Meer censuur in België dan in China

Persvrijheid in Belgie

Persvrijheid is in in België absoluut. Zodra een publicatie een Verantwoordelijke Uitgever vermeldt, mogen alle opinies verspreid worden. Preventieve censuur van overheidswege is verboden, persdelicten dienen zelfs voor het Hof van Assisen beslecht te worden.

Geen vuiltje aan de lucht dan? Niet echt: vrijheid van denken wordt in Belgie vooral beperkt door (in)formele censuur, zelf- of autocensuur, beïnvloeding, staatssteun, politieke correctheid en het eenzijdige denkpatroon van vele journalisten.

Staatssteun

De Belgische media worden zwaar gesubsidieerd. De VRT, onze nationale staatszender, krijgt jaarlijks 290 miljoen euro, de kranten en tijdschriften nog eens 400 miljoen. Zou het niet veel beter (en democratischer) zijn om elke Vlaming een mediacheque te geven zodat de burgers zelf kunnen beslissen hoe ze dat geld besteden? (1)

In China daarentegen krijgen noch de CCTV (de nationale zender met 45 kanalen), noch de pers (2200 verschillende kranten) of de internetmedia enige financiële steun van de staat.

Politieke correctheid

Dat is een gigantisch probleem in heel West-Europa, maar vooral in België. Een deel van de lezers van de media in Belgie zijn min of meer in staat om kritische te oordelen over wat men schrijft over binnenlandse onderwerpen. Voor buitenlandse onderwerpen ligt dat even anders. Sommigen, vooral zij die ook regelmatig anderstalige media raadplegen, kunnen ook berichten over onze buurlanden beoordelen. Bij buiten-Europese onderwerpen volgt de overgrote meerderheid klakkeloos de politiek correcte Belgische, Franse, … media. Vele, bijna alle, nochtans goed opgeleide Vlamingen hebben er geen flauw idee van hoe verschillend de rest van de wereld is van wat ze lezen in onze mainstream media. Onbekommerd gaan hoogoplopende discussies aan over toestanden in Brazilie, Rusland, Zuid-Afrika of China, zonder daar ooit geweest te zijn of media uit die landen zelf te hebben geraadpleegd. Oude clichés worden vandaag nog steeds opgewarmd.

Al mijn zakelijke of persoonlijke kennissen (allemaal!), ook familieleden die mij in China zijn komen bezoeken, waren verbaasd dat China zo verschilt van het beeld dat zij hadden, gebaseerd op onze media. Sommigen voelden zich behoorlijk misleid door de Belgische media en hebben zich daarover zitten opwinden.

De totaal verschillende taal en cultuur zijn natuurlijk belangrijke barrières, maar voor onze eigen media mag dat geen excuus zijn: als ze kwaliteit nastreven, dan zijn ze het aan hun lezers verplicht om zich ter plaatse en in de lokale taal te gaan informeren.

Wat binnenlandse onderwerpen betreft, zijn er in onze media zoveel taboes dat er haast niets substantieels meer overblijft. Islamkritiek is zo’n taboe, ook nog na  de bloedige aanslagen. De Brusselse wanorde, de Vlaamse onafhankelijkheid of zelfs de geldstromen naar het zuiden mogen niet te veel aan bod komen. Kritiek op de klimaathype, op de monarchie of op de werking van de VRT: even zovele onderwerpen die de lezer niet mogen bereiken. Culturele hegemonie, Antonio Gramski had het niet beter gekund. (2)

Autocensuur en zelfcensuur

Bovenop de diepgewortelde politieke correctheid in de Belgische media is er een ingebakken systeem van zelfcensuur. Nieuwe journalisten worden snel en efficiënt ingewijd. Wie buiten de lijntjes wil kleuren, wordt duidelijk gemaakt waar de grenzen liggen. Intimidatie, ontslag of regelrechte broodroof is niet ongebruikelijk voor wie niet volgzaam de visie van de redactie volgt.

Formele censuur

De ‘Great Firewall’ (Golden Shield Project 金盾工程; jīndùn gōngchéng) blokkeert in China 57 woorden, uitdrukkingen en namen in de meeste zoekrobots. Sommige daarvan kunnen met Baidu of Sogou toch gevonden worden. (3) Op dit moment worden 52 buitenlandse websites geblokkeerd waaronder Google, YouTube, Facebook en enkele pedofilie- en pornowebsites. (4) De officiële reden daarvoor is dat deze bedrijven weigeren om hun servers in China te zetten. De voornaamste reden is wellicht dat China op die manier zijn eigen Baidu en Youku-Tudou wil afschermen voor de concurrentie met de westerse bedrijven.

Daarnaast worden sporadisch berichten weggehaald van Sina Weibo (de Chinese Facebook). De formele Chinese internetcensuur is rechtlijnig, simplistisch blind en is bijgevolg niet half zo effectief als de westerse informele zelf/auto-censuur. Alle westerse bedrijven en de meeste Chinese studenten gebruiken een VPN (virtual private network, meestal versleuteld) zodat ze ongelimiteerd toegang hebben tot het internet.

In België is de formele censuur beperkt tot het blokkeren van pedofiliewebsites en de beperkingen die door Google en andere zoekmachines zijn ingebouwd.

