Txell Bonet: ‘Ik laat de woede niet toe in mijn leven’

BARCELONA — Negen jaar cel: het vonnis voor haar echtgenoot Jordi Cuixart was loodzwaar, maar kwam voor Txell Bonet (44) niet als een verrassing. ‘Laat dit toch even goed doordringen in België: mijn man is niet eens een politicus, en werd dus gecriminaliseerd en vervolgens veroordeeld omdat hij als cultureel activist gebruik heeft gemaakt van zijn recht op vrije meningsuiting.’

Ze oogt kwetsbaar en strijdbaar tegelijk. Maar ze maakt vooral indruk met haar waardigheid en met haar onverzettelijkheid. Vorige maand hoorde Txell Bonet (44), een Catalaanse radio- en televisiepresentatrice, haar kersverse echtgenoot en burgeractivist Jordi Cuixart tot negen jaar cel veroordelen. Eind vorig jaar huwde ze met hem in de gevangenis, in september beviel ze van hun tweede zoontje. We spraken haar vorige week in de volkswijk Gràcia in Barcelona, waar ze nu met haar twee kleine kinderen woont.

Was de uitspraak van vorige maand van de Madrileense rechters, waarbij uw echtgenoot tot negen jaar gevangenisstraf werd veroordeeld, alsnog een verrassing voor jullie?

Txell Bonet: ‘Nee, toch niet. Als je beschuldigd wordt van een zogenaamd misdrijf waarvoor je in theorie tot 17 jaar cel kan krijgen, dan weet je vooraf dat de rechter je geen geschenken zal geven. De uitspraak is in onze ogen uiteraard wel totaal onrechtvaardig, maar verrassend kan je ze niet noemen.’

In het buitenland werd wél met verbijstering gereageerd op de zware gevangenissstraffen: heel wat mensen gingen ervan uit dat de Madrileense rechtbank de zaak nu wel tot zijn ware proporties zou herleiden. Niet het minst omdat alle beschuldigden ook al bijna twee jaar in voorarrest zaten.

‘Kijk, in mijn ogen was ook dat voorarrest al een pure schande: de uitspraak kwam net op tijd, twee dagen voor de maximale termijn van twee jaar voorarrest zou verstrijken. Laten we niet vergeten dat mijn echtgenoot, in tegenstelling tot de meeste andere veroordeelden, niet eens een politicus is. Hij is voorzitter van een grote culturele organisatie (Omnìum Cultural — red.), en kon dus ook niet beschuldigd worden van burgerlijke ongehoorzaamheid. Men kon hem dus ook niet aanwrijven dat hij een zogenaamd onwettig referendum zou hebben georganiseerd of omdat hij de onafhankelijkheid zou hebben uitgeroepen. Via zijn oproep om te betogen en deel te nemen aan dat referendum zou hij dat referendum gesteund hebben.’

‘Laat dit toch even goed doordringen: in een Europees land wordt iemand gecriminaliseerd en vervolgens tot negen jaar cel veroordeeld omdat hij zich tijdens een betoging gebruik heeft gemaakt van zijn recht op vrije meningsuiting. In de bewuste betoging van 20 september 2017 is er niemand gewond geraakt en is er ook niemand gearresteerd.’

Uw man werd officieel veroordeeld wegens opruiing: wat betekent dit dan precies?

‘Ik herinner me die bewuste 20ste september 2017 nog heel goed: de protestacties begonnen toen heel spontaan, nadat mensen te horen kregen dat de Spaanse overheid een aantal Catalaanse ambtenaren had opgepakt in een poging het referendum van 1 oktober te boycotten. Mijn man en Jordi Sànchez (voorzitter van Assemblea Nacional Catalana — red.) zijn toen poolshoogte gaan nemen. Later op de avond hebben ze de mensen ook toegesproken en aangemaand om terug naar huis te gaan.’

‘Op basis daarvan worden ze nu allebei veroordeeld voor opruiing, en Amnesty International stelt heel duidelijk dat het om een even breed als dubbelzinning begrip in de Spaanse grondwet gaat. De mensenrechtenorganisatie voerde een grondige analyse uit van het 500 pagina’s tellende vonnis, en concludeerde vorige week dat de uitspraak in strijd is met het recht op vrije meningsuiting en vreedzaam demonsteren.’

