Het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden, een gemiste kans?

Wat als het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden was blijven bestaan vroegen ze zich bij deBuren af. En ze gingen het land in met de reeks Een gemiste kans? Hoe zouden Vlaanderen en Nederland eruit gezien hebben mochten ze samen zijn gebleven? De aftrap in Nederland vond in Haarlem plaats, op 21 september. Op de dag af dat 200 jaar eerder Willem I in Brussel tot koning van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden werd gekroond.

Het Vlaams-Nederlandse Huis deBuren die, volgens zijn website, de schoonheid en de wijsheid der Lage Landen presenteert, is een culturele organisatie, opgericht door de Vlaamse en Nederlandse regeringen, die vanuit hartje Brussel ruimte biedt voor debat en reflectie over kunst, cultuur, samenleving en politiek van de Lage Landen én Europa.

Onder leiding van Marc Reynebeau werd er in Haarlem gediscussieerd.

Emigranten

Als emigranten kwamen Vlamingen na de val van Antwerpen in 1585 naar het noorden en brachten cultuur, kapitaal, handel en nijverheid mee. Naar Haarlem kwam de lakenindustrie en de stad groeide van 18.000 naar 40.000 inwoners. De Gentenaar Lieven de Key werd een van de belangrijkste Nederlandse bouwmeesters. Als stadsbouwmeester van Haarlem bouwde hij er de Waag en de Vleeshal. De Antwerpenaar Frans Hals werd een wereldberoemde Haarlemse schilder. Vlamingen richtten er De Witte Angieren op, een rederijkerskamer waarvan de Meulebekenaar Karel van Mander een vooraanstaand lid was. ‘In Liefde getrouw’ was hun lijfspreuk.

In 1914, wederom na de val van Antwerpen, vluchtten tussen 6 en 14 oktober ongeveer een miljoen mensen naar het noorden. Nederland kon het niet aan. In de haast werden barakken en tentenkampen ingericht, maar tienduizenden berooide vluchtelingen moesten de nachten doorbrengen in de open lucht. In de haast werden ze geregistreerd en over het hele land verdeeld. Ook in Haarlem werden enige duizenden tijdelijk ondergebracht. In Haarlem. Wellicht de meest Vlaamse stad van Nederland. (Er is zelfs een toeristisch wandelpad aangelegd langsheen de belangrijkste ‘Zuid-Nederlandse resten’.)

Wat als?

Wat als het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden was blijven bestaan? Natuurlijk was Rotterdam dan nog steeds de grootste haven ter wereld en natuurlijk zou Schiphol een lokaal vliegveldje geweest zijn, want Brussels Airport was onze nationale luchthaven. De Hollanders zouden wel uitgekeken hebben voor de stank, vervuiling en overlast van zo’n internationale luchthaven. En natuurlijk zou een standbeeld van Louis Paul Boon allang op de Grote Markt voor het Belfort in Aalst geprijkt hebben. En uiteraard zou Oranje met Lucky Nilis – waarschijnlijk de beste Belgische voetballer ooit – in 1994 in Amerika wereldkampioen geworden zijn. Daar twijfelt geen weldenkend mens aan. En die Spanjolen hadden tegen een Oranje met Vincent Kompany in 2010 geen schijn van een kans gehad. Onze jongens zouden in open landauers door de lanen en steenwegen van onze prachtige hoofdstad Brussel getrokken zijn, met wellicht een klein toetje op de woonboten van Amsterdam.

En kardinaal Mercier zou gezegd hebben: ‘Je suis né d’un peuple fait pour servir, vous êtes né d’un peuple fait pour règner,’ maar dan in het Nederlands. En Paul van Ostaijen zou nooit in de gevangenis beland zijn. Hij zou geëerd blijven als een grote dichter in de traditie van Tollens, de Génestet en J.J.L. ten Kate.

En mijn grootvader de klompenmaker? Die met zijn paalmes, dopbeitel en plathaak te voet vanuit Vrasene in het Waasland naar Goes in Zeeland emigreerde om de armoede op het Vlaamse platteland te ontvluchten? Hij zou in het Waasland met zijn vele klompenbomen gebleven zijn. Met alle gevolgen van dien.

Nederlandse taal

Maar Nederland bij België? België, het land waar het van belang is uit welk gehucht je komt en welk dialect je spreekt, zoals we dagelijks ervaren in het tv-programma Blokken?

Of België bij Nederland? Nederland, het land waar mensen anderen met uitstrekte vinger de juiste weg wijzen en Vlaamse frieten tot de lievelingskost behoort?

In een uitdijende wereld hoeven de Lage Landen, Vlaanderen en Nederland, zich niet als een culturele, politieke en economische eenheid te profileren. Dit zou ook niet gaan. De Nederlandse taal roept in Vlaanderen andere emoties op dan in Nederland, zoals Luc Devoldere, de hoofdredacteur van Ons Erfdeel, in Haarlem benadrukte. Het moeizame gevecht om erkenning heeft in Vlaanderen zijn sporen achtergelaten. In Nederland heeft men minder moeite met het Engels als lingua franca.

Economische concurrentie

In de economie is er sprake van concurrentie in plaats van integratie. Schiphol dreigt langzaam maar zeker zijn positie als overstapplaats in het intercontinentale luchtverkeer te verliezen. Niet aan Brussels Airport, hoewel die spectaculair groeit, maar aan Istanbul Ataturk Airport. Schiphol verwerkte in 2014 55 miljoen passagiers en 1,6 miljoen ton cargo, Brussels Airport respectievelijk 22 miljoen en 454.000 ton vracht. Maar Istanbul Ataturk Airport verwerkte in 2014 al 57 miljoen passagiers en heeft Schiphol van de vierde plaats in Europa verdrongen.

De haven van Rotterdam, de grootste in Europa, heeft in 2013 440 miljoen ton aan vracht verwerkt, de haven van Antwerpen, de tweede, 191 miljoen en de haven van Amsterdam, de vierde Europese haven, 96 miljoen. Ook deze havens concurreren met elkaar op het gebied van containeroverslag en olieopslag. Intensieve contacten leiden niet tot een verdeling van de markt hoewel dit, op termijn, waarschijnlijk wel noodzakelijk zal zijn. De grootste containerschepen die nu in aanbouw zijn kunnen in de Rotterdamse buitenhaven aanleggen, maar zullen Antwerpen noch Hamburg, Europa’s derde haven, ooit kunnen bereiken.

Niet profileren als een culturele, politieke en economische eenheid dus, maar wel samenwerken waar mogelijk. Gemeenschappelijke Nederlands-Vlaamse culturele en economische missies naar het buitenland moeten tot de gewoonste zaak van de wereld gaan behoren.

*

* *

In het boek Het (on)verenigd Koninkrijk. Een politiek experiment in de Lage Landen, dat Ons Erfdeel, naar aanleiding van de 200e verjaardag Willems kroning heeft uitgegeven wordt terecht gepleit voor een nauwe samenwerking tussen Vlaanderen en Nederland omdat we anders ‘gedoemd zijn te verschrompelen tot een folkloristisch restant of restloos te verdwijnen.’

Edi Clijsters recenseerde dat boek eerder al op Doorbraak.

De bijeenkomsten in de reeks Een gemiste kans? werden door deBuren in Mechelen, Leuven en Diest georganiseerd, na Haarlem komen Tilburg, Gent, Den Haag en Rotterdam nog aan de beurt.