Huis Doorn: een bezoek aan de Kaiser in Nederland

In Nederland bevindt zich een interessant, bizar, intrigerend en opmerkelijk stukje wereldgeschiedenis. In het dorpje Doorn, op de Utrechtse heuvelrug, staat een kasteel uit de 18e eeuw dat bekend staat onder de eenvoudige naam ‘Huis Doorn’. De wat ingeslapen gemeente werd in 1920 bruut onder de internationale loep genomen toen haar beroemdste immigrant het kasteel opkocht. Wilhelm II, voormalig keizer van het Duitse Rijk, nestelde er zich tot aan zijn dood in 1941. Nu de herdenkingen van de ‘Groote Oorlog’ volop op gang komen, leek het ons de moeite om even een kijkje te gaan nemen in dit keizerlijke hof te Nederland.

Vluchten voor de vijand

Wilhelm von Hohenzollern kocht het optrekje uit zijn eigen middelen nadat hij twee jaar als gast verbleef in het kasteel van Amerongen. De kasteelheer was net zoals de viriel besnorde Pruis een Johannieter en was volgens de code van zijn ridderorde verplicht de collega in nood op te vangen. Het was tevens een verdomd goedkope oplossing voor de Nederlandse staat, die zo geen gulden aan onderhoud moest spenderen aan de toch wel onwelkome gast. Van clichés gesproken!

Op 8 november 1918 had Paul von Hindenburg zijn keizer in Spa verzocht om af te treden en raadde Wilhelm aan om te vluchten naar Nederland. Als rechtstreekse afstammeling van Willem van Oranje zou hij er niet geweigerd worden. Hoewel de Nederlandse regering verveeld zat met de zaak hield ze tot de Duitse inval van 1940 een hand boven het gevallen gekroonde hoofd, ondanks Engelse (‘Hang the Kaiser!’) en Belgische druk.

59 treinwagons

Toen Wilhelm het huis betrok, regelde hij met de Weimarregering – die ondanks alles heel gedwee bleek tegenover de ‘Kaiser’ – dat zijn hele hebben en houden van zijn paleizen in Berlijn en Potsdam naar Nederland werd gestuurd in 59 treinwagons. De permanente tentoonstelling van het huis toont de bezoeker hoe het interieur er ongeveer bij lag op de dag van het keizerlijke overlijden. De rest van de bezittingen bevinden zich op zolder en in twee andere opslagplaatsen. Een deel van de bezittingen is opnieuw in handen van de Hohenzollern, maar het domein, samen met het overgrote deel van de inhoud van de 59 wagons, zijn sinds het einde van WO II in het bezit van Nederland. Op dit moment blijft de huidige chef van de Hohenzollern, prins Georg Friedrich (ook prins van Oranje) het huis en zijn inboedel opeisen.

De geest van de Kaiser en zijn vrijwilligers

Het huis is alleen met een gids te bezoeken, heel begrijpelijk gezien het grote ‘aanraakbaarheidsgehalte’ van de tentoonstelling. Je leert er over de nauwe banden tussen de vorstenhuizen van Europa en hoe de Kaiser tot het absurde toe hof bleef houden in het naar zijn maatstaven kleine Doorn. Wilhelm II was een excentriek, belezen, ongeduldig, snoevend en gedreven man die klaarblijkelijk de Europese diplomatie als een spel zag en zelf geen besef had welk een impact een wereldleider van zijn formaat op de geschiedenis had. Tot zijn laatste dagen hield hij zich bezig met apologieën te schrijven over zijn rol in het conflict van 1914-1918. Historici vandaag zijn het er grotendeels over eens dat zijn politiek niet de enige aanleiding tot de wereldbrand is geweest en dat ook zijn rol van zodra de kanonnen bulderden zo goed als uitgespeeld was, maar in het Interbellum dacht men er nog helemaal anders over. De Nederlandse staat zag zich genoodzaakt om de voorvluchtige keizer voortdurend van politionele bescherming te voorzien uit vrees voor een aanslag of ontvoering.

Doorn ademt het Pruisische militarisme dat Duitsland honderd jaar geleden zo kenmerkte. Talloze uniformen, prenten, beelden, schilderijen en andere ornamenten verwijzen naar dit verleden. Sofa’s van de Turkse sultan, gobelins van Marie-Antoinette, geschenken van de tsaar, portretten van Victoria, de stoelen van Frederick de Grote …: de hele geschiedenis van Europa staat om je heen in de drie verdiepingen van dit kasteeltje. Wanneer je door de vertrekken wandelt, heb je soms het gevoel dat de man zelf zou kunnen binnenwandelen.

Het is dan ook opmerkelijk dat Huis Doorn bijna volledig op vrijwilligers draait. De besparingsacties van de Nederlandse regering troffen ook dit museum en de geldkraan werd dicht gedraaid. Tot einde vorig jaar leek het er op dat Huis Doorn de deuren zou moeten sluiten, maar een nieuwe leiding zorgde voor de redding. Een steunactie zorgde voor financiële ademruimte en een herprofilering kan voor Europees geld zorgen. Doorn zal zich in de toekomst meer focussen op de geschiedenis van de Eerste Wereldoorlog en werkt volop aan de uitbouw van een nieuwe vleugel in de orangerie die de rol van het neutrale Nederland in het conflict zal belichten.

Dromen van Duitsland

Wilhelm II ligt vandaag nog steeds begraven in een zelfontworpen mausoleum op het domein van Doorn. Toen de keizer, teleurgesteld omwille het uitblijven van een mogelijke terugkeer als heerser van zijn vaderland, op 4 juni 1941 na een middagdutje niet meer ontwaakte, werd hij er op 9 juni 1941 met beperkte militaire eer begraven. Adolf Hitler had gerekend op een grootse afscheidsceremonie in Potsdam, maar Wilhelm wilde pas terugkeren naar Duitsland wanneer dat zichzelf weer tot monarchie kroonde. De keizer wilde nadrukkelijk geen hakenkruisen op zijn begrafenis, maar de door hem verachte Boheemse korporaal stuurde hem de grootste krans op, getooid met swastika’s.

Sindsdien ligt het gebalsemde lijk te wachten op een definitieve rustplaats bij zijn voorvaderen in Potsdam. Het ziet er echter niet meteen naar uit dat Wilhelm II, de laatste keizer van Duitsland en koning van Pruisen, er ooit nog zal terugkeren.  

Foto: © Reporters (Foto van Der Kaiser in het Huis Doorn)