Julien De Wit lanceert open brief: ‘Een goed begrotingsbeleid is het meest sociale beleid dat er is’

Ook jongeren hebben het laatste woord over de Belgische begroting nog niet gezegd, zo blijkt, want Julien De Wit, voorzitter van de Vlaamse Vereniging van Studenten, schreef samen met enkele anderen een open brief in De Morgen. Het doel van dat initiatief: het groeiende gat in de staatsportemonnee aankaarten.

De bedoeling van de open brief is om het begrotingsdebat opnieuw open te trekken, aan te tonen dat niet enkel economisten maar ook jongeren van de huidige situatie wakker liggen én vooral te vragen voor een generatiepact. Beleidsmakers moeten beslissingen pas nemen nadat zij de budgettaire impact in rekening nemen en niet andersom, stellen De Wit en co. Een gesprek.

Vandaag

Waarom besloten jullie net nu een open brief te schrijven?

‘Het was al eerder bekend dat ons land zou afklokken op een begrotingstekort van 27,4 miljard euro. Er was daaromtrent te weinig sense of urgency. De druppel die de emmer deed overlopen, was het feit dat veel partijen de afgelopen weken congressen hielden, aan programma’s schreven en voorstellen lanceerden, zonder dat er werd nagedacht over de budgettaire implicaties. Dat terwijl we worden platgeslagen met negatieve rapporten van het Internationaal Monetair Fonds (IMF) en de Europese Commissie. Traditioneel wordt er gedacht dat enkel technici inzitten met de dramatische toestand van de Belgische begroting, maar ik heb heel wat jongeren gevonden die ervan wakker liggen en vrezen voor de toekomst. We zitten met een dalende kwaliteit van het onderwijs, onzekere tijden en het is ook geopolitiek gezien geen ideale periode om in te leven. Welvaartsverlies loert om de hoek, en een groot gat in de portefeuille maakt de situatie dan natuurlijk niet beter.’

Hoe dramatisch staat de begroting er vandaag voor?

‘Volgens de cijfers van maart 2023 bedraagt het begrotingstekort in België zo’n 27,4 miljard euro. Dat is erg veel. Binnen Europa zitten we tussen de slechtste leerlingen van de klas. Dat geldt trouwens niet alleen voor de begroting, maar ook voor de belastingdruk. Het begrotingstekort opvangen met meer belastingen, lijkt dus ook niet meteen haalbaar.’

Actie

Wat zijn voorname oorzaken van het begrotingstekort?

‘Ik ben geen expert op dat gebied, maar volgens mij zijn er veel te veel inefficiënties. Denk bijvoorbeeld aan de Senaat. Die kost jaarlijks 41 miljoen euro. Of de Senaat een goed concept is, dat is een politieke keuze. Het is dus niet aan mij om daarover te oordelen, maar momenteel gebeurt er daar niets en kost het instituut handenvol geld. Efficiënt kan je dat niet noemen.’

Waarom grijpen politici dan niet in?

‘Er heerst binnen politieke partijen een identiteitscrisis. Elke partij wil zich profileren en moet haar overwinningen binnenhalen. De rekening, die is voor de volgende generatie. Binnenkort is er wel een begrotingscontrole, en ik hoop dat daar serieus tegengewicht wordt geboden. De andere ondertekenaars en ik vragen voor alle duidelijkheid niet dat we terugkeren naar prehistorische tijden. De huidige sociale welvaartsstaat heeft immers bepaalde belangrijke taken, zoals zorg en onderwijs, op zich genomen. En dat is goed, maar mensen die die welvaartsstaat aanhangen moeten ook goed beseffen dat ze er misschien niet meer zal zijn over twintig of dertig jaar als er niet in het begrotingstekort wordt ingegrepen. Daarnaast denk ik dat er door de “filmstergeneratie” van politici, die zich vooral bezig lijken te houden met hun volgers en de bijhorende likes, te weinig op lange termijn wordt gedacht. Beleidsmakers zijn vandaag eerder bezig met fait divers en “kleine brandjes”, dan met de grote dossiers.’

Controle

Volgens de open brief wordt er gestrooid met overheidsmiddelen, maar is er geen controleorgaan binnen het Belgisch staatsbestel dat politieke willekeur tegengaat.

‘Jawel, het Rekenhof en de Nationale Bank van België houden allebei regelmatig een oogje in het zeil. Maar hun waarschuwingen werden in het verleden vaak genegeerd. Daarbovenop is de grootste controlerende rol weggelegd voor het parlement, waar beleidsmakers zich moeten verantwoorden. Maar er zijn volgens mij veel parlementsleden die maatregelen en voorstellen meestemmen, zonder dat ze stilstaan bij de budgettaire implicaties. Een politicus moet een keuze maken tussen het belang van ons land en zijn eigen verkiezingsagenda. Die keuze blijkt niet voor iedereen evident.’

Het zijn verkiezingen volgend jaar. Denkt u dat er verandering op til is?

‘Ik ben iemand die zeer positief is ingesteld, maar ik vrees dat de prioriteiten van politici en hun partijen ergens anders zullen liggen tijdens de verkiezingen. Er zal volgens mij te veel gebakkeleid worden over wie met wie samen een coalitie vormt, waardoor de échte problemen op de achtergrond verzeild raken en het nodige debat ten gronde afwezig blijft. Het hebben over begroting is niet sexy voor een politicus. Bovendien bevat een begroting heel wat ideologische keuzes. In een zoekend partijlandschap lijkt het me niet evident dat partijen het staatsbelang boven hun eigen belang zullen stellen. Mijn voorspelling is alvast dat de meeste partijen opnieuw voor een quick win zullen gaan, en niet voor een goede langetermijnvisie.’

Burgers

Kunnen wij als burgers iets doen om de huidige probleemsituatie op te lossen?

‘Wel, ik denk dat het initiatief voor verandering in de eerste plaats vanuit het politieke landschap moet komen, maar ook dat wij onze medemens attent moeten blijven maken op de ernst van het probleem.’

Stel dat verandering de komende jaren volledig uitblijft, wie is er dan de dupe? Hoe zal zich dat uiten?

‘Volgens mij zal onze welvaartsstaat worden bedreigd in dat geval. En daardoor kunnen de zwakkeren in de maatschappij minder worden beschermd. Vaak wordt gezegd dat de begroting een rechts thema is, maar dat is larie. Een goed begrotingsbeleid is het meest sociale beleid dat er is. Het zorgt er immers voor dat we onze welvaart kunnen delen met toekomstige generaties. Mocht de situatie nog ernstiger worden, komt België waarschijnlijk onder een of andere Europese curatele terecht. Beleidsmakers zullen dan met de hakbijl moeten werken, en niet meer zo vrij kunnen kiezen op wat er al dan niet wordt bespaard. Dat baart me zorgen.’