Groene stroom of stroom met groen etiket?

Het aantal Belgische burgers, organisaties en ondernemingen met een ‘groen’ elektriciteitscontract ligt veel hoger dan de productie van elektriciteit uit hernieuwbare bronnen in België. Veel groene stroom is dan ook ‘sjoemelstroom’. Groen op papier, met aangekochte, zogenaamde, garanties van oorsprong (GO).

Bewijs voor groene stroom

Al in 2013 koppelde de Vlaamse overheid de functies van steuncertificaat voor groene stroom (GSC) en garantie van oorsprong (GO) los van elkaar. GSC zijn een typisch Vlaams instrument om de binnenlandse productie van groene stroom via subsidies te ondersteunen. De GO daarentegen heeft een internationaal karakter. Het is een bewijsstuk waarmee men de energiebron van de geproduceerde elektriciteit kan bewijzen.

Elektriciteitsleveranciers kunnen aan de hand van de GO aan hun klanten bewijzen dat (een deel van) hun elektriciteit afkomstig is uit hernieuwbare bronnen. Maar GO hoeven niet te blijven vasthangen aan de stroom en kunnen afzonderlijk daarvan verkocht worden. Momenteel bestaan die nog niet voor kleinschalige installaties voor zonne-energie, zoals die op de daken van almaar meer privéwoningen liggen. Er gaan stemmen op om te onderzoeken of de creatie daarvan zinvol zou zijn.

Vlaanderen importeert uit België

Het aantal Belgische burgers, organisaties en ondernemingen met een ‘groen’ elektriciteitscontract ligt veel hoger dan de productie van elektriciteit uit hernieuwbare bronnen in België. Daardoor zien elektriciteitsleveranciers zich verplicht om voor klanten die groene stroom vragen, een hoeveelheid buitenlandse GO aan te kopen. De recentste cijfers van de Vlaamse marktregulator Vreg wijzen uit dat Vlaanderen dergelijke GO vooral importeert van windturbines op het Spaanse vasteland en van Noorse en Zweedse waterkrachtcentrales. Andere belangrijke exporteurs van GO naar Vlaanderen zijn Wallonië (windturbines) en… België. Doordat de Belgische belangenzone in de Noordzee federale materie is, is de daar geproduceerde windenergie dat ook.

Op zijn website biedt de Vlaamse energiemarktregulator Vreg niet alleen de mogelijkheid om leverancierscontracten met elkaar te vergelijken, maar ook om de herkomst van de groene stroom per leverancier te identificeren.

Noorse groene wordt grijze stroom

Zonder GO-markt zou groene stroom in België vermoedelijk veel duurder zijn, doordat de vraag het aanbod overtreft. Het fysieke transport van buitenlandse groene stroom is niet vanuit elk land realistisch. Zo lopen er geen stroomkabels vanuit IJsland naar het Europese vasteland. Daarnaast is de verbindingscapaciteit met Noorwegen erg klein. ‘Bovendien denkt de modale Noor dat de elektriciteit waarvoor hij betaalt, afkomstig is uit waterkracht. Maar op papier klopt dit niet meer, door de afzonderlijke verkoop van de GO is de stroom grijs geworden,’ stelt Vlaams parlementslid Andries Gryffroy (N-VA). ‘Het probleem is dat Scandinavische energieleveranciers aan hun klanten blijven vertellen dat al hun productie groen is, terwijl dit op papier niet meer klopt.’

Lang niet iedereen is dan ook gelukkig met de mogelijkheid om stroom te vergroenen via buitenlandse GO. De tegenstanders nemen graag het woord ‘sjoemelstroom’ in de mond. Ze wijzen erop dat door de verkoop van GO de groene stroom in de verkopende landen zelf wel grijs wordt. Op papier dan toch. Bij heel wat burgers van die landen leeft het idee dat hun stroom (nog) groen is. De productie ervan is dat hoe dan ook.

Hernieuwbare energie

Toch kan de aankoop van met GO vergroende energie de productie van hernieuwbare energie steunen. Want fysiek zoekt stroom altijd de kortste weg. Hebt u een groen contract bij de eigenaar van een windturbine in Eeklo, maar u woont vlakbij de kerncentrale van Doel? Dan ontvangt u via uw stopcontact stroom uit een van de Doelse kernreactoren.

Bovendien is de productie van elektriciteit uit hernieuwbare bronnen zoals wind en zon onregelmatig. Volledig groene leveranciers moeten dus soms GO aankopen op de markt om hun klanten permanent te kunnen bevoorraden. Zonder de Europese GO-markt zouden diverse leveranciers zich niet kunnen handhaven op de markt en zou de concurrentie er veel kleiner zijn.

‘In de nieuwe wetgeving willen we de elektriciteitsleveranciers de kans bieden om eigen voorstellen te doen aan zowel hun eigen klanten met zonnepanelen als aan die van andere leveranciers,’ zegt Dirk Meire, adviseur energie op het kabinet van Vlaams minister Zuhal Demir (N-VA).

Perceptie

‘Ook in Vlaamse hoofden heerst er een foutieve perceptie,’ meent Gryffroy. ‘Ingevoerde GO tellen niet mee voor de Vlaamse doelstellingen voor hernieuwbare energie. Vlamingen denken nu dat ze door gewoon 100% hernieuwbare energie aan te kopen meewerken aan de doelstellingen voor Vlaanderen. Niet dus. Alleen de groene stroom die wordt geproduceerd in Vlaanderen zelf, telt mee voor die doelstellingen.’

Overigens is de enorme beschikbaarheid van buitenlandse GO een van de belangrijkste redenen van hun populariteit. Door de grootte van het aanbod blijft de marktprijs erg laag, goed voor ongeveer drie euro per huishouden per jaar. Afgelopen zomer voerde de Vlaamse leverancier van groene stroom Bolt actie in IJsland. Bolt had duizend IJslandse GO opgekocht en gaf die met flink wat tromgeroffel in de lokale media (gratis) plechtig terug aan de IJslandse premier Katrín Jakobsdóttir, met de dringende vraag te stoppen met het verhandelen ervan.

Energiegebruikers dubbel bedot

Pieterjan Verhaeghen, CEO van Bolt: ‘Energiegebruikers worden dubbel bedot. De IJslanders weten dat ze de facto groene stroom hebben, maar beseffen niet dat die dat op papier helemaal niet meer is, doordat de garanties van oorsprong verkocht worden aan landen als België. Belgen dénken dat ze de facto groene stroom hebben, maar beseffen niet dat het grijze stroom is die dankzij IJslandse papieren groen gewassen is.’

Volgens Bolt blijven amper vier procent van de IJslandse GO in IJsland. Dat lijkt weinig, maar in Vlaanderen is de import van IJslandse GO de voorbije jaren wel sterk gedaald. Op de Vlaamse GO-markt weegt het aandeel GO uit IJsland beduidend minder zwaar dan dat uit de rest van België, Frankrijk, Spanje, Italië, Noorwegen, Zweden en Finland. Almaar meer leveranciers pakken uit met de mogelijkheid om niet alleen voor een groen stroomcontract te kiezen, maar daarbinnen ook voor groene stroom met GO van specifieke herkomst.