Meritxell Serret: ‘eindelijk een politieke oplossing voor een politiek probleem’

Tegen alle Catalaanse gewoonten in krijg ik een hand van Meritxell Serret in plaats van de gebruikelijke twee zoenen. Geen coronavirus, maar wel een stevige verkoudheid. En desondanks een brede glimlach. Gisteren vond de startmeeting plaats van de veelbesproken en langverwachte dialoog tussen de Spaanse centrale regering en de Catalaanse regionale regering. Serret houdt alle opties open, en is tegelijk optimistisch. ‘Het feit alleen al dat Madrid erkent dat er een politiek probleem is, betekent een ongelooflijke verandering in de mindset van de Spaanse politici.’

Politieke oplossing

Tijdens de voorafgaande persconferentie en tijdens het interview voor Doorbraak, hamert ze er telkens opnieuw op. Madrid erkent ‘eindelijk’ dat een ‘politiek probleem een politieke oplossing’ behoeft. Het lijkt normaal, maar de voorbije tien jaar weigerde Madrid om in gesprek te gaan met de Catalaanse independentisten. Waarom premier Sánchez dat nu wel wil? ‘Omdat de context niet verandert, in weerwil van wat Madrid hoopte.’ Die context is er een van opeenvolgende verkiezingen – drie Spaanse, twee Catalaanse, Europese – waar telkens opnieuw de indepe partijen de helft of net iets meer van de zetels haalden. De Catalaanse independentistische beweging mag dan veel van haar moreel kwijt zijn, ze komt ook telkens nodig massaal op straat. Een spontane betoging half oktober bracht zelfs een half miljoen betogers op straat in Barcelona.

Catalaanse knieën

Ondanks de ‘gerechtelijke repressie’, de politieke gevangenen, de processen tegen een paar duizend burgers, het inroepen van artikel 155 waarmee Catalonië in 2017-2018 enkele maanden onder curatele werd geplaatst… ‘Madrid kreeg het Catalaanse independentisme niet op de knieën.’ En dus zitten ze nu samen rond de tafel. ‘Eindelijk,’ herhaalt Serret. Ze is zelf oud-minister voor de links-republikeinse ERC. Maar ze laat zich niet snel betrappen op standpunten. Ze is tenslotte vertegenwoordiger van de Catalaanse regering bij de Europese Unie en spreekt voor die regering en bij uitbreiding alle Catalanen.

‘Het is ontzettend belangrijk dat wordt erkend dat het om een politiek probleem gaat. Dat het politieke vertegenwoordigers zijn die onderhandelingen voeren om politieke oplossingen te zoeken.’

Nochtans kwam er kritiek van onder meer de Catalaanse socialistische PSC dat de Catalaanse delegatie niet representatief is. Enkel independentistische partijen zijn vertegenwoordigd.

‘Dat is als zeggen dat de Spaanse delegatie niet representatief is, omdat ze enkel bestaat uit vertegenwoordigers van de Spaanse regeringspartijen (PSOE en Unidos Podemos – red.) De onderhandelingen vinden plaats in een democratische context en beide partijen zijn representatief voor hun gemeenschap. Het is wel voor het eerst dat Catalanen en Spanjaarden face to face zitten.’

Catalaanse president ontgoocheld

Meteen na de eerste meeting hield de Catalaanse president Torra een persconferentie. Hij was niet echt tevreden. De ultieme doelen van amnestie voor de politieke gevangenen en zelfbestuur kwamen niet aan bod.

‘Toch hebben we een helder en expliciet engagement, zowel ERC als Torra’s partij Junts per Catalunya (JxC). Torra heeft trouwens wel gezegd dat hij zich verder engageert om voortgang te boeken. Natuurlijk drukt hij het ambigue gevoel uit dat leeft in de Catalaanse onafhankelijkheidsbeweging. Dat is er een van hoop – opdat de onderhandelingen zouden slagen – maar ook een van wantrouwen – zullen de politici er wel in slagen een compromis te bereiken dat de Catalaanse doelen benadert?’

Ambigu Catalonië

Heeft niet vooral uw partij, ERC, met dat ambigue te kampen? JxC, de partij van Puigdemont en Torra is toch veel duidelijker in haar ultieme streven?

