JavaScript is required for this website to work.
Multicultuur & samenleven

Het bizarre gesol van Stalin met zijn krijgsgevangenen

Dirk Rochtus16/7/2014Leestijd 2 minuten

55 000 Duitse krijgsgevangenen sloffen op 17 juli 1944 – vandaag exact 70 jaar geleden – door de straten van Moskou. De trofee van Stalin: een signaal naar de Westerse geallieerden én naar de bondgenoten van nazi-Duitsland.

Aangeboden door de abonnees van Doorbraak

Dit gratis artikel wordt u aangeboden door onze betalende abonnees. Als abonnee kan u ook alle plus-artikelen lezen. Doorbreek de bubbel vanaf €4.99/maand.

Ik neem ook een abonnement

Het Duitse leger had in juni 1944 aan het oostfront zijn zwaarste nederlaag ooit geleden, een zwaardere nederlaag nog dan Stalingrad anderhalf jaar daarvoor. Symbolisch minder geladen, maar militair-strategisch veel zwaarwegender dan Stalingrad. In ‘Operatie Bagration’ had het Rode Leger de Heeresgruppe Mitte van de Wehrmacht verpletterd op het grondgebied van het huidige Wit-Rusland. 366 000 Duitse soldaten waren geen partij geweest voor de 1,25 miljoen Sovjet-Russische soldaten. De Wehrmacht verloor 260 000 manschappen. Schuld aan het debacle droeg Adolf Hitler die van geen wijken wilde weten en flexibele troepenbewegingen verbood. Voor het Rode Leger lag de weg vrij naar Warschau. Historici denken dat Stalin de oorlog al in de zomer van 1944 had kunnen beëindigen indien hij zijn troepen richting Oostzee had laten oprukken.

Triomftocht

Stalin gaf het bevel zo veel mogelijk Duitse krijgsgevangenen bijeen te scharrelen om ze dan op 17 juli, precies 70 jaar geleden, door de straten van Moskou te laten stappen, begeleid door soldaten van het Rode Leger met de bajonet op het geweer geplant. Historici noemen het een bizar spektakel dat aan een ‘antieke triomftocht’ herinnerde en bovendien indruiste tegen alle internationale conventies over de respectvolle omgang met krijgsgevangenen. De zieke en uitgehongerde Duitse soldaten werden uitgejouwd door de Moskovieten die hun deel van het oorlogsleed hadden gehad. Op het latere transport naar krijgsgevangenenkampen bezweek een vierde aan de ontberingen. Een droevig lot, al weten we dat ook miljoenen Russische krijgsgevangenen in Duitse kampen een kwaalvolle dood zijn gestorven.

Signaal

Waarom organiseerde Stalin deze archaïsch aandoende ’triomftocht’? In de eerste plaats wilde hij een signaal uitsturen naar de Westerse geallieerden die een maand daarvoor in Normandië waren geland, maar volgens Moskou zich niet genoeg kweten van hun opdracht het oostfront te ontlasten. Op de tweede plaats wilde hij Finland, Roemenië en Hongarije als bondgenoten van Nazi-Duitsland waarschuwen voor het lot dat hun soldaten te wachten stond.

Actie

Ook in Nazi-Duitsland werd de ‘bizarre triomftocht’ van Stalin opmerkzaam geregistreerd. Majoor-generaal Henning von Tresckow, een van de boegbeelden van de Duitse verzetsbeweging, meende het ogenblik meer dan ooit gekomen om actie in de vorm van een aanslag te ondernemen tegen Hitler en het nazi-regime: ‘Das Attentat muss erfolgen, coûte que coûte. Sollte es nicht gelingen, so muss trotzdem in Berlin gehandelt werden […]’ (De aanslag moet plaatsvinden, coûte que coûte. Indien hij niet zou slagen, moet er desondanks worden gehandeld in Berlijn). Drie dagen later, op 20 juli 1944, pleegde kolonel Claus Graf von Stauffenberg een bomaanslag op Adolf Hitler. Over het hoe en waarom van deze aanslag leest u in Doorbraak komende zondag.

 

Dirk Rochtus (1961) is hoofddocent internationale politiek en Duitse geschiedenis aan de KU Leuven/Campus Antwerpen. Hij is voorzitter van het Archief en Documentatiecentrum voor het Vlaams-nationalisme (ADVN). Zijn onderzoek gaat vooral over Duitsland, Turkije, en vraagstukken van nationalisme.

Commentaren en reacties