LEZ voor luchthavenregio!

De luchthaven Brussels Airport veroorzaakt alarmerende pieken van ultrafijn stof. De bevolking ten oosten en noordoosten van Brussels Airport krijgt kortstondige maar hevige en frequente concentraties over zich heen. De dorpskernen van Steenokkerzeel slikken zelfs vijf tot tien keer hogere concentraties ultrafijn stof dan stedelingen. Ook inwoners van Erps-Kwerps, deelgemeente van Kortenberg, krijgen de volle laag.

Deze cijfers komen uit een studie die de Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek (Vito) uitvoerde in opdracht van Brussels Airport. Ze voerde metingen uit op een achttal locaties aan de noordoostzijde van de luchthaven in de zomer van 2018 en de winter van 2018-2019.

Al in 2015-2016 bleek uit een eerdere Vito-studie dat de concentraties ultrafijn stof door de activiteiten op de luchthaven hoger worden tot op zeven kilometer ervandaan. Deze nieuwe studie heeft nog verfijnder gemeten en brengt de uitstoot van ultrafijn stof  voor elk landend en opstijgend vliegtuig grondig in kaart.

Ochtend- en avondspits

Onze steden werken hard om hun omgeving leefbaarder te maken, onder meer door lage-emissiezones in te stellen. Nu wetenschappelijk is aangetoond dat ook omwonenden én werknemers van de luchthaven enorme concentraties ultrafijn stof inademen, moet ook voor de luchthavenregio doortastend opgetreden worden. De grootste vervuilers moeten gebannen worden. Daarom is een lage-emissiezone rond de luchthaven geen overbodige luxe.

De leefbaarheid van de luchthavenregio is nu al onderuit gehaald. Dromen van een uitbreiding is het fatsoen voorbij.Uit het Vito-onderzoek blijkt dat pieken vooral gemeten worden tijdens de ochtend- en avondspits, wanneer de frequentie van opstijgen en landen het hoogst ligt. De windrichting speelt een grote rol: locaties die windafwaarts liggen ten opzichte van de start- of landingsbaan krijgen de hoogste concentraties over zich heen. Met name locaties ten oosten en noordoosten van de luchthaven dus. De waarden gemeten in de dorpskern van Steenokkerzeel en het gehucht Humelgem zijn schrikbarend hoog.

Verder is er een verschil in uitstoot naargelang van het vliegtuigtype: nieuwere toestellen stoten duidelijk minder ultrafijn stof uit, vooral bij het opstijgen.

Onrustwekkende resultaten

Het is een goede zaak dat Brussels Airport zelf het initiatief nam voor deze metingen. Maar de resultaten zijn onrustwekkend. Algemeen wordt aangenomen dat ultrafijn stof schadelijk is voor de gezondheid, zegt Vito. Ook het feit dat de internationale burgerluchtvaartorganisatie ICAO een emissienorm heeft uitgevaardigd voor (een onderdeel van) ultrafijn stof voor nieuwe vliegtuigmotoren wijst erop dat dit gezondheidsrisico ernstig te nemen is.

Brussels Airport verkondigt met enige poeha dat men nu al maatregelen neemt om de uitstoot van ultrafijn stof op het tarmac te beperken, zoals de inzet van elektrische bussen en dienstwagens op aardgas, en ook door het taxiën te beperken. Deze maatregelen zijn zeker nuttig, maar totaal onvoldoende.

De luchthaven wil daarnaast het gebruik van modernere en minder belastende vliegtuigen stimuleren door te werken met tarieven in functie van milieucriteria. Nu al betalen de meest lawaaierige vliegtuigen tot drie keer meer opstijg- en landingsvergoedingen. Positief, maar de opbrengsten hiervan verdwijnen in de zakken van Brussels Airport. Wordt dit spaarpotje uitgekeerd aan de aandeelhouders of wordt het geld ingezet voor meer milieumaatregelen? Enige transparantie hierover zou welkom zijn.

Slimme heffingen, geen uitbreiding

Als bewonersplatform zijn wij voorstander van die gedifferentieerde tarieven om versneld de meest vervuilende vliegtuigen van Brussels Airport weg te houden. De Vito-studie somt de vliegtuigtypes op die wat betreft ultrafijn stof het slechtst presteren. Ook de overheid kan bij een snellere omschakeling helpen door de vervuiler fors te laten betalen via slimme heffingen.

Last but not least is nu duidelijk dat de concentratie ultrafijn stof in hoge mate afhankelijk is van het aantal en de frequentie van de vliegbewegingen. De hoge concentraties tijdens de ochtend- en avondspits zijn duidelijk aangetoond.

Laat dit een signaal zijn voor Brussels Airport, dat sterk wil groeien en in zijn Masterplan 2040 opteert voor een model waarbij de ochtend- en de avondpiek stevig wordt opgetrokken (van 74 bewegingen per uur naar 93). Het is zonneklaar dat in zo’n groei­scenario de ultrafijnstofconcentraties in die piekperiodes drastisch zullen verhogen. De Vito-studie levert hét argument om af te stappen van dit piekmodel.

Wij eisen dus het behoud van het huidige maximum van 74 vluchten per uur voor de piekperiodes en een plafond op het totaal aantal vliegbewegingen per jaar van 250.000 (in 2019 waren er 234.377 vluchten). Zolang vliegtuigen op milieuvlak niet beter presteren, kan er van meer vluchten geen sprake zijn.

The sky is not the limit

Het is nu meer en meer duidelijk dat de luchthaven één van de meest vervuilende en ziekmakende bedrijven van dit land is. De luchthaven zal een serieus tandje moeten bijsteken. Als de luchthaven blijft aanmodderen, moet de overheid ingrijpen en de luchthaven dwingen rekening te houden met de gezondheid van de omwonenden en de leefbaarheid van de omgeving.

In Londen werd eind februari 2020 door de rechter de aanleg van een derde startbaan in Heathrow tegengehouden omdat men in de beslissing om een bijkomende startbaan aan te leggen, geen rekening hield met het klimaatakkoord van Parijs en het voornemen om het land klimaatneutraal te maken tegen 2050.  Eénzelfde redenering kan ook gevolgd worden voor Brussels Airport dat wil uitbreiden.

The sky is the limit mag niet het devies zijn van onze luchthaven. Groei mag niet ten koste gaan van de leefbaarheid van de bevolking en van de planeet. De meting van Vito heeft aangetoond dat de leefbaarheid van de regio nu al zwaar onderuit werd gehaald. Dromen van een uitbreiding is daarom het fatsoen voorbij.