Kwaliteit

De kwaliteit van de Belgische pers is erbarmelijk. Zo goed als al het buitenlandse nieuws wordt klakkeloos overgeschreven uit andere West-Europese media, inclusief feitelijke onjuistheden, onvolledigheden en verdraaiingen. Overbekend is dat een zeer grote meerderheid van de Belgische journalisten linkse of centrumlinkse opvattingen heeft. Meer dan 70% brengt zijn dagen vooral door in de redactielokalen. Geen enkele krant heeft een journalist in dienst die in Azië geboren is of Chinees spreekt.

De zware subsidies door de overheid zijn zonder voorwaarden voor de kwaliteit. Het hoeft dan ook niet te verbazen dat daarin, ondanks al dat geld, geen verbetering komt. (5)

Zelfoverschatting, hooghartigheid, arrogantie

Helaas lijden bijna alle Belgische media aan een collectieve kwaal van pedante arrogantie. Nu de dorpspastoor en -onderwijzer hun invloed en gezag verloren hebben, menen zij die rol te moeten overnemen. De ‘constructieve’ journalistiek van Björn Soenens en Luk Rademakers zorgt ervoor dat feiten en cijfers in de Belgische regimemedia altijd gevolgd worden door ‘duiding’ zodat de onnozele kijker of lezer in de juiste richting wordt begeleid.

Buitenlandse onderwerpen worden besproken alsof België vandaag nog steeds in belangrijke mate meetelt op het wereldtoneel.

In de Chinese media is dat wel even anders. Als het daar over buitenlandse items gaat, dan kijkt men wel uit om aanmatigend over te komen. Bescheidenheid is daar de norm. Als ik de Chinese pers lees, denk ik voortdurend: wees toch wat meer fier op wat in China de laatste dertig jaar verwezenlijkt is, vermeld zonder complexen dat heel wat zaken beter geregeld zijn dan in Europa!

Beïnvloeding en manipulatie

De S.A. Belgique houdt de media in haar greep. De geniepige invloed van de Koning Boudewijnstichting (KBS) is overal voelbaar, niet enkel in de media maar in heel wat Vlaamse organisaties. Met bijna onuitputtelijke middelen kan de KBS overal subtiel maar heel effectief druk uitoefenen.

Voor de tijd van koning Filip zorgde Jacques van Ypersele de Strihou er via zijn pionnen voor dat de media strikt in de pas van la Belgique liepen. Filip zelf besefte al snel hoe belangrijk het was om de media aan zijn kant te krijgen. Via zijn hofhouding, kabinetchef en adviseurs (Vincent Pardoen, Peter Degraer, Rafike Yilmaz, Pierre-Emmanuel De Bauw e.a.) wordt de pers in de gewenste richting begeleid.

In China was er enkele weken geleden een grootschalige actie van vooral journalisten, maar ook een aantal politici tegen de beïnvloeding van de media door het GAPP (General Administration of Press and Publication) waarin ze de bemoeienissen van de GAPP aanklaagden. Ook de China Daily was bijzonder scherp in zijn bewoordingen.

Op Sina Weibo (Chinese Facebook) was er in oktober een hype over het feit dat het ministerie van Cultuur een Sina Weibo-account had aangemaakt. In meer dan 150 000 reacties werd het met bijzonder scherpe woorden beschuldigd van het beïnvloeden van de media. (6) Kort daarvoor had het nog een advies uitgevaardigd om geen homo’s of lesbiennes te laten opdraven in soapseries.

Ik kijk nu uit naar een gelijkaardige actie op Facebook of WhatsApp waarin Vlamingen in dezelfde felle bewoordingen tekeergaan tegen de KBS of de politieke correctheid van de Belgische media.

Tot slot

Een poging tot samenvatting van de verschillende beperkende factoren voor onze vrijheid van denken. In België en in China:

Al de tijd dat ik in China woon en werk heb ik mij zitten afvragen waarom ik me in China zoveel vrijer voel dan in België. De grafiekjes maken het in één oogopslag duidelijk …

Frans Vandenbosch 

方腾波

De auteur woont en werkt sinds 2005 in China als Program Manager om westerse bedrijven te begeleiden bij het opzetten van hun productie in China. Voordien reisde hij uitgebreid rond in heel Zuidoost Azië. 

Foto (c) Reporters (In China is er geen Google, wel Bai Du)

(1)        Mediacheque voor elke burger:
https://www.apache.be/2014/09/08/mediacheque-van-400-euro-voor-elke-burger/

(2)        Cultural Hegemony
https://en.wikipedia.org/wiki/Cultural_hegemony

(3)        List of blacklisted keywords in China
https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_blacklisted_keywords_in_China

(4)        Websites blocked in mainland China
https://en.wikipedia.org/wiki/Websites_blocked_in_mainland_China

(5)        Slechtere kwaliteit, ondanks de subsidies:
https://www.apache.be/2015/10/29/belgische-mediasteun-leidt-tot-slechtere-kranten/

(6)        Ministry of Culture Weibo Account Controversy
http://www.whatsonweibo.com/ministry-of-culture-weibo-account-controversy/