Ivan Van de Cloot over Europese begrotingsrapport: ‘Belgische politici zijn verslaafd geraakt aan gratis geld’

Het halfjaarlijkse rapport van de Europese Commissie over de Belgische begroting is zoals verwacht snoeihard voor het Belgische begrotingsbeleid. Ons land is nu zelfs officieel de slechtste leerling van de Europese klas, een regelrechte blamage voor de federale regering. ‘Er heeft zich de voorbije jaren een collectieve normenvervaging geïnstalleerd bij onze beleidsmakers,’ stelt Ivan Van de Cloot, hoofdeconoom van de denktank Itinera.

Bij het vorige rapport – dat in mei van dit jaar gepubliceerd werd – had België, net als een aantal andere landen met een onaanvaardbare hoge schuldgraad, van de Europese Commissie al de dwingende raad gekregen om de overheidsuitgaven terug te dringen. Ons land lapte die aanbeveling niet enkel aan zijn laars, de lopende uitgaven gingen de voorbije maanden zelfs nog verder de hoogte in. Ook voor volgend jaar ziet de prognose er niet veel beter uit. Volgens de Europese Commissie zorgen nieuwe uitgaven er voor dat het tekort nog verder zal oplopen.

Op de koop toe ontpopt ons land zich ook tot de enige EU-lidstaat waar ook de totale overheidsschuld volgend jaar nog verder de hoogte ingaat: van 105,3 procent van het BBP dit jaar tot ruim 108 procent volgend jaar. Als belangrijkste redenen voor de nog verder oplopende overheidsuitgaven wijst de Commissie twee structurele uitgavenposten met de vinger: de indexering van de ambtenarenlonen en de nieuwe stijging van de sociale uitgaven, lees de pensioenen. Voor de goede verstaander is dat een duidelijke kritiek op het pensioenakkoord van enkele maanden geleden, dat ook in eigen land al zwaar onder vuur lag. Minstens even zorgwekkend is de vaststelling dat ons land ook nauwelijks inzet op andere structurele hervormingen die onze economie en arbeidsmarkt moeten hervormen en gezonder maken, hoewel de Commissie daar al veel langer op aandringt. De conclusie is dan ook spijkerhard: samen met Portugal is België anno 2022 de oude, zieke man van Europa.

Pure fictie

Ivan Van de Cloot, hoofdeconoom van de denktank Itinera, toont zich niet bepaald verrast over het bijzonder kritische Europese rapport. ‘Ik heb het al vaker herhaald: de pensioenmaatregelen die deze regering genomen heeft, kosten meer dan ze opbrengen. Daarnaast is ook de kritiek op de steunmaatregelen om de impact van de energiecrisis te verzachten allerminst verrassend: die zijn veel te breed en bereiken dus veel te weinig de mensen die die steun écht nodig hebben. Ook het idee dat de BTW-verlaging op energie zich pakweg volgende lente al niet meer zou laten voelen omdat de energieprijzen dan stevig zouden gezakt zijn en een accijnsverhoging dan de staatskas zou spijzen, is pure fictie. Met andere woorden: de kostprijs van die BTW-verlaging moest wel degelijk in de begroting worden opgenomen.’

Een stuk structureler – zowel qua impact op de begroting als qua economische nevenschade – is de automatische indexering van de lonen in ons land. De Commissie toont zich terecht bezorgd over het prijskaartje daarvan, vindt Van de Cloot, maar los daarvan lijken maar weinig mensen te beseffen dat dit systeem op termijn ook bijzonder nefast is voor onze arbeidsmarkt. ‘De loonkosten gaan hierdoor onbeheerst de hoogte in, wat de concurrentiepositie van onze bedrijven tegenover het buitenland vandaag alsmaar meer in het gedrang brengt én heel wat jobs op de helling zet. Wat voor zin heeft het om via de indexering de koopkracht in stand trachten te houden als je zo tegelijk heel wat jobs doet verdwijnen? Misschien moeten we vandaag dus een een tijdelijke loonstop durven te overwegen, of kunnen we denken in een richting van een soort loonplafond waarboven we niet langer indexeren. Door dat soort maatregelen kunnen we ervoor zorgen dat de crisis waarin we sowieso belanden een stuk minder diep uitvalt.’

Collectieve normenvervaging

Veel fundamenteler moeten onze politici afkicken van het gratis geld-beleid, vindt Van de Cloot. ‘In de Wetstraat blijft men zich met hand en tand verzetten tegen het idee dat we anno 2022 veel zuiniger met geld moeten omspringen dan de voorbije jaren. De pandemie gaf ons nog een dankbaar excuus om de geldkraan te blijven opendraaien, maar vandaag zitten we in een inflatie-context. Wie vandaag geld blijft uitgeven, maakt de problemen enkel maar groter, maar onze politici zijn verslaafd geraakt aan dat ‘gratis geld’. En de Europese Commissie heeft zichzelf lelijk in de voet geschoten en onmachtig gemaakt door zelf te verklaren dat de begrotingsdiscipline tot 2024 gelost mag worden.

Onze politici waren het de voorbije jaren ook niet meer gewoon dat er een publiek debat werd gevoerd over de begroting: dat was jarenlang een non-event. Door wat er vorige week gebeurd is met gewezen staatssecretaris De Bleeker, lijkt de publieke opinie nu stilaan toch wakker te schieten. Ik hoop dat politici, media én experten beseffen dat zij allemaal een rol te spelen hebben in de collectieve normenvervaging die zich op dat vlak de voorbije jaren bij onze beleidsmakers geïnstalleerd heeft.’