Loch Ness aan de Schelde

Het Lam Gods verkoopt. Grote tentoonstelling over Coxcie in Leuven, in het groot gepromoot met ‘de beste kopie ooit van het Lam Gods weer bijeen’. Het Lam Gods wordt gerestaureerd en dat is wereldnieuws. Er wordt zelfs een bericht uitgestuurd door de restaurateurs dat de kopie, die het gestolen stuk vervangt, ‘echt een kopie is’. Goed, het schilderij is van een uitzonderlijke klasse. Als u het nog nooit gezien hebt, dan mist u iets.

De geschiedenis van dit schilderij doet natuurlijk nog een schepje bovenop de mythische kwaliteit. Geroofd zijn door de nazi’s, het lijkt een label voor kwaliteit. In de gespecialiseerde pers loopt het bericht dat daarover een film ingeblikt is met George Clooney. Ook de volgende jaren zal elke toerist in Gent het Lam Gods dus willen zien. En terecht.

Maar meer nog dan het Lam Gods is er het verdwenen paneel van ‘de rechtvaardige rechters’. U weet het ongetwijfeld, in 1934 is een deel van het schilderij gestolen. De helft van de diefstal werd geretourneerd als bewijs dat de onderhandelingen met de juiste dief werden gevoerd, maar dat andere deel werd nooit teruggevonden. 1934? Dat is volgend jaar 80 jaar geleden. In die 80 jaar is er een levendige scène ontstaan van ‘rechtvaardige-rechterspeurders’. Elk heeft ook minstens een boek met zijn/haar theorieën geschreven. En ja, tijdens de oorlog zou ook de SS naar het gestolen paneel hebben gezocht.

Tussendoor een tip voor een avondvullend programma met een goed gevulde zaal: nodig een van de Rechtvaardige-rechterspeurders uit, dan krijg je geheid een hele groep mensen in je zaal die jij niet kent maar elkaar wel blijken te kennen. Ze voeren er de discussie die ze al zovele keren hebben gevoerd. Het resultaat is veel info, een hele boekenkast theorieën, vele pogingen maar geen spoor van het verdwenen paneel.

In mijn jeugdherinnering is in het Gentse zowat elk monument ooit opengebroken op zoek naar…. En zo’n tien jaar geleden stond ik er als journalist bij in Wetteren. Na een, op het internet goed opgebouwde, campagne met ‘nieuw materiaal’ was een van de kenners op een nieuw spoor gestoten (of beter, had alle info eens anders geschikt). Het leidde naar het hoogtepunt: de plaats waar het paneel volgens de nieuwe theorie verborgen moest zijn, de Sint Gertrudiskerk in Wetteren. U heeft er geen idee van wie daar allemaal was. De BBC incluis, met camera, geluidsman en journalist. De halve wereld stond daar. Te wachten of het Vlaamse monster van Loch Ness zijn kop zou opsteken. Niet dus, of toch, het hangt ervan af hoe je dat bekijkt.

En ja hoor, vorige week opnieuw in de krant, in De Standaard (07 december 2013) stond te lezen dat speurders van de federale politie een onuitgegeven interview heeft opgevraagd met de overleden Gentse hulpbisschop Leo De Kesel. Dat interview zou dit weekend voor het eerst vertoond worden door Jean-Pierre Coppens, regisseur van een Panorama-documentaire uit 1994 over het dossier van het Lam Gods. De Kesel was in 1934 priester in de Sint-Baafskathedraal. Volgens bepaalde Rechtvaardige Rechter-hypotheses zou De Kesel, die in 2001 overleed, meer geweten hebben over de diefstal.

Kortom een web van complottheorieën, speculaties, onderzoeken, veronderstellingen en bewijzen. Maar zoals met het monster van Loch Ness ook het geval is, niemand heeft het ooit gezien, enkelen zijn ervan overtuigd dat het bestaat. Al is er het kleine verschil dat we hier met zekerheid kunnen stellen dat het ooit bestaan heeft. In ieder geval kan je er gif op innemen dat het gestolen paneel en de zoektocht van tijd tot tijd opduikt in de media. Je weet maar nooit, nietwaar.