Het Verhaal van Vlaanderen en Het Verhaal van Nederland

Het Verhaal van Vlaanderen is een kijkcijfersucces. Maar mensen als Hannelore Goeman (Vooruit) protesteren er tegen, vanwege de subsidies van onder meer de Vlaamse regering. In Nederland zijn er al jarenlang veel meer geschiedenisprogramma’s te zien bij de publieke omroep. Maar die zijn juist van eerder progressieve signatuur.

Hannelore Goeman studeerde geschiedenis. Toch ergert ze zich groen en geel aan Het verhaal van Vlaanderen. Dat academische historici, die doorgaans niet voor karretjes van politieke partijen gespannen willen worden, hun medewerking verleenden, zou volgens haar geen garantie zijn dat de reeks een evenwichtig beeld geeft van het verleden. Daarnaast vindt ze het niet kunnen dat er 2,5 miljoen besteed wordt aan een tv-reeks, terwijl er te weinig geld is om andere noden te verhelpen.

Er zit inderdaad enige inconsistentie in het beleid van de door Jan Jambon geleide Vlaamse regering. Eerst werden bezuinigingen aangekondigd op de publieke omroep en de culturele sector. Vervolgens krijgt de publieke omroep geld voor een geschiedenisdocumentaire.

Alleen: Het verhaal van Vlaanderen wordt al uitgezonden op tv. Het budget is dus al besteed. Daar verandert verontwaardiging niks meer aan. Waarom de tijd en energie niet besteden aan zorgen dat het geld dat nog wel uitgegeven kan worden naar de gewenste bestemmingen gaat? Dat zou effectiever en opbouwender kunnen zijn dan voor Doña Quichot spelen.

Subjectiviteit

Aangenomen dat Jambon tevreden is met Het verhaal, en dat zijn standpunt en dat van Goeman deels ingegeven is door politieke voorkeuren: wat als zij Nederlanders waren geweest, actief in geestverwante partijen?

In 2019 werd besloten om de Canon van Nederland, een overzicht van de vijftig belangrijkste gebeurtenissen in de Nederlandse geschiedenis, te herijken. Er moest meer aandacht komen voor vrouwen en minderheden, en voor de zwarte pagina’s in de geschiedenis. De Nederlandse cabaretier en tv-presentator Arjen Lubach besteedde er aandacht aan. Het eindresultaat van de aanpassing was overigens dat Willem Drees, de naoorlogse sociaaldemocratische premier die de verzorgingsstaat invoerde, uit de canon verdween om plaats te maken voor het literaire vrouwelijke personage Sara Burgerhart.

De minister die de opdracht gaf, was Ingrid van Engelshoven van de links-liberale partij D66. In 2021 zond de NPO, de Nederlandse publieke omroep, Het verhaal van Nederland uit. De NPO werd van 2016 tot 2021 geleid door Shula Rijxman. In die periode ging de publieke omroep inzetten op diversiteit en inclusie, en werd aandacht besteed aan het slavernijverleden. Sinds de zomer van 2022 is Rijxman in Amsterdam wethouder (schepen, dus) voor D66.

Het is zeer mogelijk dat in Nederland Goeman enthousiast was geweest over Het verhaal van Nederland, terwijl Jambon het misschien had afgedaan als ‘woke-indoctrinatie’. Wat te denken heeft over de waarde die gehecht moet worden aan politici met meningen over geschiedenis.

Geschiedenis op de Nederlandse tv

In 1992 werd op NPO Radio 1 voor het eerst het geschiedenisprogramma OVT (Onvoltooid Verleden Tijd) uitgezonden. Voorjaar 2000 ging het tv-programma Andere Tijden van start. In de tussenliggende jaren begon Geert Mak zijn breed toegankelijke geschiedenisboeken te schrijven, waarvan De eeuw van mijn vader (1999) vermoedelijk het bekendst is. Als verklaring geeft men meestal dat met het naderen van de eeuw- en millenniumwisseling in de jaren negentig de belangstelling voor het verleden toenam. In Nederland is die niet meer verdwenen.

