Sinds afgelopen zomer duiken N-VA-politici steeds vaker op in Nederlandse media. Voor Theo Francken blijft het, ondanks al zijn enthousiasme voor de NAVO, beperkt tot een interview aan Elsevier Weekblad en geciteerd worden door de rechtse krant De Telegraaf. Assita Kanko treft het beter. Ze verscheen al incidenteel in het rechtse praatprogramma WNL Op Zondag, maar door afgelopen mei Ayaan Hirsi Ali uit te nodigen in het Europese Parlement, raakte ze bij ons bekend. In juni kreeg ze een Telegraaf-column (verschijnt helaas niet in de papieren krant).

Bart De Wever droomde weeral van hereniging van de Noordelijke en de Zuidelijke Nederlanden in tijdschrift HP/De Tijd. Vorige week sprak hij op de radio over zijn boek over Woke. De Nederlandse media nodigen hem ook uit als het gaat om de drugsoorlog, al dan niet omdat de Rotterdamse burgemeester Ahmed Aboutaleb hetzelfde vindt.

Zuhal Demir

De onbetwiste koploper is Zuhal Demir. De afgelopen negen maanden interviewden meerdere kranten haar en schoof ze meer dan eens aan in duidingsprogramma Nieuwsuur. Zo ook dinsdag 28 maart. Eerder die dag had ze gesproken voor landbouwbelangenorganisatie LTO en met de ministers Piet Adema van Landbouw (van de ChristenUnie: orthodox-protestants en sociaaleconomisch links) en Christianne van der Wal voor Natuur en Stikstof (VVD: rechts-liberaal).

In die aflevering werd minister Demir als volgt geïntroduceerd: ‘Twee weken geleden wist zij, na veel strijd, een stikstofakkoord te sluiten.’ In een gesprek van net geen tien minuten kreeg zij weinig kritische vragen, ze kon haar eigen verhaal vertellen. ‘Politici moeten besluiten nemen, ook als zij het moeilijk vinden.’ Bij het terugkijken van die aflevering kreeg schrijver dezes eerst een reclamefilmpje te zien van Milieudefensie, waarin een bedrijfsleider werd aangemoedigd om, ondanks druk van aandeelhouders, duurzame besluiten te nemen.

Als partijgenoten benaderd worden, is het door rechtse media. Het interview van De Wever aan de Volkskrant was samen met Aboutaleb van de sociaaldemocratische PvdA. Op Het Financieele Dagblad na zijn het de linkse kranten die Demir uitnodigen en aanhalen.

Stikstof verdeelt linkse en rechtse media

Afgelopen zomer kondigde de Nederlandse regering aan dat de landbouwsector gesaneerd moest worden, om de uitstoot van stikstof terug te dringen. Dat leidde diezelfde avond al tot protest. De volgende dag steunde het partijcongres van grootste regeringspartij VVD (rechtsliberaal) een motie tegen datzelfde stikstofbeleid. Sinds de zomer waren in alle landelijke regio’s omgekeerde Nederlandse vlaggen en andere steunbetuigingen aan de boeren te zien. Bij de Provinciale Statenverkiezingen van 15 maart werd landbouw- en regiopartij BoerBurgerBeweging (BBB) de grootste partij in uiteindelijk alle twaalf provincies.

Linkse kranten en opiniemakers steunen het stikstofbeleid, rechtse zijn op hand van de boeren. Eerlijkheid en volledigheid gebieden te zeggen dat duidingsprogramma’s op de publieke omroep ook de zienswijze van de protesterende boeren aan bod lieten komen.

Progressieve stedelingen

In Nederland wonen onevenredig veel journalisten in Amsterdam, de stad waar vrijwel alle kranten en opiniebladen gevestigd zijn en veel tv-medewerkers wonen. Columnisten en gasten in praatprogramma’s hoeven niet objectief te zijn. Het merendeel vertolkt de opvattingen van ‘Amsterdam-Hilversum-Den Haag’. De mening van overwegend progressieve stedelingen, die in hun directe omgeving geen mensen uit de agrarische sector kennen.

Enkele dagen na de Provinciale Statenverkiezingen constateerde NRC Handelsblad dat BBB-stemmers overwegend ‘praktisch opgeleid’ zijn. Toen bleek dat PvdA- en GroenLinks-stemmers jongeren waren en BBB-stemmers ouderen, opinieerde Trouw-redactrice Esther Bijlo: ‘Zou een leuk experiment zijn: alle CEO’s onder de 40 en niet meer stemmen na 75 jaar – hoe zal de wereld er dan uitzien?’

Wat betekent dat Demir in Nederland vooral geliefd is bij mensen die nooit op een liberaal-conservatieve partij zouden stemmen.

