Krijgt u voor uw gevoel te veel mee van het nieuws over de oorlog in Oekraïne? Op de Nederlandse radio kwam een arts aan het woord met tips om te voorkomen dat je daar ’s nachts van wakker ligt. Denk aan het nieuws volgen via de radio (geen beelden), of slechts een deel van de dag hier aandacht aan besteden. Opmerkelijk was wat hij adviseerde ter ontspanning: volg de gemeenteraadsverkiezingen (dit fragment, 0:35-0:39).

Of gemeentepolitiek werkelijk ontspannen is, verschilt per gemeente. Komende week zijn de gemeenteraadsverkiezingen. Woensdag 16 maart sluiten de stembussen om 21.00 uur. De gemeenteraadsverkiezingen zijn de eerste van drie jaarlijkse graadmeters van de populariteit van het kabinet-Rutte IV. In 2023 volgen de Provinciale Statenverkiezingen en in 2024 de verkiezingen voor het Europese Parlement.

Van het christendemocratische CDA en het links-liberale D66 wordt al maanden voorspeld dat ze dit keer slecht scoren. D66 kreeg de afgelopen maand de hoop dat het verlies beperkt bleef. Een grote electorale concurrent rijdt zich namelijk momenteel de gracht in: Volt.

Volt

Een van de vier partijen die vorig jaar voor het eerst verkozen raakte in de Tweede Kamer was de pan-Europese partij Volt (drie zetels). De gemeenteraad is het bestuurlijke niveau met de minste zeggenschap over internationaal beleid. Het is ook het niveau met de laagste kiesdrempel. In meerdere landen raakt Volt aldus lokaal wel en landelijk niet verkozen. Volt doet mee in tien gemeenten, allemaal steden.

Naast internationaal is de partij ook progressief en duurzaam. De achterban is hoogopgeleid en grootstedelijk. Volt is dus een directe concurrent van GroenLinks en D66.

Laurence Dassen, type ideale schoonzoon, was lijsttrekker en werd fractievoorzitter. De nummer twee, Nilüfer Gündoğan, deed het ook goed in de media. Zij overvleugelde zelfs de nummer een. Vervolgens kwamen meerdere klachten binnen van ‘grensoverschrijdend gedrag’. Wat dat inhield, maakte de partij niet duidelijk. Zij werd geschorst en uit de fractie gezet.

Chris Aalberts kent u misschien van zijn boek over de partij van Thierry Baudet. Hij volgt ook Volt op de voet. In deze kwestie viel hem vooral amateurisme binnen de partij op. Aalberts wees erop dat Volt-Nederland vooral het werk is van drie vrienden, onder wie Dassen. Gündoğan behoorde niet tot de vriendengroep.

De afgelopen jaren sprak menig columnist zich uit tegen achterstelling van vrouwen en etnische minderheden. De moraalridders zonder vrees of blaam zijn minder uitgesproken nu progressieve blanke mannen karaktermoord plegen op een allochtone vrouw.

Gündoğan spande een rechtszaak aan. De rechter stelde haar in het gelijk: Volt moet haar terugnemen en een schadevergoeding betalen. Komen zulke verstoorde verhoudingen ooit goed?

D66

De problemen bij Volt kunnen gunstig uitpakken voor D66. Tenminste, als die partij zichzelf niet in de vingers snijdt. Partijleider Sigrid Kaag was diplomaat tot ze in 2017 minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking werd. Afgelopen januari werd ze in het nieuwe kabinet minister van Financiën. Sinds de Oekraïnecrisis lijkt ze in media-optredens vergeten te zijn dat ze niet meer over Buitenlandse Handel gaat.

Afgelopen dinsdag hield ze in Maastricht een lezing over de Europese Unie. Het vragenuurtje van de Tweede Kamer ging die dag over de koopkracht: dat is het beleidsterrein van een minister van Financiën. Het viel verkeerd dat de minister een lezing belangrijker vond dan de volksvertegenwoordiging. Om diezelfde avond in een praatprogramma te verschijnen. Geneuzel binnen de Haagse kaasstolp? Niet als dagblad De Telegraaf het woensdag op de voorpagina plaatst.

GroenLinks

Amsterdam is zowel de meest belichte als de minst representatieve stad van Nederland. De meeste dagbladen zijn daar gevestigd, veel journalisten, kunstenaars en mediapersoonlijkheden wonen er. Dus wordt de indruk gewekt dat ieder Amsterdams wissewasje de rest van Nederland aangaat.

In 2017 belandde GroenLinks ondanks verkiezingswinst niet in de regering. Een jaar later werden ze grootste partij in Amsterdam. Het resulteerde in het meest linkse college ooit: GroenLinks, D66, PvdA (een sociaaldemocratische partij die tot 2014 standaard de grootste in Amsterdam was) en de Socialistische Partij (SP).

De eerste daad van het college bestond uit het verwijderen van de letters ‘I Amsterdam’ op het Museumplein. Die waren er ooit geplaatst in het kader van citymarketing. Aangezien Amsterdam meer toeristen ontvangt dan prettig is voor de bewoners, is het begrijpelijk dat er minder reclame wordt gemaakt. Maar dat was niet de formele reden. ‘I Amsterdam staat voor het individualisme, terwijl wij in deze stad solidair en divers willen zijn.’

