Lauwe reacties op arrestatie Pavel Durov van Telegram

Pavel Durov, de Russisch-Franse ceo van sociale mediaplatform Telegram, werd door het Franse gerecht uit zijn privé-jet geplukt op bevel van de Parijse procureur Laure Beccuau. Tegen hem lopen 12 aanklachten, waaronder het niet aanmelden van encryptiecodes. Woensdagavond 28 augustus werd hij weer vrijgelaten, maar hij blijft onder streng gerechtelijk toezicht, mag het land niet verlaten en moet een borg van 5 miljoen euro betalen. Gaat Frankrijk niet te ver? 

Volgens privacyspecialist en -voorvechter Matthias Dobbelaere-Welvaert mogen we het gevaar van Durovs arrestatie niet onderschatten. Hij vindt dat de ernst van deze zaak onderschat wordt. ‘Privacyvoorvechters zijn geneigd dit te minimaliseren, omdat Telegram berichten niet standaard encrypteert zoals Signal, een andere berichtenapp, wel doet. De mogelijkheid om te encrypteren bestaat nochtans bij Telegram, zij het niet via een open sourceprotocol, waardoor je niet kan achterhalen welke encryptie Telegram precies gebruikt. Whatsapp, de berichtenapp van Meta van Mark Zuckerberg doet dat ook, maar werkt gewillig samen met overheden en gaat wél in op hun vragen om informatie.’

Poetin en Maidan

Het rommelt al langer tussen sociale media en overheden. Zeker wanneer die platformen ook beveiligde berichten mogelijk maken. Opsporings- en inlichtingendiensten hebben een broertje dood aan apps die communicatie afschermen van hun alziend oog.

Telegram is de Franse overheid al langer een doorn in het oog. De app en de mogelijkheid om versleutelde berichten te versturen is zeer populair bij de rebellengroepen die Frankrijk uit Mali verdreven. Eigenaar Durov weigert consequent informatie te delen met overheden omwille van het recht op vrije meningsuiting en privacy.

Zo weigerde hij in 2014 samen te werken met de Russische overheid die gegevens wilde van gebruikers die kritische berichten verspreidden ten tijde van de Maidan-protesten in Oekraïne. Maar ook westerse regeringen geeft hij geen inkijk in zijn platform. Daar waar de EU-prominenten zijn houding toejuichten ten tijde van de Maidanrevolutie, zijn ze minder gecharmeerd wanneer ze dezelfde behandeling krijgen als Poetin destijds.

De Rus is de pineut

‘Ik heb de indruk dat dit vooral een geopolitieke zaak is.’ zegt Matthias Dobbelaere-Welvaert,  ‘Ik heb de aanklachten bekeken. De eersten gaan over medeplichtigheid aan allerlei duistere zaken zoals drugshandel en kinderporno. Daar doet hij volgens de Franse overheid niet genoeg om die content te monitoren en verwijderen. Ik kan nochtans vaststellen dat er op Telegram wel meldingsmogelijkheden zijn en dat een team vrijwilligers die behandelt. De kritiek is dan dat het vrijwilligers zijn en geen (onderbetaalde) werknemers zoals bij Meta of anderen. Maar pakweg wikipedia werkt ook met vrijwilligers en staat nochtans hoog aangeschreven.’

‘De laatste drie aanklachten gaan over het niet verschaffen en aanmelden van de methodiek rond encryptie volgens de regels van de Franse overheid. In een vrije Europese Unie, die prat gaat op haar respect voor privacy vind ik het vreemd dat de media en de publieke opinie daar zo laks op reageert. Ik vrees dat dat verband houdt met het feit dat Durov een Rus is. Hij is daardoor een makkelijk doelwit voor westerse overheden.’

Chilling effect

Wat zijn de mogelijke gevolgen van deze arrestatie door het Franse gerecht? ‘Voor mij is het duidelijk dat hiermee een signaal wordt gestuurd naar de eigenaars en verantwoordelijken van beveiligde berichtendiensten en sociale media: “Werk mee, of anders…”. Dit is een aanval op privacy en encryptie. Het is eigenlijk een aanval op alles wat nog online kan zonder dat de overheid meekijkt. Ze verstoppen dat een beetje onder de eerste klachten gaan over illegale content. Dat is een beetje dubieus, want we weten dat het onbegonnen werk is om miljoenen berichten te monitoren. Maar wie dat zegt krijgt snel het verwijt te krijgen kinderporno en drugshandel goed te keuren.

‘De echte reden voor deze actie vind je in die laatste aanklachten. Die gaan over het niet open stellen van de encryptie. Ze proberen op die manier eigenlijk de encryptie en de privacy van de burgers te doorbreken. Als we dat tolereren en als hier echt een veroordeling van komt, staat de deur open om andere apps ook aan te pakken. En je mag het chilling effect van deze actie niet onderschatten. Mensen zoals Elon Musk denken wel eens na als ze zien hoe een collega zo persoonlijk wordt aangepakt.’