Israël : hervorming rechtssysteem opgeschort, instabiliteit blijft

De afgelopen drie maanden vonden massale betogingen plaats in Israël, en stakingen tegen de aangekondigde hervormingen van het rechtssysteem door eerste minister Netanyahu. De hervormingen worden voorlopig opgeschort, maar de verdeeldheid in de Israëlische maatschappij blijft, en de bittere strijd van afgelopen weken laat sporen na.

De hoofdreden voor de massale protesten was de geplande uitholling van het Hooggerechtshof, dat volgens opposanten het begin zou inluiden van minder democratie, en meer autoritarisme. En er is de recente wet die het bijna onmogelijk maakt om de eerste minister te ontslaan, wat de door corruptieschandalen geplaagde Netanyahu goed uitkomt.

Maar de diepere redenen voor het protest waren en zijn de bezorgdheid van veel Israëlische burgers over het hardere optreden van de regering tegen Palestijnen (wat de problemen tussen joden en Palestijnen alleen maar vergroot in plaats van verkleint), en een hardere buitenlandse politiek die de afkeer tegen Israël in de wereld alleen maar vergroot, en de relaties met bevriende Arabische landen in gevaar kan brengen.

Amerikaanse Joden

De nationale maar ook internationale protesten tegen de plannen van de Israëlische regering waren niet mis. Niet alleen president Joe Biden, maar ook het Amerikaanse Union for Reform Judaism, de gewezen joodse burgemeester van New York Michael Bloomberg, de Conference of Major American Jewish Organizations, de Anti-Defamation League (ADL), het American Jewish Committee, en de Jewish Federations of North America hebben hun afkeur voor Netanyahu laten blijken.

Het wordt wel eens vergeten, maar heel veel Joden in de Verenigde Staten zijn eerder ‘liberal’ en seculier, en staan vaak veel kritischer tegenover Israël dan vele protestants-christelijke kerkgenootschappen.  Nationaal had Netanyahu onder meer vakbonden, universiteiten, media en mensenrechtenorganisaties tegen zich, en ontstond er verdeeldheid binnen zijn eigen Likoed-partij, maar ook president Isaac Herzog, ook al is het geen traditie dat de Israëlische zich actief bemoeit met de binnenlandse politiek.

Golan-hoogte

En dan zijn er de Arabische vrienden (nou ja) van Israël. Nadat Egypte en Jordanië al een vredesakkoord hadden gesloten met de Joodse staat, was het in 2020 aan Bahrein, Marokko, Soedan, de Verenigde Arabische Emiraten, etc. om vriendschapsakkoorden te ondertekenen met Israël. In tegenstelling tot wat veel analisten verwachtten leidde dat bij de laatste verkiezingen in Israël niet tot de groei van de gematigde Israëlische politieke partijen, maar heeft het alleen maar de Joodse seculiere en religieuze extremisten en kolonisten versterkt. Net zoals de beslissing van de gewezen Amerikaanse president Donald Trump dat de Syrische Golan-hoogte onderdeel is van Israël, niet de Joodse extremisten heeft verzwakt, maar juist versterkt.

De Arabische landen die vriendschap sloten met Israël dachten zo meer invloed te kunnen uitoefenen op de Israëlische regering om zo de Joodse kolonisering van de Westelijke Jordaanoever en Jeruzalem te verminderen, en racistische maatregelen tegen de Palestijnen te reduceren, maar dat is een illusie gebleken. Vervelend, want Israël heeft die Arabische landen nodig voor het front dat het wil vormen tegen Iran. De Emiraten hebben al aangekondigd hun diplomatieke aanwezigheid in Israël te reduceren, en een geplande wapenaankoop in Israël uit te stellen.

Provocaties

En dan zijn er de provocaties. Op een conferentie in Parijs op 24 maart ontkende de Israëlische minister voor financiën dat er een Palestijns volk bestaat, met achter zijn rug een kaart van Groot Israël die ook Jordanië omvatte. Dat volgens een landkaart Jordanië deel uitmaakt van Israël, terwijl Jordanië en Israël in 1994 een vredesakkoord tekenden, is hoogst merkwaardig. En eind februari riep dezelfde minister op om de Palestijnse gemeente Hoewara in bezet Palestina van de kaart te vegen.

Maar het opschorten van de hervormingen van het gerecht hebben een prijs: zo heeft de eerste minister de toestemming moeten geven aan zijn extreemrechtse minister voor veiligheid Itamar Ben-Gvir om een nationale garde op te richten. Volgens de critici gaat het hier over een privémilitie, die het geweld in de Israëlische samenleving alleen maar zal vergroten, en dat niet alleen tegen de Palestijnen. De eerste minister zat geprangd tussen enerzijds de betogers tegen zijn bewind, en anderzijds zijn extreemrechtse coalitiepartners. Extreemrechts gaat voor verdere kolonisering van de Westelijke Jordaanoever, terwijl die Westelijke Jordaanoever voorzien was als een onderdeel van een toekomstige (maar steeds meer illusoire) Palestijnse staat, in het kader van de zogenaamde tweestatenoplossing.

75 jaar Israël

Velen vreesden zelfs voor het risico op een burgeroorlog in Israël (en dat terwijl volgend jaar het 75-jarige bestaan van Israël gevierd zal worden), Netanyahoe kon dus niet anders dan gas terugnemen. Afgelopen zondag ontsloeg Netanyahu zijn minister van defensie nog omdat die precies had opgeroepen voor een pauze in de justitiële hervormingen. En er kwamen ook al tegenbetogingen tegen de betogers. Maar voorlopig is de druk dus van de ketel.

Er komt nu een nationale dialoog tussen meerderheid en oppositie, die tegen 30 april een justitiële hervorming moet klaar hebben die op een bredere consensus kan rekenen bij de Israëlische bevolking. Maar er zijn diepe wonden geslagen, die niet op één twee drie geheeld zullen worden. Een gepland bezoek van Netanyahu aan het Witte Huis werd opgeschort. Biden wil dat die eerst zijn huiswerk opnieuw maakt. En deze keer beter.