Op 10 oktober vonden er in Irak parlementsverkiezingen plaats. De pro-Iraanse partijen hebben verliezen geleden, de sjiitische nationalistische partijen boeken winst. Toch zal er in de praktijk vermoedelijk niet veel veranderen.

Valideren van de stemmen

Aanvankelijk waren de verkiezingen voor 2022 voorzien, maar Irak wordt geteisterd door corruptie, werkloosheid, een slecht functionerende overheid en geweld van pro-Iraanse milities. Gezien de vele betogingen daartegen, waren de verkiezingen al dit jaar. Het Iraakse parlement, dat uit één kamer bestaat, telt 329 leden. Tegen 24 oktober zal de High Electoral Commission de verkiezingsresultaten valideren.

De president zal een Koerd worden. Momenteel is dat Barham Salih, die ooit in het Verenigd Koninkrijk heeft gewoond. De eerste minister wordt een sjiiet. Nu is dat Mustafa al Kadhimi, die zichzelf vermoedelijk niet zal opvolgen. En de speaker of parliament zal een soenniet zijn. Irak telt 40 miljoen inwoners, waarvan 22% soenitisch is. 25 miljoen Irakezen kregen een uitnodiging om te gaan stemmen, 22 miljoen kiezers hebben zich ingeschreven. De participatiegraad was 41%, een historisch dieptepunt. In 2018 waren het er nog 44,52%.

Moelah Atari

Laten we de belangrijkste kiesresultaten even overlopen. De Sairoon-partij van Muqtada Al Sadr is nummer één geworden met 72 zetels. De partij is sjiitisch, maar keert zich tegen de invloed van het sjiitische en Perzische Iran (Irak is een Arabisch land). Muqtada al Sadr (1973-) streed vroeger tegen de Amerikaanse militaire aanwezigheid in Irak, waarvoor hij de Mahdi-militie oprichtte, die later Saraya Salam werd, de ‘Vredesbrigades’. Nu richt hij zich tegen de door Iran gewapende milities in het land van Eufraat en Tigris. Muqtada is de zoon van grootayatollah Mohammed Sadiq al Sadr, die in 1999 werd vermoord door het regime van Saddam Hoessein (1937-2006).

Als religieus leider heeft Muqtada al Sadr een bescheidener imago dan zijn vader Mohammed Sadiq. Op school zat hij constant op Atari computerspelletjes te spelen, wat hem de bijnaam Moelah Atari opleverde. Sadr City, de gekende proletarische, sjiitische en dichtbevolkte wijk in de hoofdstad Bagdad, werd naar de familie genoemd. Tweede grootste partij werd Taqadum (‘Ontwikkeling’) met 37 zitjes. Deze partij is soenitisch en wordt geleid door speaker of parliament Mohammed al Halbousi. Hij was tot 2017 gouverneur van de provincie Al Anbar, één van de 18 Iraakse provincies.

IS

Op nummer drie staat de Itilaf Dawlat al Qanun partij (‘State of Law Coalition’). Dit is een sjiitische, pro-Iraanse partij geleid door Nouri al Maliki, premier van Irak van 2006 tot 2014. Hem wordt verweten tijdens zijn bewind de soennieten te hebben gediscrimineerd, waardoor een context werd geschapen waarin het ontstaan van de extreem-soennitische Islamitische Staat (IS) mogelijk werd gemaakt.

Onder Saddam Hoessein had de soenitische minderheid de macht in handen in het land. Door de Amerikaanse invasie in Irak in 2003 kwam daar een einde aan, zodat de sjiieten dominant werden en Iran haar invloed in het Midden Oosten kon uitbreiden. Het is op die manier dat de zogenaamde sjiitische geografische sikkel, bestaande uit Iran, Irak, Syrië en Libanon, is kunnen ontstaan. Muqtada al Sadr en Nouri al Maliki beschouwen elkaar als concurrenten, en kunnen volgens analisten al moeilijk samen in één regering zitten.

Pro-Iraanse milities

Op nummer vier vinden we de Koerdische Democratische Partij (KDP) van Masoud Barzani. Van 2005 tot 2017 was Barzani president van de autonome Koerdische regio in Irak. Van al de landen waar een Koerdische minderheid aanwezig is (Turkije, Iran, Syrië) is Irak het enige land waar de Koerden autonomie hebben bekomen.

Vijfde grootste partij is Fatah (‘Verovering’) geworden met 21 zetels. Dit is een pro-Iraanse partij gelinkt aan de gewapende pro-Iraanse milities. De belangrijkste gewapende pro-Iraanse militie is de Kataëb Hezbollah (‘Brigades van de Partij van God’), die als afscheuring van Fatah met een eigen lijst is opgekomen, genaamd Houqouq (‘Rechten’). Een andere gewapende pro-Iran militie is de Hashd al Shaabi (‘Popular Mobilization Forces’) De Patriottische Unie van Koerdistan (PUK) is goed voor 16 zetels, Azem Khanjar (een soenitische partij) voor 12. Volgens de wet gaan er vijf zetels naar de christelijke minderheid, maar merkwaardig genoeg beslist de christelijke kiezer niet zelf wie die vijf worden. En dan zijn er nog een reeks kleinere partijtjes die het vernoemen niet waard zijn.

Hezbollah

In 2018 haalden de pro-Iraanse partijen gelinkt aan milities een goede score bij de verkiezingen dankzij hun rol in de strijd tegen de Islamitische Staat, dat ooit een groot deel van Irak bezet hield. Deze milities waren echter haantje de voorste bij de bloedige repressie van de talrijke manifestaties van Irakezen tegen het wanbeleid van de regering,ook wel de Tishreen-beweging genoemd, ‘Oktober-beweging’. Daarbij vielen honderden doden en 30.000 gewonden. Die partijen betalen daar nu de prijs voor.

Een meerderheid vormen in Irak zal lastig worden. Niet alleen zijn er erg veel partijen in het Iraakse parlement, de gewapende pro-Iraanse milities voeren de druk op. Iran wil dat Al Maliki wordt opgenomen in de regering, het westen heeft het dan weer voor Al Kadhimi. Iran voert in Irak dezelfde politiek als in Libanon via Hezbollah, en  in Jemen via de Hoethis. Zo oefent Iran invloed uit die landen, waarbij ze geweld, aanslagen en terechtstellingen niet schuwen.