OVT wordt gemaakt door de VPRO, een omroep voor en door links-liberale intellectuelen. Mak stak zijn sympathie voor GroenLinks nooit onder stoelen of banken. De bekendste tv-historicus, commentator-van-alles en sinds 2013 jury van tv-programma De slimste mens is Maarten van Rossem – passief lid van de sociaaldemocratische Partij van de Arbeid (PvdA). In 2006 stelden politici voor om een Nationaal Historisch Museum op te richten. Eén van hen was Jan Marijnissen, toen nog fractievoorzitter en partijleider van de uiterst linkse Socialistische Partij. In Nederland is liefde voor geschiedenis niet voorbehouden aan rechts.

Publieke zenders

Op de Nederlandse publieke omroep is het geschiedenisaanbod groot. Alle titels opnoemen wordt zelfs voor liefhebbers langdradig. Om een idee te geven: afgelopen najaar werd een zevendelige reeks uitgezonden over het Rampjaar 1672. In het eerste volledige weekend van 2023 was vrijdagavond op NPO 2 het eerste deel te zien van een vierdelig programma over de watersnoodramp in de provincie Zeeland, 1953, en de volgende avond, zelfde zender, deel 1 van een zesdelige serie over Nederland in de jaren zestig. Beide programma’s begonnen om 20.30 u, dus ‘primetime’.  Nederland zendt zoveel geschiedenisprogramma’s uit, dat het een wonder is dat het publiek nog niet verzadigd raakte.

De Nederlandse publieke omroep is daarin niet uniek. Je hoeft niet Harry De Paepe te heten om te weten dat de Britse BBC veel historische documentaires maakt. Hetzelfde geldt voor de Duitse publieke omroepen, zowel de landelijke zenders ARD en ZDF als de zenders van de afzonderlijke deelstaten. Vergeet de Franse publieke omroep niet. Veel Franse documentaires worden ook uitgezonden op TV5Monde en (net als de Duitse) op Arte.

Histories

De VRT weet dat maar al te goed. Wanneer op Canvas een geschiedenisdocumentaire wordt uitgezonden, is die doorgaans van Britse of Franse makelij, voorzien van Vlaamse voice-over (in Nederland wordt de oorspronkelijke stem gehandhaafd, met ondertiteling). Vraag: als in vier omringende landen de publieke omroepen er eer in stellen geschiedenisprogramma’s te maken, waarom de VRT dan niet?

Canvas herhaalde begin 2018 de aflevering van Histories over ‘Leuven Vlaams’ (aanleiding voor een artikel op Historiek.net, waarvoor dank). Volgens Wikipedia liep dit geschiedenisprogramma van 1997 tot 2005. Het begon dus in hetzelfde decennium als de Nederlandse programma’s, de Nederlandse lopen nog steeds. Nog een voordeel van de Nederlandse publieke omroep: OVT en Andere Tijden zijn zonder inloggen beschikbaar.

Mocht de VRT besluiten Histories te herhalen, desnoods in de zomerperiode, zou uw recensent zeker kijken. Al was het maar omdat VRT-programma’s buiten België niet herbekeken kunnen worden.

Politieke bemoeienis

Nederlandse media kwamen zelf op het idee om aandacht te besteden aan geschiedenis. Nog steeds een vast bestanddeel op onze publieke omroep. Politici pleitten voor een Nationaal Historisch Museum – dat er nooit kwam.

Stel dat Het verhaal van Vlaanderen het begin wordt van blijvend meer geschiedenisprogramma’s op de VRT, moeten we de Vlaamse regering daar dan dankbaar voor zijn? De initiatiefnemers hoopten ongetwijfeld dat het resultaat zou passen in hun wereldbeeld. Maar hoelang duurt het voor zij spijt krijgen van hun besluit, omdat een volgende Vlaamse regering, van andere politieke snit, óók opdracht geeft voor een geschiedenisprogramma?

Links of rechts, het blijft vervelend als geschiedenis moet voldoen aan de opvattingen van politici. Een liefhebberij verwordt dan het zoveelste slagveld van politici en opiniemakers, ten koste van het plezier. Bezint, eer ge aan een geschiedeniscanon begint!