De laatste adem, de laatste euro

Hervorming van de Vlaamse erfbelasting

De hervorming van de Vlaamse erfbelasting is een vreemd beestje. Je verwacht immers een levendig debat dat de strakke partijgrenzen overstijgt. De kern van de zaak draait immers rond twee cruciale basisvragen met een ethische dimensie. Vooreerst, gaan we het doorgeven van vermogen al dan niet belasten? Ten tweede, maken we een onderscheid in tarief tussen doorgeven bij leven (schenkbelasting) en doorgeven bij overlijden (erfbelasting)?

Niets van dit alles. Bij de meerderheidspartijen blijft het oorverdovend stil nadat het akkoord binnen de regering werd ‘afgeklopt’. Vanop de banken van de oppositie hoorden we enkel Joris Vandenbroucke, Vlaams fractieleider van de sp.a, met zijn opgemerkt voorstel om een belastingvrije som in te voeren van 250.000 euro.

Daar heb je de ‘grote vermogens’

Vooreerst verwondert het me dat de heer Vandenbroucke kan oproepen om de ‘grote vermogens’ hun ‘faire bijdrage’ te laten betalen, zonder dat iemand hem wijst op deze bestaande belastingschalen. Ik reken het even voor:

• Erf je als kind van je Vlaamse ouder een som geld van 50.000 euro, dan betaal je 1.500 euro erfbelasting.
• Erf je 500.000 euro, dus een 10 keer grotere erfenis, dan betaal je 87.000 euro erfbelasting, dat is 58 keer meer belasting.
• Erf je 5.000.000 euro, dus een 100 keer grotere erfenis, dan betaal je 1.302.000 euro erfbelasting, dat is 868 keer meer belasting.

Als vorm van solidariteit kan dit tellen, zeker als je weet dat heel wat Europese landen de erfbelasting tussen ouders en kinderen hebben afgeschaft of heel ruime vrijstellingen kennen.

Een vrije keuze tussen schenken en erven

Wil je niet wachten op Magere Hein en verkies je om al tijdens je leven je vermogen door te geven, dan betaal je geen erfbelasting maar schenkbelasting. Het verschil tussen beide is meer dan een taalnuance. De tarieven van de schenkbelasting zijn immers lager en ze zijn vooral, althans voor roerend vermogen, vlak en niet progressief.

Hernemen we het cijfervoorbeeld van hierboven. Op een geregistreerde schenking van ouder naar kind van een som geld van 50.000 euro bedraagt de schenkbelasting 1.500 euro. Op een schenking van 5.000.000 euro is ze 150.000 euro. Honderd keer meer schenken zorgt dus voor precies 100 keer meer belastingen en niet voor 868 keer meer belastingen.

Vaak wordt deze  keuze als ‘ontwijking’, als onrechtvaardig ‘achterpoortje’ bestempeld. Maar is dit echt zo? Ik geloof dat er hier te snel voorbij gegaan wordt aan een belangrijke nuance. Vlakke belastingtarieven zijn inderdaad niet herverdelend, maar zijn ze ook onrechtvaardig? Is het unfair dat je, wanneer je ontvangen schenking drie keer zo groot is als die van je buurman, je ‘maar’ drie keer zoveel belastingen betaalt?

Dit is een vraag die je moet laten bezinken. Zeker als je weet dat onze geest vertroebeld is door het paradigma dat alleen progressieve belastingen rechtvaardig zijn.

Wat me vervolgens nog meer verwondert, is het feit dat het voorstel van de belastingvrije som van 250.000 euro ‘passeert’ zonder dat iemand de twee grote struikelblokken opwerpt die dit voorstel onuitvoerbaar maken. Een institutioneel en een praktisch bezwaar.

Institutioneel bezwaar

Als ik het goed begrijp is het de bedoeling van dit voorstel om iedereen een belastingvrij rugzakje te gunnen van 250.000 euro. Dit rugzakje wordt gevuld met alle ontvangen erfenissen en schenkingen. Eenmaal het rugzakje vol is, betaal je progressieve belastingen.

Welnu, in de Bijzondere Financieringswet is er afgesproken dat we voor de gewestelijke schenk- en erfbelasting geen rekening houden met de ontvanger maar wel met de woonplaats van de gever.

Als ik in Vlaanderen woon en ik ontvang een erfenis van 120.000 euro van mijn Brusselse tante en wat later krijg ik een even grote schenking van mijn moeder die in Wallonië woont, dan heeft Vlaanderen niets te vertellen over de belastingen die ik betaal. Ik betaal vanaf de eerste euro Brusselse successierechten en Waalse registratierechten. Een Vlaams rugzakje van 250.000 euro verandert hier niets aan.

Omgekeerd als ik als inwoner van Vlaanderen overlijd. Zelfs al woont elk van mijn drie kinderen in een ander Gewest, dan betalen ze alle drie dezelfde, Vlaamse, erfbelasting. Een rugzakje enkel voor het kind dat in Vlaanderen woont kan dus niet.

Kortom, Vlaanderen is niet eens bevoegd om een belastingvrij rugzakje per ontvanger in te voeren. Ook de andere Gewesten en ook het federale niveau trouwens niet. Je kan pogen om met juridisch kunst- en vliegwerk dit euvel te omzeilen. Je zal echter al vroeg de Raad van State of later het Grondwettelijk Hof op je constitutionele pad vinden.

Praktisch bezwaar.

Een nog groter euvel is de praktische uitwerking. Zo’n rugzakje veronderstelt een individuele boekhouding per inwoner van alle ontvangen erfenissen en schenkingen. Ongeacht van wie ze afkomstig zijn en ongeacht waar het vermogen zich bevindt.

De Belgische fiscus heeft, bij gebrek aan vermogenskadaster, totaal geen zicht heeft op iemands roerend vermogen. Als de fiscus niet weet wat iemand heeft, hoe kan hij dan ooit te weten komen wat iemand tijdens zijn leven geeft? Zeker als je weet dat een roerende schenking niet gemeld moet worden. Hoe gaat de fiscus bovendien zicht krijgen op de buitenlandse erfenissen en schenkingen?

Men stelt dus een nieuwe fiscale maatregel voor zoals deze belastingvrije som van 250.000 euro. Hiervan weet men vooraf dat hij niet te controleren valt. En men weet dus dat hij ontdoken zal worden. Draag je dan bij tot een verhoogde fiscale rechtvaardigheid?

Fabels

Dit sp.a-voorstel heeft de verdienste om de discussie over de rol van de erf-en schenkbelasting in onze verzorgingsstaat op scherp te stellen. Het lijdt echter aan het euvel van vele voorstellen over ons belastingsysteem; de analyse van de bestaande situatie is gebaseerd op fabels en niet op feiten en de oplossing is praktisch niet uitvoerbaar.