‘De veroordeling van zowel mijn man als van Jordi Sànchez, die ook een middenvelorganisatie leidt, zijn volgens Amnesty het resultaat van een vage definiëring van het misdrijf opruiing in de Spaanse strafwet. Bovendien hanteert de rechtbank een te ruime en gevaarlijke interpretatie van dit misdrijf, waardoor elke legitieme protestacties bestraft kan worden.’

Hoge prijs

Door de fel gemediatiseerde arrestatie en veroordeling van uw man bent u hier intussen zelf een publiek figuur geworden: is dit een prijs die u bereid bent te betalen?

‘Mijn leven staat al twee jaar op zijn kop, dat klopt, maar dit geldt helaas voor de partners van alle negen politieke gevangenen die tot jarenlange celstraffen werden veroordeeld. Ze hebben onze partners op alle mogelijke manieren willen criminaliseren en monddood willen maken, en dus zijn wij spontaan tot hun stem uitgegroeid. Ik probeer daarin een evenwicht te vinden: ik heb twee zeer jonge kinderen, moet heel veel regelen voor mijn man en ik probeer af en toe nog wat te werken op freelance basis. Als ik dat nuttig acht voor de zaak van mijn echtgenoot en de andere veroordeelden, treed ik zelf ook naar voor in de media.’

Jullie zijn onlangs in de cel getrouwd, was dat een soort van statement?

‘Ik wil daar eigenlijk niet te veel over zeggen — het was uiteraard ook een huwelijk in mineur — maar ergens was het wel een daad van verzet. Door mijn man zo lang op te sluiten, wil Madrid ons leven ergens ook stopzetten. Daartegen willen we ons net zoveel mogelijk verzetten. Het was geen evidentie om in de gegeven omstandigheden nog een tweede kind te krijgen, maar ik wil binnen twintig jaar geen spijt hebben dat we finaal geen tweede kind zouden hebben gekregen omdat Jordi in de gevangenis zat.’

Deelt u ook de overtuiging van uw man dat Catalonië op termijn best af zou zijn met de volledige onafhankelijkheid?

‘Uiteraard lopen onze ideeën niet altijd overal gelijk, maar we staan allebei voldoende sterk in onze schoenen om elkaars intellectuele vrijheid te respecteren. Wij zijn ook geen “taliban” van de onafhankelijkheid: mijn man zit niet in de cel omdat hij de onafhankelijkheid zou hebben uitgeroepen, maar omdat hij gebruik heeft gemaakt van zijn recht op vrije meningsuiting.’

‘Dit gezegd zijnde: ik kan niet begrijpen waarom de inwoners van Schotland of Québec zich wél kunnen uitspreken over de onafhankelijkheid van hun regio en de Catalanen niet. Persoonlijk ben ik voor die onfhankelijkheid, maar ik heb er geen enkel probleem mee dat andere mensen daar niet voor gewonnen zijn. Het enige wat ik wil, is dat burgers in de 21ste eeuw de kans krijgen om zich daar in alle openheid over uit te spreken.’

U kent het tegenargument van Madrid: de Spaanse grondwet laat dit niet toe.

‘Dit is natuurlijk regelrechte onzin: zijn de wetten er voor de burgers, of omgekeerd? In andere gevallen, als het de Spaanse regering goed uitkwam, kon de grondwet niet snel genoeg gewijzigd worden. Bovendien: de maatschappij evolueert, en dus moeten de wetten volgen. In het verleden mochten vrouwen volgens de grondwet ook niet stemmen, zouden we dat nu ook blijven verdedigen dan? En in de VS hadden de zwarten vroeger ook geen rechten, houden zo maar dan? Als ruim één miljoen mensen in Catalonië zo’n referendum vragen, dan kan je die vraag als overheid gewoonweg niet zomaar negeren.’

Gestraft als gezin

Het maatschappelijke engagement van uw echtgenoot treft jullie natuurlijk ook bijzonder zwaar als jong gezin: is het dat wel allemaal waard?

‘In die val mogen we niet trappen: wie heeft ons ooit wijsgemaakt dat alles in het leven altijd perfect zou lopen? We worden nu gestraft als gezin en kunnen misschien jarenlang niet meer samen zijn, dat klopt. Maar de strijd die we voeren om onze ideeën te kunnen verdedigen is perfect legitiem. Jordi heeft niets fouts gedaan, en dus moeten we ons ook niet afvragen of het allemaal wel de moeite was.’