Een beetje politicoloog schiet dan in de lach. Uit kiezersonderzoek blijkt veelal dat groene en liberale kiezers afkomstig zijn uit hetzelfde bevolkingsdeel. Hoogopgeleid, grootstedelijk, kosmopolitisch en… individualistisch.

Wethouder (schepen) Rutger Groot Wassink gaat ook over diversiteit. Hij hield een rapport over lhbtq-geweld geheim, omdat de daders een Marokkaanse achtergrond hadden. Mogelijk is hij net een campagne te lang lijsttrekker. Hij danste op een weinig vrouwvriendelijk rapnummer en beseft niet  dat woningbezit weinig zegt over inkomen. Desondanks maakt GroenLinks kans weer grootste te worden, zij het niet opnieuw met twintig procent. Het is een nek-aan-nekrace met… D66.

De Amsterdamse grachtengordel wordt grotendeels bewoond door salonsocialisten. Het zijn mensen in de hogere middenklasse tot welgestelde mensen, die het zich kunnen veroorloven links te zijn, in de geruststellende zekerheid dat principes geen nadelige gevolgen hebben. Nu GroenLinks mogelijk windmolens in Amsterdam plaatst, is er een milieupartij die geen biomassacentrales wil, St3m. Het Amsterdamse dagblad Het Parool acht de plaatselijke partij kansrijk.

Te veel rechtse partijen in Amsterdam

De VVD is een rechts-liberale partij, waarbinnen de afdeling Amsterdam al decennia een links-liberaal  bolwerk vormt. De reden lijkt banaal: anders raakt de VVD-Amsterdam niet verkozen.

Kijk naar het CDA, dat in Amsterdam aanzienlijk rechtser is dan elders. Dit levert hooguit één raadszetel op. In 2018 won Forum voor Democratie drie zetels (twee daarvan zijn nu van JA21) en de Partij van de Ouderen won er één. Om die vijf zetels (van in totaal 45) strijden dit jaar minstens zes partijen. Want de andere Forum-afsplitsingen, GO van Forum-medeoprichter Henk Otten en BVNL van Wybren van Haga, doen ook mee. Op die laatste partij reageerde JA21-lijststrekker Annabel Nanninga afgelopen november laconiek: ‘Een partij van een huisjesmelker met focus op de woonmarkt klinkt als een interessant concept.’ Van Haga woont niet in Amsterdam. Lijsttrekker is Rob Heilbron, eigenaar van een lingerieketen.

Amsterdam is de enige plaats waar JA21 meedoet. Dit voorkomt dat onvoldoende gescreende plaatselijke kandidaten voor imagoschade zorgen. Eventueel verlies wordt echter pijnlijker, terwijl winst niet helpt om JA21 landelijk een bredere basis te geven.

Ramptoerisme

BVNL doet mee in 26 gemeenten, Forum in 50. De laatste partij heeft al twee kandidaten, in Hengelo en in Eindhoven, die politici met de dood bedreigden.

Ramptoeristen kunnen de gemeentepolitiek van Den Haag gaan volgen. Richard de Mos was ooit Kamerlid en raadslid voor de PVV van Geert Wilders. Toen bleek dat diens cv niet klopte, selecteerde Wilders hem niet meer voor de Kamerlijst in 2012. De Mos begon daarop een eigen lokale partij. Deze werd in 2018 grootste met acht raadszetels. De Mos werd wethouder, maar moest in 2019 aftreden na verdenking van corruptie. Dit maakt de kans klein dat een toekomstige coalitie hem weer als wethouder wil.

Wie heeft hij aangetrokken als nummer twee? Rita Verdonk, die in 2006-2007 niet nummer twee wilde zijn onder Mark Rutte. Wat zeggen Vlamingen als mensen telkens hetzelfde doen, maar een andere uitkomst verwachten?

Herinnert u zich nog dat de Socialistische Partij (SP, uiterst links) vond dat haar jongerenvereniging te marxistisch werd? Het leidde tot ouderwetse partijzuiveringen naar aloud communistisch gebruik. In een aantal steden werden hele kandidatenlijsten geroyeerd. Ex-leden blijven geëngageerd, waardoor de SP in die steden plaatselijke concurrenten creëerde. De revolutie verslindt haar eigen kinderen.

Lokale partijen

Volgens peilingen zijn de lokale partijen de grote winnaars. Bij ons wordt de opkomst hiervan vaak als negatief beschouwd, als blijk van afnemend vertrouwen in de politiek. Een uitzondering vormt het boek Gemeente in de genen. Daarin werd betoogd dat het plaatselijke niveau meer plaatselijke waardering verdient. Volgens de auteurs waren lokale partijen lang vanzelfsprekend, maar verdwenen die in de jaren tachtig. In de jaren negentig was er geen sprake van iets nieuws, maar van heropleving.

Een familielid vreest dat de regeringscoalitie het succes van de lokale partijen als excuus zal gebruiken, door te beweren dat het niks zegt over de landelijke politiek, waar lokale partijen niet aantreden.