Finkielkraut over de twee Ruslanden

In zijn onderhoud met Élisabeth Lévy gisterenmiddag rekende Alain Finkielkraut Rusland tegelijk wél en niet tot Europa.

Alain Finkielkraut: Men zegt ons dat we ons vandaag niet van vijand mogen vergissen. De dreiging, de echte dreiging voor het Westen is de politieke islam, en Rusland bestrijdt die. Wij zitten dus in hetzelfde schuitje, wij verdedigen dezelfde beschaving.

Élisabeth Lévy: Wij staan dus aan de kant van Assad bij de verdediging van die beschaving.
Alain Finkielkraut: Voilà, maar dan vooral: Moskou bespeelt dus die snaar. Zoals Françoise Thom het schrijft in haar jongste boek [Comprendre le poutinisme, Desclée De Brouwer, februari 2018]: ‘Moskou, en in dit geval het Poetinregime, wil zich ontpoppen als het schild van Europa dat de opkomst van de barbaarse horden belet. Terwijl de volkeren van Europa platgewalst zijn, en in zekere zin door hedonisme ontmand, neemt het krijgshaftige Rusland de fakkel van de Europese beschaving over. Onder zijn leiding kan Europa zich uit de spiraal van decadentie werken waarin het nu zit. Rusland…’

Élisabeth Lévy: Dat is nog altijd het citaat?
Alain Finkielkraut: Dat is nog altijd het citaat. ‘Rusland, als voorvechter van de traditionele waarden, en bolwerk van het christendom tegen de islam, neemt de verdediging op van een Europa dat door zijn elites is verraden. Het heeft zijn christelijke wortels niet vergeten.’
Naar mijn oordeel echter is dit vertoog bedrieglijk. Rusland en Europa hebben niet dezelfde geschiedenis, het gaat hier niet om eenzelfde beschaving. Maar laat me duidelijk zijn: als Europeaan ben ik onverbrekelijk gehecht aan het Rusland van Póesjkin, van Toergénjev, Tolstój, Tsjéchov, Mandelstám, Pasternák, Vasíli Gróssman of van Moésorgski. Maar het Euraziatische Rusland van Poetin beroept zich op een andere traditie als het in zijn strijd tegen het islamfundamentalisme een alliantie aangaat met Iran en het Turkije van Erdoğan. Het Eurazië van Doegin, of van Lev Goumilev – gestorven in 1992, en die helaas de zoon is van Anna Achmátova – dat Eurazië heeft met de Europese beschaving zoals wij die begrijpen niets te maken.

(audio hier)

Vooreerst: alle Russische namen hierboven heb ik gespeld zoals Karel van het Reve dat deed in het register van zijn Geschiedenis van de Russische literatuur (Amsterdam 1985, G.A. van Oorschot).
En wat het gesprek zelf betreft: men mag opmerken dat wellicht niet Europa, en zeker niet Oost-Europa zijn christelijke wortels vergeten heeft, maar dat de EU-baasjes dat in elk geval wilden, want in de préambule van hun clubreglement mocht de term ‘christelijk’ in geen geval voorkomen, vonden Giscard en Dehaene.
Een dergelijke ontkenning van de geschiedenis vond ik als atheïst, behalve een dwaasheid ook ronduit een smeerlapperij.
Overigens begaat naar mijn smaak ook Finkielkraut hier, niet een smeerlapperij, maar toch een onwelvoeglijkheid als hij het heeft over ‘helaas de zoon van Achmátova’. Dat staat niet voor een académicien. Weet hij veel over wat de dichteres daar zelf van vond.