Het glibberige pad van de mensenrechten

Afgelopen maandag was het precies 70 jaar geleden dat in Parijs, 10 december 1948, de Verenigde Naties de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens ondertekenden. De Verklaring was doordesemd van vooruitgangsoptimisme en het idee dat we naar een planeet zouden evolueren waarop alle bewoners min of meer dezelfde cultuurwaarden zouden delen, afgezien van wat folkloristische diversiteit.

‘Alle mensen worden vrij en gelijk in waardigheid en rechten geboren’, zo luidt de openingszin. Dat klinkt als een open deur, wie zou dat durven betwisten? Alleen: hoe die rechten en de waardigheid worden ingevuld, blijkt dan toch weer cultureel nogal te verschillen. Er is onze eigen Europese Verlichtingscultuur waar we aan houden, –al weet wellicht niet één percent van de mensen die je op straat zou aanspreken, wat die Verlichting inhoudt-, en er zijn religieuze ideologieën zoals de Islam die daar dwars tegenover staan en de Verlichtingsfilosofie expliciet verwerpen als een uitwas van westerse decadentie. Tot zover de droom van de grote menselijke broederschap. En zusterschap.

Verlichtingsbloot

Wat dat laatste betreft, haal ik er graag het Doorbraak-artikel bij van Ann Moella,‘Als de vrouw wint, wint de hele samenleving’, gewijd aan de ideeën van de Iraanse feministe Dariya Safai. In Iran is de hoofddoek verplicht, dat is een consequentie van de revolutie van 1978 die de ayatollahs aan de macht bracht. Die revolutie was een volksopstand tegen het regime van de sjah die met alle middelen een verwestersing wou doordrukken. De Verlichtingswaarden dus, erin geramd, met behulp van de SAVAK, de beruchte geheime politie, de Iranezen hadden er genoeg van. Natuurlijk vinden wij de eisen van Dariya Safai inzake vrouwenrechten legitiem. Maar klein probleem: de Islam haalt de neus op voor dat vrouwenrechtengedoe, en Iran is een Islamitische republiek die zich op de Koran beroept. Moeten we hier nu spreken van dictatuur of van nationale identiteit?

Foto: Jesse Walker

Marisa Papen krijgt het warm in Istanbul

In Saudi-Arabië, de erfvijand van het sjiïtische Iran overigens, is het met die vrouwenrechten naar onze maat al even pover gesteld, al zou er nu sprake zijn van enige versoepeling. En er wordt actie gevoerd. In juli van vorig jaar verwekte de mannequin en Instagramvedette onder de schuilnaam Khulood grote consternatie omdat ze in minirok door het historische centrum van Ushaiger wandelde, gelegen in de meest conservatieve regio van Saoedi-Arabië (dat wil wat zeggen). Moet een vrouw volgens de Verklaring van de Rechten van de Mens ongestoord in minirok kunnen wandelen? Natuurlijk. Maar bij ons worden dames in boerka of nikaab op het strand en elders ook opgepakt, wegens niet conform onze waarden. En in Ushaiger is een minirok blijkbaar not done. Zoals mijn ex ook ooit vaststelde dat ze in de Sint-Pieters Basiliek te Rome niet binnen mocht met blote schouders.

We gaan verder met het Verlichtingsfeminisme en komen terecht bij het naaktmodel Marisa Papen uit Beringen, die in oktober van dit jaar de wereldbekende moskee (nu museum) Aya Sofia in Istanbul bezocht, gekleed in een boerka maar met niks daaronder, en dat ter plekke ook demonstreerde. ‘Dit is geen schreeuw om aandacht, maar een schreeuw om verandering’ verkondigde ze. Ik wil het best geloven, al is het onderscheid tussen mensenrechtenactivisme en banaal exhibitionisme bij zo’n Instagram-vedette soms moeilijk te trekken.

