Ivan van de Cloot: ‘Voor deze begroting draaien onze kinderen op’

Premier Alexander De Croo (Open Vld) verdedigde met vuur de laatste begroting van zijn regering in het federale parlement. Een begroting die het tekort volgens de premier terug richting de 3% van de Maastrichtnorm moet brengen. Hoogtepunt is de uitbreiding van het systeem van Flexi-jobs, volgens de minister van Justitie de belangrijkste arbeidsmarkthervorming in jaren. Is dat zo? En welke prijs betaalden de liberalen hiervoor? Hoofdeconoom van Merito Ivan Van de Cloot neemt de maatregelen onder de loep.

‘Het gaat hier duidelijk over een verkiezingsbegroting’, zegt Van de Cloot. ‘Dat betekent dat de regering zocht naar maatregelen die niemand pijn doen en niet als onpopulair ervaren worden. Maar die ‘niemand’ slaat op kiezers, niet op bedrijven.’

Hoe bedoelt u? 

Ivan Van de Cloot: ‘Neem de maatregel om de professionele diesel zwaarder te belasten. ‘De kiezer’ gaat dat niet erg vinden, want die rekening is voor de bedrijven. Hetzelfde geldt voor de verhoging van de accijnzen op tabak. Dat raakt enkel diegenen die er voor kiezen ongezond te leven en daar kan je moeilijk tegen zijn, toch?’

‘Daarnaast heb je nog de banken- en de Kaaimantaks die verhoogd worden. De banken zijn in deze tijden met lage rentes op de spaarboekjes, eerder onpopulair bij de mensen. Ook daar is het dus makkelijk om vanuit de overheid geld te halen.’

‘Maar dat is eerder doorzichtig. Je belast zogezegd geen kiezers, maar wat je vergeet is dat al deze maatregelen finaal worden doorgerekend naar de burger. Het gaat hier over basis economische geletterdheid: denken in twee stappen. Stap één is dan de maatregel zelf en stap twee zijn de gevolgen. Die eerste stap stelt de politiek altijd voor als een win en daar stopt het dan. Politici denken, zeker in een jaar voor de verkiezingen, zelden tot stap twee: wat zijn de gevolgen. Neem het verhogen van de minimumlonen. In stap één is dat een leuke maatregel. Maar stap twee betekent dat de tewerkstelling kan teruglopen.’

De regering snoeit ook in de uitgaven.

‘Dat is een klassieker: het gaat over het onderbenutten van de budgetten. Er zijn budgetten goedgekeurd en die worden niet helemaal op gebruikt. Dat gebeurt al decennia op alle niveau’s. Bijvoorbeeld het niet volledig uitgeven van de budgetten voor hoger onderwijs op Vlaams niveau, wat UGent rector Rik Van de Walle recent nog aankaartte tijdens het openingscollege van prof Politicologie Carl De Vos. Van de Walle is geen begrotingsspecialist en komt nu even de grote onrechtvaardigheid aanklagen dat hij minder krijgt dan decretaal werd vastgelegd. Die techniek wordt, zoals gezegd, al tientallen jaren op alle departementen toegepast. En nu dus ook eens bij de universiteiten. Het interessantste aan dat incident was de vraag hoe het komt dat de UGent met zo’n grote tekorten zit. De andere universiteiten hebben die namelijk níet. Maar dit terzijde.’

Een derde poot is die van de zogenaamde diversen. Met als uitschieter de dividenden van Belfius waar de regering zich rijk mee rekent.

‘Inderdaad opvallend. Belfius heeft haar jaarverslag nog niet opgemaakt. Zij weten dus nog niet hoe hoog de winst en het daaraan gekoppelde dividend gaan zijn. Maar de overheid kleeft daar nu al een bedrag op. Dat kan je bezwaarlijk goed bestuur noemen.’

‘Belfius kan nu moeilijk anders dan haar dividend bepalen op basis van wat de regering heeft voorop gesteld. En dat is typisch voor bedrijven waarin de overheid voor een groot deel participeert. Neem Proximus. Dat bedrijf werd leeggezogen via dividenden voor de overheid. Zo kon het bedrijf niet investeren…’

Daarnaast staan er in de begroting ook zaken die geld kosten.

‘Het verhogen van de netto minimumlonen gaat een half miljard kosten. Ik ga me niet populair maken, maar is het nu wel het geschikte moment om zoiets te doen? We hebben de laatste tijd al zoveel indexeringen gehad. Veel bedrijven zitten met een loonlast die daardoor 25% hoger ligt, zonder dat daar een productiviteitsstijging tegenover staat. Dat vernietigt arbeid, doet jobs verdwijnen.’

