Nekslag voor Napoleon

Op de terugweg van Rusland, een onzalige militaire onderneming, hadden de Franse troepen zich verschanst bij hun bondgenoot in Saksen, 200 kilometer ten zuidwesten van Berlijn. Omsingeld door drie geallieerde legers moesten de Fransen zich via knooppunt Leipzig een weg naar het westen banen. 200 000 Franse troepen kwamen er tegenover 340 000 geallieerde te staan, die van Pruisen, Rusland, Oostenrijk en Zweden. Ook een kleine Engelse legereenheid was van de partij.

Brutaliteit

De stad en haar omgeving veranderden van 16 tot19 oktober 1813 in een van de bloedigste oorden aller tijden. Nooit stierven er op Duitse bodem zoveel mensen op zo’n korte tijd als toen in die vier dagen, honderdduizend in totaal. De slagwerd ook in alle brutaliteit geleverd, een duistere voorafspiegeling van de oorlogen die Europa nog zouden teisteren. Hij kreeg de naam Völkerschlacht mee, maar in feite vochten er niet de volkeren, maar de monarchieën tegen het Franse imperialisme. Tijdens het daaropvolgende Congres van Wenen waren het de gekroonde hoofden die zich bogen over de kaart en de inrichting van het post-Napoleontische Europa. De volkeren zelf hadden er niets in de pap te brokken.

Vlucht

Napoleon kon in Leipzig nog het vege lijf redden. Zo’n 20 000 Franse troepen zaten in de val in Leipzig omdat l’Empereur het (te vroeg uitgevoerde) bevel had gegeven de Elsterbrücke op te blazen opdat de geallieerde troepen de vluchtende restanten van het Franse leger niet zouden kunnen achtervolgen. Maarschalkgeneraal Gebhard von Blücher vervolgde Napoleon tot in Parijs van waaruit hij in april 1814 de Quadriga, het van de Brandenburger Tor geroofde viergespan, terug naar Berlijn meebracht als symbool van de overwinning. De Franse keizer werd ingerekend en naar Elba verbannen. Het vervolg kennen we. Maar het was in Leipzig dat Napoleon de nekslag toegediend kreeg die hem grotendeels verlamde. Waterloo was een stuiptrekking. Het was in Leipzig dat over ‘das Schicksal Europas’ (het lot van Europa) werd beslist, zoals August Neidhardt von Gneisenau, de chef van de Pruisische generale staf, aan zijn vrouw schreef.

Herinnering

De slag van Leipzig is bij ons zo goed als onbekend, maar in Duitsland werkte hij wel in op de ambities van een ontwakend nationalisme. Het staatkundig verdeelde en gefragmenteerde Duitsland was door Napoleon bezet geweest; sommige Duitse staten hadden gecollaboreerd met de Fransen. Het Franse bewind had met wetsbepalingen en met administratieve hervormingen de deur in Duitsland opengestoten naar de moderniteit maar door vaak hardhandig optreden ook de kiemen van het Duitse nationalisme gezaaid, zoals beschreven in het eerste hoofdstuk van het boek Dominant Duitsland. De herinnering aan het verzet tegen de Franse ‚dwingeland‘ en aan de Volkerenslag bezielde verschillende generaties van Duitse nationalisten die ijverden voor een eengemaakte staat. Op de vierde verjaardag van de Volkerenslag kwamen de Burschenschaften, de Duitse nationalistische studentenverenigingen, bijeen in de legendarische Wartburg bij Eisenach om er hun geloof in een te verenigen Duitsland te belijden.

Tegengewicht

Na heel wat hindernissen zouden de Duitse staten uiteindelijk in 1871 verenigd worden in het Duitse keizerrijk. Keizer Wilhelm II wijdde op 18 oktober 1913 bij het eeuwfeest van de veldslag in Leipzig een gigantisch 91 meter hoog en 126 meter breed monument in onder de naam ‘Völkerschlachtdenkmal‘. Tegen zoveel bombast rees ook verzet onder Duitse jongeren. Een week voor de inwijding van het monument als de steen geworden uitdrukking van het hoerapatriottisme kwamen een drieduizend leden van verschillende jeugdbewegingen samen op de Hoher Meißner in de buurt van Kassel. De eerste Freideutscher Jugendtagwas gedacht als een tegengewicht tegen de plechtigheden rond het Völkerschlachtdenkmal en als belijdenis van een maatschappijkritisch protest.

<Vindt u dit artikel informatief? Misschien is het dan ook een goed idee om ons te steunen. Klik hier.>