisch én onbetaalbaar. De Inspectie van Financiën is een neutraal orgaan dat dit objectief vaststelt. Mevrouw Dutordoir treedt die analyse nu volmondig bij. Dat ze niet naar ons als oppositie luisteren, zijn we ondertussen gewoon. Maar hoeveel signalen moet je nog krijgen voor dit besef doordringt? Het is gewoon voor iedereen duidelijk: de financiële puzzel klopt niet. De groenen zijn al onder de lat gegaan met de kernuitstap. Ze lijken nu ook te buizen voor hun transitie naar een groenere mobiliteit waarvan het openbaar vervoer de ruggengraat moet zijn.’