Geloof, hoop en vertrouwen in Europa

Open doekje voor de eerste minister van Letland, Arturs Krišjānis Kariņš, in het Europees Parlement voor zijn heldere samenvatting van waar het met de Unie naartoe moet. Kariņš speelde natuurlijk een thuiswedstrijd, want tot begin dit jaar was hij zelf nog Europees Parlementslid voor het liberaal-conservatieve Vienotība (Nieuwe Eenheid) waartoe ook zijn voorganger en huidig Europees commissaris Valdis Dombrovskis behoort. De partij is aangesloten bij de centrumrechtse Europese Volkspartij (EVP).

Onafhankelijkheid

Krišjānis Kariņš is echt het kind van zijn tijd. Zijn grootvader vocht in de troepen van de tsaar, na de Revolutie (1917) als bolsjewist, en toen Letland in 1918 eindelijk onafhankelijkheid verwierf als vrijheidsstrijder. Zijn ouders waren voor het Duitse en Russische geweld naar Zweden gevlucht, en weken daarna uit naar de Verenigde Staten. Daar werd hij ook geboren en opgeleid, om pas na de val van de Muur en de hernieuwde onafhankelijkheid terug te keren. Het wantrouwen tegenover Moskou, typisch voor de drie Baltische staten die tot 1991 onder de Sovjet-Unie vielen, was de rode draad van zijn betoog.

Maar Kariņš vertrok niet uit wrok of argwaan. ‘De dreiging vanuit Moskou is reëel’, zei hij, ‘maar niet vanuit militair oogpunt. De Russen worden gedreven door één dwanggedachte: ze voelen zich omsingeld door vijandige staten. Ze verweren zich door hun vermeende vijanden te verzwakken. Door het verspreiden van nepnieuws, van leugens, van valse informatie. De sociale media lenen zich makkelijk tot propaganda en bedrieglijke laster. We moeten ervoor zorgen dat de ernstige media gevrijwaard blijven, en maatregelen nemen tegen de toeleveranciers en de platformen die bedenkelijke berichten (laten) verspreiden. Europa moet zijn wetgeving aanscherpen, zonder de lijn tussen verantwoordelijkheid en censuur te overschrijden’.

Eenheid

De kracht van de EU, ging Kariņš verder, ligt in haar onverbrekelijke eenheid. Alleen die kan crisissen overwinnen, zoals de Brexit, de Soros-heisa, het migratieprobleem nu duidelijk aantonen. Er is maar één bron van verdeeldheid: Moskou. Kariņš diepte een parabel op om dat te verduidelijken. ‘Een vader had drie zonen. De eerste gaf hij een stok, breek hem, zei hij. Wat prompt gebeurde. De tweede deed hetzelfde. De derde kreeg een bundel stokken. Hij beet zijn tanden stuk op zijn pogingen om die te breken. Zo moet de Unie zich ook opstellen als zij zich wil verweren tegen grootmachten als China, de VS, en Rusland’. Wat niet betekent dat Letland de NAVO minimaliseert. Riga geeft de volle 2%, zoals geëist door Donald Trump, aan defensie.

Maar tegelijk is de opgedreven samenwerking de sleutel om de welvaart en de waarden van Europa te bewaren en te versterken. Over twee jaar zal Letland al vijftien jaar lid zijn van de EU, ‘en geen ogenblik hebben we daar spijt van gehad’. Net daarom waarschuwde hij voor het groeiend scepticisme. Geef niet toe aan simplisme, hield hij vol. Maar ‘ga niet in tegen de populisten, want dat is een vruchteloze inspanning. Ga liever na waarom de mensen ongelukkig zijn in de Unie’. Natuurlijk heeft de financiële en bankencrisis het vertrouwen ondermijnd, Letland verloor zelfs een kwart van zijn BBP in die periode. Maar de laatste jaren heeft zich een economisch wonder voltrokken, prees Manfred Weber zijn EVP-medestander. Dat kon alleen door een volgehouden, vaste beleidslijn.

Kerntaken

Die beleidslijn tekende Kariņš uit rond vier thema’s: de noodzaak van de ééngemaakte binnenmarkt, de eigen way of life, het milieubewustzijn en de veiligheid. ‘Het is toch onvoorstelbaar’, riep hij uit, ‘Dat alle internetreuzen Amerikaans zijn? Met een kleinere markt van 350 miljoen verbruikers – Europa heeft er een half miljard – en met toenemend protectionisme’. Dat is niet de oplossing, open grenzen zijn het enige wapen tegen concurrentievervalsing door de VS (tolmuren en afsluiting) en China (overheidsfinanciering en know how-kopiëring). De bankencrisis heeft ons ook geleerd dat niet langer de geldvoorraad de Achilleshiel van het financieel systeem is, maar terrorisme en de financiering van terreur. Met andere woorden: de zwarte geldstromen, en de witwaspraktijken die langs Europese banken verlopen. Alweer is Rusland de gebeten hond. ‘Begin met voor de eigen dorpel te vegen. Ik doe het in Letland, maar het is als ontratting. Ik kan mijn huis ratvrij maken, maar dan verhuizen ze naar de buren. Eén oplossing: scherp toezicht op witwassen’.

Diezelfde openheid betracht Letland in de migratiecrisis. Riga heeft geleerd van de 700.000 gedwongen inwijkelingen in de communistische bezettingstijd, bijna een derde van de bevolking. Bij de onafhankelijkheid is de juiste weg gekozen: integratie. Migratie kun je niet tegenhouden, maar zorg ervoor dat inwijkelingen zich aanpassen. Nationaliteit, identiteit, cultuur en taal zijn daarbij onontbeerlijk. Op het gebied van milieuzorg moet vooral het energieprobleem worden aangepakt. ‘We moeten af van alle fossiele brandstoffen. Letland leidt samen met Zweden de dans: al 40 % van de energie is duurzaam en herbruikbaar’. Commissievoorzitter Jean-Claude Juncker voorziet dat het Balticum vanaf 2025 helemaal zal aangesloten zijn op het Europese netwerk.

Klimaatontkenning is niet te staven. De oplossing is de energiemarkt volledig open te gooien, zodat de stroomcapaciteit ook voor de piekuren gewaarborgd wordt. Deregulering! In het verlengde daarvan moet er een eerlijker verdeling komen van de Europese landbouwsubsidies. ‘Het Balticum staat helemaal onderaan de ladder. Toch moeten ook onze boeren hun producten op de ene Europese markt kunnen slijten’. Voor veiligheid ten slotte gelden verschillende uitdagingen: het Noorden kijkt naar Rusland, het Westen naar de terreurdreiging, het Zuiden naar de ongecontroleerde inwijking. ‘Versterk alle buitengrenzen, Frontex is een uitstekend middel. En slecht alle belemmeringen binnen de Unie. Schengen mag geen vodje papier zijn’. Waarop Krišjānis Kariņš besloot met de verwerping van alle geweld. ‘Het is beter te debatteren, ook als dat veel tijd kost. United we stand. Hier ligt de sleutel van de kracht van Europa. Een vrije keuze van staten en burgers voor vrijheid, democratie en de rechtsstaat’.