Grandioos eerbetoon aan kunstschilder Caspar David Friedrich

De Vlaamse striptekenaar Bart Proost brengt met zijn tiende stripverhaal een graphic novel uit die een absolute aanrader is voor kunstliefhebbers en stripliefhebbers. Caspar David Friedrich — de schilder van de stilte is een eerbetoon aan de Duitse romantische kunstschilder. Caspar David Friedrich zorgde in de negentiende eeuw voor een cultuurschok met dramatische landschappen met figuren op de rug gezien. De artistieke keuzes van Proost maken het album tot een unieke leeservaring.

Discipline

Vrijdag 4 februari vond de vernissage plaats van een tentoonstelling met het werk van de Vlaamse striptekenaar Bart Proost (Turnhout, 1977). In het Lommelse cultureel centrum De Adelberg is tot 26 februari een overzicht te zien van tien jaar als striptekenaar. Het grote publiek kent Proost misschien van de geïllustreerde videoclip van Donkere Stille Gangen van Gorki. Dat lied inspireerde Proost ook voor een stripverhaal van een ongekende schoonheid waar hij de gangen van de oude schoolgebouwen tekende. Kort voor het overlijden van zanger Luc De Vos tekende Proost een reeks illustraties waarmee Gorki op tournee ging. De zeer mooie strip Donkere Stille Gangen gaf hij in 2022 in eigen beheer uit.

Proost volgde een kunstopleiding in Hasselt en geeft deeltijds les in het middelbaar. ‘Tussen mijn 20ste en 30ste werkte ik vooral als illustrator. Pas rond mijn 30 vond ik genoeg discipline om aan een echt stripverhaal te beginnen. Ik liep al even rond met een idee rond Alexander de Grote. Toen heb ik de noodzakelijke drive ontdekt om een jaar te werken aan een stripverhaal’, vertelde Proost op de vernissage.

Beeldroman

Bart Proost is misschien nog geen grote naam in Vlaanderen, maar ouders met kinderen zullen misschien zijn ontzettend grappige reeks over Alexander de Grote kennen. In die reeks zitten gagstrips en avonturenstrips. Strips die vaak in de lagere graad van het middelbaar onderwijs worden gebruikt. Proost doet de scenario’s, de tekeningen en de inkleuring. Elk album bevat ook een dossiertje. De tekenstijl is vrolijk en speels. Net als bij Asterix staat vooraan in elk album een ludieke dramatis personae.

Op de vernissage in zijn woonplaats sinds twintig jaar kon uitgeverij Daedalus uit Genk ook zijn recentste nieuwe strip tonen die op 17 februari verschijnt. Dit keer is het verhaal een graphic novel. Een beeldroman. Een werk voor een iets ouder publiek. Een waar kunstwerk.

Organisch gegroeid

Proost ging even door een dal en tijdens die moeilijke tijd zat hij voor zichzelf in potlood te tekenen. Hij voelde zich al lang aangetrokken door de schilderkunst van de Duitse romantische schilder Caspar David Friedrich. Het tekenen in de trant van Friedrich bracht soelaas. ‘Hoe minder ik achter de computer zat, hoe beter. Back to basics. Dat deed deugd’, aldus Proost.

Het zaadje voor die plotse herontdekking van de melancholische schilder Caspar David Friedrich werd gezaaid tijdens een bezoek aan de Alte Nationale Galerie in Berlijn met een collega-leerkracht Duits. Daar liep toen een overzichtstentoonstelling van Friedrich.

‘Ik was thuis losse tekeningen aan het maken in de trant van Friedrich. Dat groeide organisch. Ik ben landschappen beginnen tekenen. Langzaam begon alles op zijn plaats te vallen en ben ik begonnen figuurtjes te tekenen en zo kwam er een verhaal dat ik begon uit te werken. De ontzettend knappe kleuren van Friedrich stonden creatief niet in de weg.’