‘Wij hebben een loonnorm, waarbij we onze loonkosten vergelijken met die van de buurlanden. In het Verenigd Koninkrijk hanteren ze een ander systeem. Daar hebben ze een Minimum Wage Commission, waarbinnen ze proberen in te schatten wat de capaciteit van de arbeidsmarkt is om hogere lonen te absorberen. Afhankelijk van die inschatting krijgt de overheid groen licht om een hoger minimumloon op te leggen. Die commissie komt soms ook tot de conclusie dat het geen goed moment is om zo’n maatregel door te voeren. Door die analyse objectiveren de Britten de discussie. Uit zo’n analyse zou blijken dat het bij ons niet het moment is om jobs die de mensen nodig hebben veel duurder te maken. Dat is weer die tweede stap, waar economen wel naar kijken maar de politiek geen oog voor heeft. De loonkost is al zo hard gestegen dat deze verhoging arbeid zal vernietigen. Timing is hier cruciaal: je kan de economie enorm schaden door te grote loonkost-ontwikkeling op het verkeerde moment.

Er is wel een nuance. De overheid gaat die loonsverhoging financieren.

‘Voor een stuk. Maar dan komt een andere vraag: heeft de overheid de middelen om dat te doen? Het antwoord is ‘neen’. De Croo zegt nu dat hij met deze begroting op een tekort gaat uitkomen van 3% in 2024. Niemand gelooft dat, omdat de economie minder goed zal presteren dan hij voorop stelt. We kunnen het ons niet permitteren om een half miljard te spenderen aan de verhoging van de minimumlonen. Iemand moet durven zeggen dat we door de automatische indexering al meer dan in andere landen beschermd waren tegen inflatie en dat minimumloonsverhoging nu niet verstandig is, omwille van jobbehoud.

Is het niet de pasmunt die de liberalen betalen aan de PS om de uitbreiding van het systeem van flexi-jobs, binnen te halen?

‘Ja. Zo werkt dat, hé. We weten allemaal dat de PS haar veto tegen de uitbreiding naar twaalf sectoren had gesteld. Nu ben ikzelf een koele minnaar van flexi-jobs. We moeten voorzichtig zijn met het faciliteren daarvan.’

‘Ik vind het in dit akkoord nog verdedigbaar want er zijn drempels: de loonbarema’s moeten gerespecteerd blijven, er is een plafond op hoeveel een werknemer mag bijverdienen en de werkgeversbijdrage stijgt van 25 naar 28%. Voor de liberalen zijn flexi-jobs een no brainer, maar de economische vraag is of ze geen reguliere jobs vernietigen. Daar hebben de socialisten gelijk. De werkgevers worden geresponsabiliseerd door de hogere werkgeversbijdrage.’

Compenseert de winst van de flexi-jobs de uitgaven voor de verhoging van de minimumlonen?

‘Neen. Die verhoging gaat een half miljard kosten. Van de flexi-jobs hoopt men een extra inkomst te krijgen van 70 miljoen. En dat laatste is een partiële berekening die geen rekening houdt met eventueel verlies van reguliere jobs. Ik hoop dat, gegeven de opgelegde voorwaarden, het netto-saldo van de flexi-jobs positief is. Maar het is geen boost voor de overheidsfinanciën.’

‘De liberalen mogen hun stokpaardje berijden, maar betalen daarvoor een zware factuur aan de socialisten. Die factuur gaat dan misschien niet naar de werkgevers, maar de inkomsten van de overheid komen hierdoor verder onder druk te staan. Dat levert netto een begrotingstekort op. Iemand zal dat vroeg of laat moeten ophoesten. Want een begrotingstekort is een hypotheek op de toekomst. Er is een derde partij die hier voor zal opdraaien: onze kinderen. En die zitten niet mee aan de onderhandelingstafel.’

‘In totaal is de uitkomst van deze begrotingsoefening een teleurstelling. Ze hebben hier nachten zitten onderhandelen over 1,2 miljard euro. Dat is eigenlijk om te lachen wanneer je weet dat we meer dan 30 miljard moeten vinden. Als ze over één miljard al zo lang moeten onderhandelen, gaan ze na de Verkiezingen niet veel meer slapen.’

Nochtans was premier De Croo zeer enthousiast in het parlement. Minister van Justitie Van Quickenborne had het zelfs over de belangrijkste arbeidsmarkthervorming in jaren.

‘(Lacht) Dat deze begroting nu met zoveel poeha wordt verkocht stoort de mensen meer dan de maatregelen op zich. Maar ja, de verkiezingen zijn in aantocht.’