Het verleden: een échte leerschool

‘Komaan, meneer, de mensen waren vroeger toch dommer?’ Ik slik even terwijl ik de olijke tafelspringer in mijn klas aankijk. Thema van deze les Latijn is nochtans dankbaar. Antieke cultuur, archeologie dan nog wel. Sporen van vroeger in de Eeuwige Stad. Met hoofdletter, jawel. Aan bord geprojecteerd een foto van het Pantheon met zijn koepel. De moeder van alle koepelgebouwen ter wereld. Ongewapend beton en toch bestand tegen aardbevingen en andere rampen waarmee moeder natuur de wereld soms teistert. Ik had mijn 24 hongerige leerlingen verteld over de weergaloze prestatie van de onbekende Romeinse ingenieur wanneer de spontane spring-in-‘t-veld haar vraag stelde.

Zwarte Piet zo oud als de mens zelf

Confronterend in feite. De verbale jongedame verwoordt namelijk een visie op het verleden die langzaam maar zeker de boventoon begint te voeren in het maatschappelijk debat. Kolonisering? Platvloers en egoïstisch uitbuiten van en door mensen die niet beter wisten. Christendom? Een relict uit onmondige tijden dat enkel hypocrisie predikt. Eerste Wereldoorlog? Een gevolg van blind staatsnationalisme waar de ongeletterde mensen van toen met open ogen ingetuind zijn. Gevolg van deze op z’n zachtst gezegd pretentieuze kijk op het verleden is onder andere de vervelende reflex om krampachtig te beginnen corrigeren.

De discussie rond Zwarte Piet is daarvan een schoolvoorbeeld. Op naar de politiek correcte roetpiet — alsof het beeld van de grollende bediende met gestifte lippen een diep sluimerend gevoel van racisme zou opwekken bij onze jongste jeugd. Het weldenkende segment van onze culturele elite vergeet gemakshalve dat ambivalente wezens die zowel straffen als belonen (roe en zak — u weet wel) zo oud zijn als de mens zelf. Dat die wezens vaak zwart of donkergroen worden afgebeeld, heeft dan weer met onze ingebakken kijk op de natuur zelf te maken. Bij nacht en ontij klinkt nu eenmaal dreigender dan bij stralende zonsopgang, helaas. Maar ik dwaal af.

Pandemieën van alle tijden

Deze hautaine manier van omgaan met het verleden heeft ook serieuze gevolgen voor onze blik op de toekomst. Een misplaatst superioriteitsgevoel kan zelfs ronduit gevaarlijk zijn. Wie doof en blind blijft voor de stemmen van wie vroeger leefde, verliest onherroepelijk enkele fundamentele zaken uit het oog. Een razend actueel voorbeeld. Wat ons momenteel overkomt als gevolg van dat vermaledijde virus is, opnieuw, zo oud als de mens zelf. Pandemieën hebben altijd rondgewaard in dit ondermaanse paradijs. Vaak zelfs met exponentieel veel meer slachtoffers dan vandaag. Een miniem bewustzijn van dat simpele feit maakt veel maatregelen allicht een stuk begrijpelijker. En daardoor misschien iets makkelijker om ze na te volgen.

Dat de kwaliteit van ons onderwijs de jongste jaren angstwekkend achteruitboert, heeft veel te maken met deze manke omgang met het verleden. Afrekenen met het oude model werd het mantra van pedagogisch geschoolde vernieuwers. Klassiek werd een scheldwoord dat haaks stond op een moderne en technologische benadering van onze samenleving. Collectieve beleving werd best vervangen door een zo individueel mogelijke benadering van leerlingen. Geen hoorcolleges of droge theorie meer alsjeblieft. Denk aan het welbevinden van onze kinderen.

Analytische benadering van taal of geschiedenis een slechte zaak

Wat er gebeurt wanneer lessen hyperindividueel en technologisch gegeven worden, heeft vorige lockdown aangetoond. Onze leerlingen hebben een quasi niet in te halen leerachterstand opgelopen. Wie het tegendeel durft te beweren, staat zelf niet in de klas of is staalhard aan het liegen. De psychosociale gevolgen zullen onze samenleving nog jaren opzadelen met een knoert van een kater. Allemaal het gevolg van dingen die niet meetbaar zijn: gebrek aan culturele beleving, schrijnende eenzaamheid en het ontbreken van perspectief. Blijvend gevolg van deze ongefundeerde nieuwlichterij is bijvoorbeeld de ontlezing die met rasse schreden plaatsvindt bij ons jonge volkje.

Om nog maar te zwijgen van het schrijnend onvermogen om leerstof of vakken te verbinden met elkaar. Het ruimer plaatje leren zien lukt nu eenmaal niet als je geschiedenis of taal enkel op een analytische manier leert te benaderen.

Al deze zaken flitsen door mijn hoofd terwijl ik krampachtig blijf glimlachen. ‘Ik denk dat ik op die vraag van jou wel een antwoord kan geven, jongedame.’