Geld bijdrukken is gevaarlijke onzin

In 2019 reageerde ik al in de krant de Tijd op Anuna De Wevers uitspraak dat men gewoon geld moest drukken om klimaatinvesteringen te financieren. Dat is onzin om meerdere redenen, onder meer omdat klimaatinvesteringen decennialang moeten worden volgehouden. Ik waarschuwde toen voor nieuwlichterij die toen al gepusht werd onder de noemer Moderne Monetaire Theorie (MMT).

Ironisch genoeg is daar helemaal niets nieuws aan, maar wordt het niet als dusdanig herkend. Mijn Nederlandse prof vertelde destijds al in sappig Hollands dat het onvermijdelijk is dat altijd opnieuw dezelfde oude geldtheorieën zullen opduiken onder nieuwe benamingen.

Schuldhefbomen

Je kan je nu eenmaal maar op een beperkt aantal manieren rijk rekenen. In financiële crisissen is het doorgaans een illusie dat schuldhefbomen oneindig kunnen worden verlengd. Dat is de bancaire weg naar financiële instabiliteit. De andere eeuwenoude weg is knoeien met de monetaire instellingen. De meeste varianten van MMT stellen eigenlijk voor dat de budgettaire overheid monetair beleid voert en dat de centrale bank het budgettaire beleid overneemt. Maar als men beweert dat belastinginkomsten overbodig zijn om overheidsuitgaven te financieren is de collectieve verblinding nabij.

Zelfs een ultrakeynesiaan als Paul Krugman erkent dat zoiets snel op limieten zal botsen. MMT’ers vertrekken graag van de stelling dat een overheid die in de eigen munt leent, nooit failliet kan gaan. Dat is bijna een tautologie. Uiteraard kan men geld blijven drukken en de bevolking verplichten dat te gebruiken. Maar drijf dat te ver, en de munt wordt volledig uitgehold. Sommigen moeten echt eens wat meer geschiedenis studeren om te begrijpen wat er dan gebeurt.

Als je vandaag nog steeds niet ziet dat een te soepel monetair beleid in talloze marktsegmenten zeepbellen kan blazen, dan vrees ik dat de zaak hopeloos is. Te veel mensen gaan er ook vanuit dat de uitzonderlijke monetaire interventies wel tijdig afgebouwd kunnen worden.

Ironisch

Veel fans van MMT bevinden zich opmerkelijk genoeg bij journalisten in nogal wat media. Hoe zij de voorbije jaren een marginaal fenomeen in de aandacht hebben gewerkt, is meer dan opmerkelijk. Je moet niet echt zo conservatief ingesteld zijn om hen eens te confronteren met de vraag wat de evidente impact is van zo’n beleid voor reële mensen. Wat er zoal gebeurt in de praktijk als je dergelijke frivoliteiten uit het klaslokaal haalt. Dat was blijkbaar geen relevante vraag.

Of het nu gaat over Stefanie Kelton die het populaire gezicht werd van MMT of Randall Wray en Bill Mitchell die er meer technische bijdragen over formuleerden, allen benadrukten ze dat de theorie relevant is als er nauwelijks inflatie is. Een monetaire theorie die vooral praktische relevantie heeft bij afwezigheid van … inflatie. Je moet toch geen econoom zijn om daar de ironie van in te zien? Het ontbreekt ook veel economen aan historische kennis. Doe de test en stel vast hoe weinigen ooit gehoord hebben van neochartalisme (waarbij de overheid willekeurig een bepaald activum kan kiezen als het monetaire betaalinstrument door belasting in die vorm te eisen).

Empirie

De stelling dat het beter is dat de overheid geen geld leent van de private sector kan wel degelijk empirisch onderzocht worden. Overheden worden gedisciplineerd als ze kopers moeten overtuigen dat het schuldpapier dat ze in de aanbieding hebben, een wijze investering of belegging is. De vraag of het verstandig is die discipline uit te schakelen, is wel degelijk iets waar je praktische kennis over kan verzamelen. Toegegeven, het resultaat kan variëren van land tot land, afhankelijk van de beleidscultuur. We zien helaas veel landen waar de bevolking de ellende moet dragen van myopisch korte termijngedrag door de overheid.

De (on-) degelijkheid van de theorie kan wel degelijk getoetst worden op meerdere heel concrete punten. In monetaire discussies blijven vele elementen controversieel maar het is belangrijk te erkennen dat bepaalde theorieën slechts onder zeer specifieke omgevingsfactoren aantrekkelijk blijken. Mijn voorspelling is dat, nu velen inflatie herontdekt hebben, theorieën als MMT al snel opnieuw de marge opzoeken waar ze thuishoren.

Iedereen zou moeten beseffen dat de staat maar een beperkte incentive heeft om de waarde van geld te garanderen. De mensheid heeft tot haar scha en schande geleerd de handen van de overheid te binden zodat die niet zomaar geld kan ontwaarden. Blijkbaar moeten we die les in de jaren 20 van deze eeuw nog eens leren.