Een kop die een mens aan het denken zet

Op de site van de Libre Belgique las ik een kop die mijn aandacht trok – daar zijn koppen ook voor bedoeld. Toch voel ik me niet geneigd om het hele artikel van hun journaliste Maria Udrescu te lezen. Misschien is dat verkeerd, want koppen geven vaak een beeld dat niet overeenstemt met de inhoud eronder. Maar ik begrijp deze kop niet en vrees nu dat ik het artikel zelf nog minder zal begrijpen.

Een onbegrijpelijke tekst lezen doe ik nochtans soms met plezier. Zo heb ik bladzijden uit de Statenvertaling gelezen waar ik geen barst van verstond, en ook Heidegger had wat dat betreft zijn charmes. Maar nu die kop:

Les populistes ont besoin que les migrants soient là pour dire qu’il ne faudrait pas qu’ils soient là, zegt die kop van de Libre. Ik zou hem willen vertalen als: de aanwezigheid van migranten is voor populisten een noodzaak, om hen te laten zeggen dat die er niet mogen zijn. Of: populisten hebben migranten nodig om te kunnen zeggen dat die er niet mogen zijn.

Hier moet een stijlfiguur in het spel zijn: het paralogisme – een valse redenering, een sofisme dus, maar dan te goeder trouw.
André Gide schrijft ergens dat hij God niet dankbaarder kan zijn omdat hij hem geschapen heeft, dan hij het hem kwalijk zou kunnen nemen als hij, Gide, niet bestond. Grappig, maar je voelt dat er iets hapert, er is iets ‘onlogisch’.

Vele jaren geleden leverde ik slechtbetaald zwartwerk in een repetitorenbureau, waar ik de cursus logica van Apostel uitlegde aan studenten die schrik hadden voor dat examen. In die dikke cursus stonden dingen over bijvoorbeeld de ‘existentiële operator’: er is minstens één element zus of zo. Maar ‘avoir besoin de’ en ‘falloir’ zijn moeilijke begrippen: er moet minstens één migrant zijn om… enzovoort.
Intussen weet ik niet meer hoe zulke dingen economisch in symbooltjes om te zetten, misschien omdat naast de propositielogica hier de modale logica begint te spelen, en die viel ook destijds al buiten mijn bestek. Anderzijds behoren ‘moeten’ en ‘nodig zijn’ juist niet tot de modale logica. Ik moet passen.

Mogelijk kan een echte logicus die kop van de Libre netjes formaliseren? Ik denk hier aan stadsgenoot Jean Paul Van Bendegem, want dingen in symbooltjes en vergelijkingen omzetten is vaak het moeilijkste stuk van de logica, moeilijker dan een formule toepassen.