‘Ik moet het ook kunnen opbrengen om die ideeën te blijven verdedigen, ook al betalen we daar persoonlijk een zware tol voor. Hij is er vandaag 44, ik ben er 42, er rest ons dus nog wel wat tijd. We voeren deze strijd ook al jarenlang, op heel vreedzame wijze, samen met honderdduizenden andere mensen. Ook dit helpt me om het vol te houden. Ik laat niet toe dat iemand onze ideeën criminaliseert, maar ik wil ook geen tijd stoppen in zelfbeklag.’

Txell Bonet

Txell Bonet, Jordi Cuixart en één van hun kinderen

Bent u dan nooit razend bij de gedachte dat jullie misschien wel negen jaar van jullie leven samen verloren zien gaan?

‘Nee, ik laat die woede niet toe. Ik heb de voorbije twee jaar nooit iemand gehaat, omdat dit gewoon ook geen zin heeft. Onze oudste zoon is intussen tweeënhalf jaar oud, maar ik heb hem nooit verteld dat er heel slechte mensen zijn die zijn papa in de gevangenis hebben gestopt. Ik vertel hem altijd dat een aantal mensen zich vergissen en dat zijn papa daardoor niet uit de gevangenis mag. Maar ik wil abolsuut vermijden dat onze kinderen opgroeien met haatgevoelens. Op langere termijn vreet dit vooral jezelf aan, en in Madrid zullen ze daar hoegenaamd niet wakker van liggen.’

‘Ik probeer mijn energie, kracht en tijd vooral op positieve wijze in te zitten, ten voordele van mijn echtgenoot en ons recht op vrije meningsuiting in dit land. Goed, het zit ons even niet mee op dit moment, maar er zijn zoveel mensen die het nog veel zwaarder hebben, en deze wereld zit vol onrechtvaardigheden. Mocht je me twee jaar geleden verteld hebben dat ik vandaag een tweede kind zou hebben, ik had je wellicht gek verklaard. En zie me hier nu zitten. Wie weet dus hoe de situtie er binnen twee jaar zal uitzien? Dit is alvast één ding wat je leert in de gevangenis: het leven is nu, je moet er elke dag het beste van proberen te maken.’

Hoe gaat het intussen met uw man, hij zit intussen wel in Catalonië in de cel?

‘Gelukkig maar. De eerste negen maanden zat hij in een gevangenis even buiten Madrid, wat natuurlijk een pure schande was want zo straf je meteen ook de familie. We waren urenlang onderweg om hem te bezoeken. Nu zitten de zeven mannelijke veroordeelden samen in één gevangenis even buiten Barcelona, en kan ik hem één keer per week bezoeken.’

‘Hij stelt het mentaal heel goed, en zijn voornaamste prioriteit is niet zozeer uit de gevangenis raken: hij wil dat er eindelijk een oplossing komt voor het Catalaanse probleem. Hij zal blijven weigeren om afstand te nemen van zijn ideeën in ruil voor een eventuele vervroegde vrijlating, en ik aanvaard dit ook. Hij is geen crimineel, wat ook Amnesty International nu nog eens nadrukkelijk bevestigd heeft, en moet dus ook helemaal geen schuld bekennen of gratie vragen.’

‘Hij is ook een bijzonder sterke persoonlijkheid en voert zijn strijd nu vanuit de cel, maar voor de twee vrouwelijke veroordeelden liggen de kaarten toch enigszins anders. Zij zitten in twee andere gevangenissen, eentje in het noorden van Catalonië vlakbij de Franse grens en de tweede in het zuiden van de regio. Hun familie woont daar in de buurt, maar daardoor zitten zij wel volledig geïsoleerd van de anderen en dat is geen pretje. Ze zijn allebei al ouder dan 65 en hebben zelfs al kleinkinderen. Een van beiden (Carme Forcadell — red.) werd tot ruim tien jaar cel veroordeeld omdat ze als toenmalige voorzitster van het Catalaanse parlement het debat over de onafhankelijkheid had toegestaan. Dit houdt niemand toch voor mogelijk in een rechtsstaat?’

Aan tafel met Madrid?

Hebt u het gevoel dat Madrid bereid is te onderhandelen over een strafvermindering?