‘De ambivalentie heeft altijd albestaan. Tijdens het investituurdebat heeft ERC zich onthouden op voorwaarde dat deze “tafel van de bilaterale dialoog, onderhandeling en overeenkomst” zou worden opgestart. Vergeet niet dat aan de basis van Esquerra meer dan 90% voor deze tactiek koos. Nu, we gaan niet geblinddoekt aan tafel, we weten waar we vandaan komen en we weten goed waar we uiteindelijk willen landen. En uiteindelijk hebben we Spanje ertoe kunnen brengen om hetzelfde te doen.’

Die dubbelzinnigheid kenmerkt ook de onafhankelijkheidsbeweging. Ze hangt in de touwen, heeft veel wantrouwen in de politici, maar blijft wel ijveren voor de erkenning van ‘het mandaat van 1 oktober’, de uitslag van het referendum in 2017.

‘Ik probeer te vertolken wat de meeste Catalanen willen. Telkens opnieuw blijkt dat bijna 80 procent van de Catalanen een oplossing wil via een referendum. En ja, tegelijk is er een gebrek aan vertrouwen. Het is een complex conflict enerzijds, en er zijn de gevoelens in de Catalaanse samenleving anderzijds. Daar moeten de onderhandelende regeringspartijen tussen laveren.’

Doorbraak

Karl Drabbe en Meritxell Serret: ‘Voor het eerst zitten Spaanse en Catalaanse politici face to face aan een “tafel van de dialoog”.’

Perpignan en Madrid

Zaterdag worden er 70 tot 100.000 Catalaanse indepes verwacht op een meeting in Perpinya (Perpignan, Roussillon/Noord-Catalonië – red.) waar onder andere Carles Puigdemont het woord zal voeren. Zal dat impact hebben op de dialoog?

‘Die demonstratie zal enkel aantonen dat de onafhankelijkheidsbeweging nog altijd veel steun heeft. Al blijkt dat elke dag en elke week opnieuw; in heel Catalonië zijn er wel manifestaties voor de onafhankelijkheid. Al is de toon wel verschoven. De meeste Catalanen willen in de eerste plaats dat de gerechtelijke repressie stopt, en dat ze het recht krijgen zich uit te spreken in een nieuw referendum.’

Na de eerste meeting gisteren, liet María Jésus Montero, de woordvoerder van de Spaanse regering al snel verstaan dat zelfbeschikking, een referendum en amnestie niet op de agenda staan van de dialoog.

‘Ik kan niet spreken voor Spanje. Ik kan enkel benadrukken dat een open gesprek plaatsvindt, waar heel wat op tafel zal komen te liggen. Ik kan enkel uitdrukken wat de verwachtingen zijn van de meeste Catalanen. En dat is dat er een politieke oplossing komt voor het politiek probleem dat Madrid zelf heeft gecreëerd.’

‘Legal security’

Uit de gezamenlijke verklaring die de beide regeringen gisteren de wereld instuurden blijkt dat zal gepraat worden over het politiek conflict, in beurtelings Madrid en Barcelona, op basis van gelijkheid en wederzijds respect – Serrett hamert ook verschillende keren op dat laatste  tijdens ons gesprek – en dat elke zes maanden de beide regeringshoofden zich bij de onderhandelaars zullen voegen. Dit zou dan zijn om verdragen op te stellen en zo beslissingen te bekrachtigen.

Op het einde van de verklaring valt een vreemd begrip: de gesprekken moeten leiden tot een oplossing binnen ‘legal security’. Serret slaagt er echter niet in dat begrip uit te leggen. Betekent dat louter binnen of ook buiten de bestaande grondwet? Betekent het een grondwetswijziging? ‘Nieuwe wetten stemmen, oude wetten breder interpreteren,’ probeert ze. Om dan eraan toe te voegen dat het allemaal vaag is. Maar ze behoudt haar optimisme. Ze moet wel.

Verkiezingen

Later dit jaar volgen er nog verkiezingen in Catalonië. 54 dagen na de aankondiging ervan door de nog zetelende maar gewraakte Torra, zouden die plaatsvinden. Dat kan dus nog voor de zomer. In de laatste peilingen halen alle independentistische partijen opnieuw een meerderheid in het Catalaanse parlement. Serret gelooft niet dat die verkiezingen een impact kunnen hebben op de gesprekken. Ze is erg formeel: ‘De twee indepe partijen hebben een engagement dat ze de dialoog aan de gang zullen houden en geen stokken in de wielen laten steken. Tijdens een campagne kunnen er harde woorden vallen, maar die zullen geen gevolgen hebben voor de dialoog.’