Inkt en grafiet

Volgens Proost had het ook geen zin zijn tekeningen in te kleuren. Ten eerste vond hij zich te lui om alles in te kleuren omdat hij toch meer een lineaire tekenaar is, maar ten tweede zou hij het altijd moeten afleggen tegen Friedrich.

‘Ik doe mijn goesting en dat wordt opgepikt. Ik kwam wel tot de conclusie dat ik in potlood zo fel zat te tekenen en als ik dat dan in inkt zette er zo ontzettend veel mooi potloodwerk met al dat grafiet verloren ging. Daarom besloot ik alleen de figuren te inkten en de rest in potlood te laten. Die keuze maakte het moeilijk want bij het scannen maakte die bewuste keuze dat ik ontzettend veel werk had om achteraf vlekjes en veegjes te corrigeren op de computer. Het was een keuze waar ik mijn werk aan gehad heb.’

Uitzonderlijk tekenwerk

De keuze leverde een werkelijk prachtig resultaat op. De graphic novel Caspar David Friedrich — de schilder van de stilte is een echt meesterwerkje. De kwaliteit van het tekenwerk is uitzonderlijk. Terecht koos Uitgeverij Daedalus dit boek als het eerste stripverhaal dat ze zelf uitgeven als origineel. Daedalus geeft al vijftien jaar zeer knappe strips uit die ze vertalen (hoofdzakelijk uit het Frans). De kwaliteit van de lettering en het drukwerk is hun handelsmerk. Door zelf een fonds te beginnen nam Daedalus een volgende stap in haar gestage groei. Tijdens het stripfestival in Angoulème bleek dit een goede keuze. De interesse voor Caspar David Friedrich was groot. Een gelukkig toeval is dat in 2024 de kunstschilder 250 jaar geleden geboren werd en er in Duitsland en Zwitserland tal van evenementen en tentoonstellingen gepland zijn.

Proost vroeg de scenarist van een van zijn eerdere strips (Kaspar Hauser, dat bij Saga verscheen) om enkele teksten te schrijven. Stijn Verhaeghe (pseudoniem Verhast) is een germanist en filosoof. Hij schreef tussen de hoofdstukken dagboekteksten. Die aanpak wijkt wel af van de klassieke stripverhalen, maar blijkt zeer geslaagd. ‘Ik had hem uitgenodigd en dat viel zo enorm mee. Het maakt het geheel zo sterk.’

Meer ideeën

Proost heeft ondertussen al een volgend album van Alexander de Grote klaar, maar dat verschijnt pas binnen een aantal maanden. ‘Het creëren gebeurt heel vaak parallel. Dat is eigenlijk heel dom, want dan moet het even in de ijskast omdat je elk boek alle kans wil geven. Als auteur moet je promotie doen. Een signeertournee, bijvoorbeeld. Als je dan twee totaal verschillende soorten strips moet promoten is dat moeilijk en voor de lezers is het ook verwarrend.’

Proost is ondertussen alweer bezig met een nieuw idee. ‘Ik heb al een leuk idee voor iets. Iets met parodieën op kunstwerken.’

Zeer geslaagd

Caspar David Friedrich — de schilder van de stilte is een stripverhaal in grijswaarden, maar dat is echt ook de meerwaarde. De combinatie van het verschrikkelijk mooie potloodwerk van de landschappen, ruïnes, schepen, bomen is subliem. Een mooier eerbetoon aan de kunstenaar waarover het verhaal gaat is nauwelijks voor te stellen. De stripfiguren die daar tussen lopen zijn wel geïnkt en dat werkt ontzettend goed als visuele truc om Proosts verhaal over de Duitse schilder te vertellen. De tekenstijl is ook veel persoonlijker en rijper dan bij de gagstrips. Proost treft de sfeer van Friedrich ook goed. Dat contrast tussen stripstijl en de artistieke potloodtekeningen die verwijzen naar het werk van Friedrich is zeer geslaagd en toont het uitzonderlijke talent van Proost.