Het Pukkelpopincident en de geschiedenisles

‘Tsjoeke tsjoeke…’ Voor mij stond een van de meest bijzondere figuren die ik ooit in een klas aantrof. Hij beeldde het belang en de werking van de stoommachine uit. Het was halfweg jaren 90 en ik bevond me in Aalst.

Slechte leerling wiskunde

Als nieuwe leerling kwam ik aan op die school. Op mijn vorige school deed ik het niet slecht, maar wiskunde was een ramp. In die jaren moest je er niet aan denken om met slechte wiskundecijfers in het ASO te blijven. Klacht indienen was ook geen optie. Zeker niet in het hoofd mijn ouders. En zo belandde ik in het technisch onderwijs en startte ik de richting ‘Toerisme en Onthaal’. Ironisch werd me meegedeeld dat ik nu mocht doen waar ik goed in was: ‘den toerist uithangen’. Leve het B-attest!

Cultuurshock

De klas waarin ik belandde was vrij luidruchtig. Komend van een vrij streng Atheneum vormden de eerste dagen op de nieuwe school voor mij een cultuurshock. Klasgenoten geneerden zich niet om tegen te spreken. Dat was ik niet gewend. Over één figuur spraken de stoere binken in de klas echter anders. De leraar geschiedenis bleek berucht. ‘Giejne gewuujnen’. Nog voor ik hem gezien had wist ik al dat zijn lessen ‘apart’ zouden zijn.

Indrukwekkende opa

Hij stond ons in de gang op te wachten. Zijn lichaamshouding was ietwat scheef. De grijze man leek me een vriendelijke opa. Hij droeg alvast hetzelfde type kleren als mijn ene grootvader: een debardeur en een hemd onder een pak. Als tiener leken mij alle leraars oud, maar deze scheen me te vallen onder de categorie ‘ongelooflijk oud’. De klas was stiller dan gewoonlijk. Een rustig handgebaar en wat gemompel lieten ons binnen in zijn klas. Zonder enige inleiding vatte hij aan. De grootvader ontpopte zich tot een echte schouwspeler. En voor ik het wist werd ik toeschouwer van een lesgebeuren met wagneriaanse allures.

Boos

Zijn inleidende les ging over de mens. ‘Het vuur doet mensen denken!’, een druppeltje speeksel vloog door de klas. ‘Begrijpt u dat!? Creativiteit maakt de mens!’ Hij leek boos op ons, maar ik begreep niet waarom. Verschillende lessen zijn me bijgebleven van de man. Zoals de genoemde les over de Industriële Revolutie waarbij hijzelf een stoommachine werd. ‘Begint uw frangsken al te vallen?!’, dat was zijn stoplap. Terwijl duwde hij altijd tegen zijn linkeroor. Of was het zijn rechteroor? Hij moet enige achting voor ons hebben gehad, want hij sprak ons altijd aan met ‘gij’ en ‘u’.

‘Ge beseft het niet!’

In de periode dat ik van hem les kreeg, was president Mobutu aan het spartelen om aan de macht te blijven in Zaïre. Het was voor onze geschiedenisleraar de ideale kapstok om ons wat bij te brengen over ‘de Kongo’. ‘Ze kapten die mensen gewoon hun handen af!’, hij maakte een hakgebaar op zijn armen. ‘Ge staat daar maar wat te dansen en te springen, maar ge beseft het niet!’ Dat wierp hij ons vaak zomaar voor de voeten. Volgens mij zaten de Thunderdome-truien en plateauzolen van verschillende ‘gabbers’ in mijn klas daarvoor tussen. Ik droeg gelukkig nerdige hemdjes en saaie schoenen.

‘Ge zoudt beschaamd moeten zijn telkens ge een neger tegenkomt! Beschaamd over wat ze die mensen ooit hebben aangedaan!’ Ik ben er zeker van dat hij niet doorhad dat er een zwart meisje in onze klas zat. We leken toevallige passanten. Maar zijn boodschap maakte indruk op mij. Gezien die boodschap, was het woord ‘neger’ neutraal voor hem. De zwarte bevolking in Aalst is overigens sinds die tijd serieus aangegroeid.

Daens en de Vlamingen

Een andere les die ik nooit meer vergeet is die over Adolf Daens. Tja, Aalst, weet u nog? ‘De Vlamingen waren naast de negers van Zuid-Afrika het slechtst behandelde volk ter wereld!’ Hij meende het. ‘Maar ge beseft dat niet! Ge staat daar maar wat te dansen en te springen!’ Zijn armen zwierden daarbij in de lucht.

We leerden bij hem over de Gelijkheidswet, de strijd voor het stemrecht, de Franssprekende bourgeoisie en over hoe Daens het opnam voor ‘de eenvoudige mens’ en zich verzette tegen kinderarbeid. ‘Ge hebt een luxeleven terwijl uw grootouders op hun handen en knieën in de fabriek kropen!’, mijn grootouders waren nog niet zo oud, maar ik snapte de boodschap. ‘Begrijpt u dat?!’, hij bood ons eigenlijk geen keuze. We leerden over ‘houdt gij ze arm dan houden wij ze wel dom!’ Kerkautoriteiten en – alweer – Leopold II werden niet gespaard. ‘Het wordt tijd dat uw frangsken begint te vallen!’ Hij ergerde zich blauw aan de verengelsing en stak dat niet weg. ‘Ge vergeet welke weg de Vlamingen hebben afgelegd! Hoort ge dat?!’ Hij raakte opnieuw zijn oor aan.

Pedagogisch incorrect

Het enige wat die leraar kon kalmeren, was de schoolbel. Tijdens het hele lesverloop zat de klas hem aan te staren. Collega’s van hem hadden met ons minder geluk. Maar met hem kon je ook niets anders. Ik heb in mijn tijd als leerling heel wat goede en slechte leraars gekend. Geen was echter zo indrukwekkend als die man. Volgens mij was hij administratief langs geen kanten in orde. En ja, hij praatte waarschijnlijk over de hoofden heen. En groepswerkjes of hoekenwerk stonden ook al niet in zijn handleiding. Ongetwijfeld vonden verschillende leerlingen hem gewoon een oude zeurkous. Hij kon zijn afkeer voor onrecht of idioten niet onder stoelen of banken steken. Naar de huidige normen was zijn aanpak helemaal pedagogisch onverantwoord. Wat een leraar!

Pukkelmalloten

Toen ik op de radio hoorde berichten over het Pukkelpopincident zat ik in de auto. Waarom mensen anderen beoordelen op hun huidkleur gaat mijn begrip te boven. Blank tegenover zwart en omgekeerd. Het is dom.

Het toeval wil dat ik net Aalst binnenreed toen ik het nieuws hoorde. Mijn leraar geschiedenis was plots weer hoorbaar in mijn hoofd. Zijn boodschap over de Vlamingen en de ‘negers’. Malloten die liedjes zingen over ‘Kongo’ dat ‘van ons’ is en over ‘handjes hakken’ – in 2018! – hebben dringend geschiedenisles nodig. En het liefst van mijn theatrale leerkracht.

Ik ben er zeker van dat hij oprecht geschokt is door het hele incident. En met hem zeg ik: ‘Ge beseft het niet! Ge staat daar maar wat te dansen en te springen! Het wordt tijd dat uw frangsken begint te vallen! Hoort ge dat?!’