‘Ik zou het echt niet weten. De hele communicatie vanuit Madrid is de voorbije maanden een pure ramp geweest, en liep bovendien ook nog eens samen met campagne voor de recente parlementsverkiezingen. Op (het links-radicale — red.)  Podemos na hebben alle politieke partijen zich ook bijzonder onverantwoordelijk gedragen door het Catalaanse thema als een soort van bliksemafleider te misbruiken om stemmen te ronselen in de rest van het land. Alsof dit land momenteel geen andere katten te geselen heeft.’

‘Bovendien hebben al die partijen zo ook flink meegewerkt aan het opstoken van de anti-Catalaanse gevoelens in de rest van Spanje. Daar leeft stilaan het idee alsof wij hier een bende terroristen zijn, en alsof deze regio er stilaan begint uit te zien als Noord-Ierland ten tijde van het IRA-terrorisme. En diezelfde politici moeten dit land niet enkel gaan regeren, vroeg of laat zullen ze ook met de Catalaanse leiders aan tafel moeten gaan zitten. De Catalaanse zaak verlamt de hele Spaanse politiek nu al jarenlang, ze kunnen het probleem niet nog eens jarenlang laten rotten.’

Dit geldt natuurlijk ook voor de Catalaanse politici: de kloof tussen voor- en tegenstanders van de onafhankelijkheid is de voorbije jaren almaar dieper geworden. Dit is een diep verdeelde samenleving?

‘Kijk, het klopt dat de tegenstellingen groter zijn geworden, maar daar heeft de harde repressie van de voorbije twee jaren stevig toe bijgedragen. Agenten uit de rest van Spanje naar hier importeren, zeer gewelddadig optreden tegen mensen die hun stem willen uitbrengen of vreedzaam betogen: dit doe je niet vanuit een streven om de zaak op te lossen.’

‘Een referendum mag dan vanuit Spaans standpunt bekeken nog illegaal zijn, het is zeker wel legitiem om je als burger uit te willen spreken over zo’n belangrijk thema. Je kan als centrale overheid nog altijd beslissen om geen rekening te houden met resultaat van een referendum, maar je eigen burgers met de matrak bewerken, dat doe je niet, nooit. Ik snap perfect dat sommige Catalanen dat voortdurende conflict beu raken, of ontmoedigd afhaken, maar ook die mensen die tegen de onafhankelijheid gekant zijn, moeten begrijpen dat een bindend referendum op termijn de beste oplossing is.’

Mocht zo’n referendum er ooit komen: zouden de voorstanders van onafhankelijkheid dan aanvaarden dat een nipte meerderheid van de Catalanen die finaal verwerpt?

‘Uiteraard! Ik ben een democraat in hart en nieren, en ben niet het type dat dan Spaanse vlaggen zou gaan verbranden. Maar iedereen moet wel beseffen dat geen enkele politieke beslissing ooit eeuwigdurend zal zijn. Mensen evolueren, ideeën veranderen, en misschien is er binnen tien jaar wél een meerderheid voor onafhankelijkheid te vinden. Dertig jaar geleden zou toch ook niemand voorspeld hebben dat we dieren ooit quasi dezelfde rechten zouden geven als mensen? We evolueren als mensen, gelukkig maar, en daardoor verandert ook de wijze waarop we onze maatschappij zien en inrichten. Alleen moet dit wel eerlijk en zonder geweld verlopen.’

Europese stilte

Bent u teleurgesteld in de houding van de EU?

‘Uiteraard. Blijkbaar steken de verschillende Europese instellingen en instanties enkel hun nek uit als de banken moeten worden gered of als er zware economische belangen spelen. Hoe is het mogelijk dat drie Catalaanse politici die verkozen werden voor het Europees Parlement hun zetel daar niet kunnen innemen? Hoe kan Europa dit toelaten?‘

‘Als dit volgens Europa een “binnenlands probleem” is, dan klopt dat ook, alleen is het wel een Europees binnenlands probleem. De houding van de EU getuigt trouwens ook van bijzonder weinig langetermijnvisie: Spanje is economisch geen kleine vis binnen Europa, en het Catalaanse probleem hangt ook de Spaanse economie als een zwaard van Damocles boven het hoofd. Vroeg of laat moet je dit oplossen.’