Afgezien daarvan: wat is de betekenis van een Limburgse strip-tease in een moskee te Istanbul? Toch niet een beetje een schreeuw om aandacht? Heel verontwaardigd was ze toen de Turkse veiligheidsdiensten zich in haar begonnen te interesseren. Eerder had Marisa het ook al aan de stok gehad met de Egyptische politie toen ze aan de piramides van Luxor weer in haar blootje poseerde en een nachtje in de cel moest doorbrengen. Daarover was ze niet te spreken, smerig dat het daar was, en wat een botte bediening (‘Ik werd als een stuk vlees behandeld’). Het kwam bij Marisa echt niet op dat het iets met lokale zeden te maken had, en dat er ook nog zoiets als respect voor culturele identiteit bestaat, buiten onze universele humanistische weldenkendheid om.

Missioneringsdrang

Dat brengt ons naadloos bij het onderwerp van de titelfoto bovenaan. Op Youtube circuleert er een video van een man en een vrouw die de piramide van Cheops beklimmen, zich op de top uitkleden en finaal zelfs de liefde lijken te bedrijven. De Egyptische autoriteiten zijn furieus. Over de authenticiteit van de finale shot bestaat enige twijfel (probeer maar eens zo’n streng beveiligde piramide te bestijgen en een selfie te maken op de top terwijl je ‘het’ aan het doen bent). Maar het is hoe dan ook een bedenksel van de Deense fotograaf Andreas Hvid en zijn partner, die weerom in de media het recht op vrijemeningsuiting opeisen, ook het vrij produceren en verspreiden van beeldmateriaal, inclusief het schieten van softpornoplaatjes op een oud-Egyptisch heiligdom. En dat allemaal, weerom, als bewijs van onze breeddenkendheid.

Ik wil hier niet de fatsoensrakker uithangen, verre van. Maar als we vasthouden aan onze westerse waarden en de islamisering van Europa afwijzen, moeten we misschien ook maar accepteren dat niet alles overal kan, dat een gesluierde vrouw in Iran iets anders is dan eentje in Vlaanderen, en dat het mensenrechtenverhaal in zijn absolutistische vorm niet houdbaar is. Het is in wezen een verlengstuk van de christelijke missioneringsdrang en de behoefte om wereldwijd onze blijde boodschap te verkondigen. #neokolonialisme

Waarbij we moeten bedenken dat ook in onze contreien het koppel zou zijn opgepakt wegens openbare zedenschennis, zij het zonder de Egyptische culturele fijngevoeligheid. Voor de rest beroept zo ongeveer iedereen zich op die mensenrechten als het goed uitkomt. De Franstaligen om in Vlaanderen in het Frans te mogen bediend worden; advocaat Hans Rieder om criminelen vrij te krijgen wegens procedurefouten; en last but not least Fouad Belkacem, ex-voorman van de terreurbeweging Shariah4Belgium, kwaad omdat hem zijn Belgische nationaliteit werd ontnomen. Ook in deze zaak maakte de Vlaamse Liga voor Mensenrechten groot bezwaar.

Reporters

Hoe omgaan met Fremdkörper? De ‘wilde’ stam van de Sentinelezen (foto), wonend op een afgelegen eilandengroep in de Golf van Bengalen, wist er weg mee en trakteerde de 27-jarige Amerikaanse predikant John Chau, die de stam probeerde te bekeren, op een pijlenregen. Walen buiten! Ook daar niets dan bloot, maar dan inheems bloot, terwijl John Chau, die bij zijn heldhaftige poging het leven liet, de bijbel maar ook een valies vol lendendoekjes bij zich had. Zo lieten deze xenofoben alle weldaden van onze beschaving aan zich voorbijgaan, ook de warenhuisgevechten op Black Friday, de dagelijkse files op de ring, en Temptation Island. Identiteit, we gebruiken het woord graag maar zijn er nog niet helemaal uit wat het moet betekenen.