Twee recente voorvallen in de Vlaamse cultuurwereld roepen vragen op omtrent de positie van het vrijdenken en het daaraan verbonden open debat. Ze bewijzen dat democratie een stoplap is, door iedereen gebruikt maar niet altijd naar de geest van onze Europese vrijdenkers à la Voltaire toegepast. Middelmatigheid, kleinheid van geest, en de schrik voor buitenstaanders en dissidente stemmen staan dat in de weg. Daarnaast regeren als van oudsher de elites, hun machtsspelletjes en de nomenklatura.

Ja, we sympathiseren allemaal met Oekraïne, in naam van de vrijheid en de volkssoevereiniteit, en tegen de Poetindictatuur. Er is sinds de 2de wereldoorlog nooit zo’n groot draagvlak geweest voor het verdedigen van onze westerse verlichtingswaarden. We zijn zelfs bereid tot zware inspanningen, zekerheid en welvaart in te leveren, zo leert ons de recente peiling.

Maar wat dan te denken van krachten binnen die samenleving die deze waarden helemaal niet hoog houden, en zelf een soort pensée unique willen handhaven? Dan blijken die verlichtingswaarden maar heel licht te wegen. Tegenstemmen komen niet aan bod, en het zogenaamde open debat versmalt tot een gekeuvel van gelijkgezinden. De openbare omroep VRT heeft zich helemaal in die journalistieke comfortzone genesteld. De grote mediatitels, Knack, De Standaard en De Morgen volgen op de voet.

Een ‘verkeerde’ publiekswinnaar

Anders gezegd: Poetin heeft ook volgelingen in het westen. Ik alludeerde in mijn vorige column op de ban van Pippi Langkous en haar ‘nazistische’ bedenkster Astrid Lindgren. Wat blijkt? Ze staan zowel in het Kremlin als bij onze wokes op de zwarte lijst. Opmerkelijke samenloop. Ook in onze zogenaamde democratie dreigt de verstarring en het intellectueel conformisme in cultuur, media en onderwijs. Waarbij de geaccrediteerde journalistiek een dubieuze rol van Pravda-achtige megafoon speelt.

Alain Grootaers, één van de makers van Tegenwind

De kwestie Tegenwind is heel typisch voor dat fenomeen: een documentaire van Alain Grootaers en Jakobien Huisman, die het covidbeleid en de berichtgeving daar rond op de korrel nam. Een zelf gefinancierd project, met crowd funding, via het web verspreid. Een van de geïnterviewden in de reeks was Lieven Annemans, de hoogleraar gezondheidseconomie die inzake het covidbeleid de psycho-sociale problematiek durfde aan te kaarten en daarvoor door het virologenkransje werd afgebrand.

Grote consternatie: deze productie won de Ultimas-publieksprijs van de Vlaamse overheid. Dat was voor de mediasponsors Knack, VRT en Radio-1 helemaal de bedoeling niet, en het was dan ook alle hens aan dek om de winnaars als ‘complotdenkers’ te compromitteren. Vreemd als je zelf die publieksprijs organiseert: dan laat je het publiek toch de vrije keuze en leg je je daarbij neer?

De Vlaamse mainstream media zien dat helemaal anders, en het zal bij een volgende editie vermoedelijk wel gedaan zijn met open nominaties en het risico dat er een ‘foute’ laureaat met de prijs gaat lopen. De docu was namelijk net een aanklacht tegen de pensée unique die de media tijdens de pandemie hebben gehandhaafd. Zo breeddenkend zijn ze nu ook weer niet, dat docu-makers een cultuurprijs mogen krijgen omwille van een mediakritische reportage.

Jo Haazen kreeg een erepenning van de Marnixring

Een ‘foute’ beiaardspeler

Het verhaal rond beiaardier Jo Haazen is zo mogelijk nog frappanter. Hij is een begrip in zijn vakgebied en een internationaal gereputeerd kunstenaar. Hij leidde bijna 30 jaar de Koninklijke Beiaardschool Jef Denyn in Mechelen. Maar begin deze maand, op de 100-jarige jubileumviering en bijbehorende academische zitting was hij niet meer welkom op de school die hij groot heeft gemaakt. Reden: hij heeft ook het beiaardspel in Rusland gepromoot, en was gastdocent aan de universiteit van Sint-Petersburg. In 2004, toen alle groten der aarde elkaar nog verdrongen om met Vladimir Poetin op de foto te gaan, ontving hij een erediploma uit de handen van de Russische president himself.

Het klopt dat Jo Haazen een genuanceerde visie heeft op het Russisch-Oekraïens conflict. Hij noemt zich pacifist en beschouwt deze oorlog als een Europese ’tragedie’, met twee kanten en twee versies. Is dat verboden? Ja en neen. Hij mag daarvoor uitkomen, hij mag dat posten op Facebook, maar de deuren gaan dan wel onherroepelijk dicht.

De Mechelse schepen van cultuur Björn Siffer (Groen) acht de aanwezigheid van Jo Haazen op de viering van zijn eigen school ongepast. ‘Er zijn ook Oekraïense beiaardiers aanwezig, en die zijn verbolgen en zelfs kwaad over de uitspraken van Jo Haazen op sociale media’, aldus de schepen. Hoezo, moeten Oekraïense artiesten ons lessen in democratie komen geven, en bepalen wie waar welkom is? Iemand in de cultuurwereld een mening over dit geval van uitsluiting?

Björn Siffer (Groen): van humanist tot portier/buitenwipper

Humanistisch Verbond

Björn Siffer (Groen): van humanist tot portier/buitenwipper

De defenestratie van Jo Haazen heeft uiteraard een ideologisch kantje. Björn Siffer is gepokt en gemazeld in het Humanistisch Verbond, traditioneel in Vlaanderen een cenakel van de linksdraaiende politieke correctheid. Siffer werd door Groen binnen gehaald en kreeg meteen een Mechels schepenmandaat aangeboden. De figuur en de uitstraling van Jo Haazen, die zich vooral op spiritualiteit richt en ethisch eerder naar het conservatieve neigt, past niet in het blauwgroen straatje van Bart Somers en C°. Haazen is ook bezieler van de Esperanto-beweging en ijverde voor een toevoeging van het begrip ‘morele plichten’ bij de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens.

Het doet onze tenen krullen dat een kunstenaar van het formaat van Jo Haazen de dupe wordt van een kleinpolitieke aversie vanwege een een humanist/buitenwipper. Ga de maan blussen, Siffer. We hebben méér kunstenaars nodig die voor hun mening durven uitkomen en hun maatschappelijke positie bepalen, eventueel tegen de mainstream in. Als de sympathie voor Oekraïne ontaardt in een nieuwe heksenjacht met bijbehorende censuur en woke-achtige uitsluitingsmechanismen, dan zijn we geen haar beter dan de overkant. Ook de beslissing van de Europese Commissie om Russia Today uit de ether te halen, hierin gevolgd door Vlaams mediaminister Benjamin Dalle, is van een bedenkelijk allooi als we het hebben over persvrijheid. Mensen moeten vrij en zo breed mogelijk hun bronnen kunnen kiezen en zelf een afweging maken. En fact checking is zeker niet het privilege van Knack en C°.

Het is aan de alternatieve media, journalisten en bloggers om hier een waakvlam aan te houden. Bij deze.