Zondag zendt de Duitse publieke zender ARD om 12.45-13.15 u Europamagazin uit, een duidingsprogramma over Europa. Het programma heeft steevast vijf onderwerpen, soms over de Europese Unie in het algemeen, meestal over afzonderlijke landen. Een enkele keer wordt zo’n onderwerp afgesloten met een gesprek met een studiogast.

Zondag 7 mei week het programma af van het gebruikelijke patroon. Na drie van de vijf filmpjes werd doorgepraat met dezelfde studiogast: Guy Verhofstadt.

Vluchtelingen

Verhofstadt, die zich voor de gelegenheid niet had geschoren, antwoordde de vragensteller in het Engels. De eerste twee filmpjes gingen over het stijgende aantal asielzoekers dat naar Europa wil. Het toeval wil dat eerder die dag, tussen 10 en 11, hoogleraar Ruud Koopmans op de Nederlandse televisie, in het rechtse praatprogramma WNL op Zondag, sprak over zijn boek De asielloterij.

Op de Duitse tv stelde Verhofstadt dat de meeste asielzoekers die te zien waren in het filmpje over de opvang in Nederland goed zouden integreren in de samenleving en een baan zouden vinden. Een kijker kan zich afvragen of degenen die niet goed zouden integreren bewust niet werden getoond. Koopmans meende juist dat in het huidige systeem niet werd gelet op geschiktheid voor onze arbeidsmarkt(en) en dat veel asielzoekers daardoor eerder geld kosten aan opvang en integratie dan bij te dragen aan de economie.

Hoofdpunt

Voor geen van beiden was dit het hoofdpunt. Verhofstadt zag zoals wel vaker de oplossing in verdere Europese samenwerking. Koopmans betoogde juist dat het huidige systeem niet deugt, omdat het mensen verleidt om levensgevaarlijke tochten te ondernemen om Europa te bereiken. Veel stakkers komen om in de woestijn of verdrinken op zee. Dit risico nemen ze, omdat wie het wel haalt, grote kans maakt om te blijven.

Thea Hilhorst, hoogleraar humanitaire studies in Rotterdam, plaatste in april een essay met vergelijkbare strekking in het linkse De Volkskrant. Het is ook de insteek van Rob de Lange, algemeen verslaggever van Het Financieele Dagblad. Alle drie vinden ze de huidige gang van zaken onmenselijk. Alleen jonge mannen wagen, tegen betaling aan mensensmokkelaars, de reis. Voor vrouwen, kinderen, ouderen en zieken is die te gevaarlijk. Dan beter een jong mannelijk familielid vooruitsturen in de hoop op verblijfstatus en gezinshereniging.

Trans-Europese lijsten

Maar waarom zat Verhofstadt in deze uitzending? Een dag eerder kondigde hij in een kranteninterview aan niet opnieuw te kandideren. En al kwam hij in 2024 opnieuw op, dan konden Duitse kijkers niet op hem stemmen. Europese verkiezingen binnen vinden lidstaten plaats. Pas daarna vormen de nationale partijen gemeenschappelijke Europese fracties met hun zusterpartijen. De aap kwam uit de mouw na een reportage over mogelijke manipulatie van de komende Europese verkiezingen. Hij pleitte voor trans-Europese kieslijsten. Eén kieskring voor heel Europa, waarbij iedere kiezer op iedere kandidaat kan stemmen. Een dag eerder noemde hij dit in de krant de enige voorwaarde om zich eventueel toch te kandideren.

Volgens het kranteninterview maakt Verhofstadt zich al twintig jaar sterk voor trans-Europese lijsten. Dus ook toen hij nog premier was (1999-2008). Als Europa belangrijker is dan de natiestaat, zou wat goed is voor Europa, dat ook moeten zijn voor lidstaten. Dus waarom voerde hij niet één landelijke kieskring in voor België? Maar goed, Vlaamse liberalen staan niet bekend om hun consistentie.

Spitzenkandidaten

Verhofstadt vond ook dat als Ursula von der Leyen verder wilde als commissievoorzitter, zij zich moest kandideren als EVP-lijsttrekker. Wat neerkomt op herinvoering van de Spitzenkandidaten (‘topkandidaten’). Bij de Europese Verkiezingen 2014 en 2019 presenteerden de Europese politieke families ieder een kandidaat-voorzitter van de Europese Commissie. Jean-Claude Juncker werd zo in 2014 commissievoorzitter, want de Europese christendemocraten waren grootste geworden in het Europese Parlement. In 2019 werden de christendemocraten opnieuw grootste. Hun kandidaat Manfred Weber werd echter terzijde geschoven ten gunste van de Duitse federale minister Von der Leyen, die geen kandidaat was.

Het was de Franse president die Von der Leyen uitkoos. Vanuit Frans perspectief logisch. Dat land kiest consequent voor versterking van de Europese Raad – het overlegorgaan van de Europese regeringsleiders – ten koste van de Europese Commissie. Versterking van de Commissie is een mogelijke opmaat naar een federale Europese regering. La grande nation wil haar nationale soevereiniteit niet opgeven door zich ondergeschikt te maken aan een hogere bestuurslaag. En dus formaliseerde de liberale president Giscard d’Estaing (1974-1981) het regeringsoverleg in de vorm van de Europese Raad, regelde zijn socialistische opvolger Mitterand (1981-1995) dat in het Verdrag van Maastricht een Europese economische unie niet gepaard ging met een politieke unie en verkoos Macron (2017-heden) een door de regeringsleiders aangewezen commissievoorzitter.

Verhofstadt had zijn boodschap dus beter aan Frankrijk gericht. Zeker nu christendemocraten geen deel uitmaken van de Duitse regering en ‘Uschi’ op Franse steun aangewezen is voor herbenoeming. Maar de partij van Macron zit bij de Europese liberale fractie.

Olaf Scholz

Tot slot riep hij de Duitse bondskanselier Olaf Scholz op meer werk te maken van verdere Europese integratie. Duitsland, tevens de vierde economie ter wereld, is de facto het leidende EU-land. België is ietsje kleiner. Scholz, premier sinds 2021, kan in 2025 herkozen worden. Verhofstadt, premier af sinds 2008, kondigde zijn politieke afscheid aan.

Wat zegt het over de Vlaamse liberalen dat iemand met zoveel zelfoverschatting en zo weinig werkelijkheidsbesef drie decennia partijleider was?