Kloof stad-regio bewezen

Het gesprek met Demir was het tweede onderwerp van die Nieuwsuur-uitzending. Het eerste ging over een rapport dat de dag ervoor verscheen, Elke regio telt. Het was opgesteld door drie adviescommissies van de rijksoverheid. Daarin stelde men dat de kloof tussen welvarende regio’s (Randstad en de omgeving van ‘Brainport’ Eindhoven) en de krimpregio’s reëel is en de afgelopen jaren zou groeien. Zonder dat daarvoor een rechtvaardiging bestaat in een land zo klein als Nederland.

Economische veelbelovende steden en regio’s werden gestimuleerd in de hoop dat dit ook de overige regio’s ten goede zou komen. Maar ook in de hoop dat al het geld naar de al succesvolle gebieden ging. Er bleef niks over voor de rest — waar de voorzieningen verminderden of verdwenen, terwijl jongeren elders gingen wonen.

Dit alles suggereert dat Nederlanders niet enkel BBB stemden vanwege boeren en stikstof. Het vertrouwen ontbreekt dat de regeringspartijen de kloof tussen Randstad en krimpregio kunnen dichten.

Christianne van der Wal

De populariteit van Demir komt deels door het contrast met haar Nederlandse evenknie Christianne van de Wal. Beide ministers moeten voor de grootste regeringspartij het stikstofprobleem verhelpen. En zij kampen met boerenprotesten en zelfs bedreigingen. Maar Demir geldt in het algemeen als ‘sterke’ minister en Van der Wal niet. Los van de vraag of Nederlanders die het stikstofbeleid steunen niet vooral hun verlangens op Demir projecteren (voorkennis over Belgische en Vlaamse politiek ontbreekt meestal), ligt in Nederland het probleem ook bij de persoon van de minister.

Aan het hoofd van Nederlandse politieke partijen staat de belangrijkste landelijke politicus: de fractievoorzitter in de Tweede Kamer of de (vice)premier in de regering. Partijvoorzitters (bij de VVD onbezoldigd) hebben een dienende functie: zorgen dat de partij functioneert, zodat de mandatarissen zich op de politiek kunnen richten. Inderdaad, de landelijke politiek aansturen vanaf de zijlijn kan in Nederland niet.

Kort na het aantreden van Rutte — om precies te zijn: nadat Rutte een interne machtsstrijd won — begonnen achtereenvolgende partijvoorzitters de partij te reorganiseren. Alles werd geconcentreerd op de ‘Haagse politiek’ (u zou zeggen: de Wetstraat), ten koste van gemeente en provincie. Ledeninspraak verdween nagenoeg. Sluitstuk was het vervangen van partijcongressen door ‘VVD-festivals’. Leden mochten applaudisseren voor partijleider Rutte, meer niet. Raad eens wie die laatste voorzitter was? Inderdaad: Van der Wal. Haar ministerschap was een beloning voor haar aan de partijtop bewezen diensten. Begrijpt u waarom de leden haar beleid wegstemden?

Trouw aan Rutte beloond

Zij ligt niet alleen slecht binnen haar eigen partij. Zij staat bekend om haar slechte inlevingsvermogen. Haar ‘stikstofkaartje’ zou bekendstaan als ultieme miscommunicatie. Op de avond dat BBB de provinciale verkiezingen won en alle regeringspartijen verloren, verklaarde ze voor de camera dat het stikstofbeleid ongewijzigd bleef.

De Telegraaf plaatste 27 maart een profiel van haar. In eerdere mandaten als wethouder (schepen) en gedeputeerde (provinciaal bestuurder) speelde ze weinig tot niks klaar. Trouw aan Rutte lijkt het enige criterium te zijn geweest voor haar ministerspost.

Verschil Demir-Van der Wal

Er zijn twee grote verschillen tussen de ministers. Demir heeft partijleider De Wever achter zich staan. Rutte valt Van der Wal hooguit niet af. Om premier te blijven, schikt hij zich al jaren naar wie zijn regering in het zadel houdt. Het strenge stikstofbeleid was wens van tweede coalitiepartij D66 (links-liberaal). Nu D66 ook verloren heeft en BBB groot werd, wordt Van der Wal een hinderpaal.

De VVD kan het impopulaire beleid afschuiven op coalitiepartner D66. In de Vlaamse regering is CD&V tegen en Open Vld (zie Gwendolyn Rutten) verdeeld. Stel dat binnen Vlaanderen een vergelijkbare kloof tussen groeistad en krimpregio bestaat als in Nederland, welke partij blijft over om electoraal af te straffen?