Nicole de Moor wil beter terugkeerbeleid: ‘Bij collectieve regularisatie zal ik mij nooit neerleggen’

Staatssecretaris voor Asiel en migratie Nicole De Moor (cd&v) wil haar steentje bijdragen tot de oplossing van de overlastproblemen in de Brusselse openbare ruimte. Bij het drugsgeweld zijn vaak jonge mannen in illegaal verblijf betrokken. Het project High Trouble moet het uitzetten van illegale overlastveroorzakers stroomlijnen. Maar niet alle coalitiepartners zijn te vinden voor een doorgedreven uitzettingsbeleid.

Nicole De Moor heeft al een tijdje het project High Trouble lopen met de politiezone Brussel hoofdstad. De Dienst Vreemdelingenzaken (DVZ) houdt plaatsen beschikbaar voor veelvuldige overlastplegers die criminele feiten plegen. Zij worden op voorhand geïdentificeerd door de politie. Daardoor kan de DVZ de terugkeer beter voorbereiden (identificatie door het herkomstland, bekomen van reisdocumenten, ….), en een plaats in een gesloten centrum voorbehouden. Wanneer die personen dan worden opgepakt, beslist de DVZ steeds om ze op die voorbehouden plaatsen in een gesloten centrum vast te houden. Zo heeft de politiezone zeker plaats wanneer zij overlastplegers aantreffen en willen vasthouden. De politie geeft op voorhand door welke personen voor hen absoluut problematisch zijn in een wijk.

Maar er zijn nogal wat struikelblokken. Staatssecretaris de Moor licht toe.

Heeft u een idee hoeveel mensen in Brussel illegaal verblijven? Schattingen lopen van 100.000 tot 200.000? 

Nicole De Moor: ‘Eigenlijk niet. We weten dat het over een groot aantal gaat, maar we kunnen dat niet exact weten, net omdat die mensen zich in de illegaliteit bevinden. Het is een beetje zoals vragen aan een minister van Werk hoeveel mensen er zwartwerken. Die kan dat niet weten, enkel proberen in te schatten. Met illegaal verblijf is dat hetzelfde.’

U wil inzetten op een efficiënt terugkeerbeleid, een voornemen waar uw voorgangers zoals Theo Francken (N-VA) hun tanden al op stukbeten.

‘Een efficiënt terugkeerbeleid voor mensen die hier geen verblijfsrecht hebben is noodzakelijk, maar er zijn veel hindernissen om dat ook in de praktijk uit te voeren. En dat is frustrerend.’

‘Om iemand van het grondgebied te verwijderen moeten heel veel puzzelstukken in mekaar passen. Je kan niet zomaar iemand op het vliegtuig zetten. De eerste vraag is of iemand wil meewerken. Is dat niet het geval, dan moet je die gedwongen uitzetten. Maar eerst moet je de persoon in kwestie kunnen oppakken en in een gesloten terugkeercentrum plaatsen. Je moet die kunnen identificeren, waarvoor je medewerking nodig hebt van het herkomstland. Dat moet niet enkel de nodige reisdocumenten leveren, maar ook bereid zijn die persoon terug te nemen.’

‘Als dat in orde is, moet je een luchtvaartmaatschappij vinden die op het herkomstland vliegt en bereid is mee te werken. Als de persoon zich blijft verzetten, heb je ook nog begeleiders nodig. Op dit moment zijn dat politiemensen. Soms is dat verzet van die aard dat het onveilig is om zo iemand op een normale vlucht te zetten. Dan moet je een speciale vlucht organiseren, maar veel herkomstlanden weigeren zulke vluchten toe te laten.’

‘En dan zijn er ook nog de talrijke beroepsmogelijkheden. Ellenlange procedureslagen die ze kunnen voeren om terugkeer tegen te gaan. Het is dus heel moeilijk en frustrerend, maar het is niet omdat het moeilijk is, dat het onmogelijk is. Moeilijk gaat ook, maar we moeten inzetten op al die puzzelstukken.’

Wat doet u concreet?

‘Meer capaciteit voorzien in de terugkeer-centra. Daarom bouwen we vier nieuwe gesloten centra. Maar ook inzetten op meer begeleiders bij de vluchten . Vandaag ligt er eindelijk in de plenaire vergadering een wetsontwerp voor om daarin te voorzien, na veel vertraging in de bevoegde commissies.’

‘Ook die oneindige beroepsmogelijkheden moet je tegengaan. Daarvoor is het migratiewetboek noodzakelijk. Daarmee wil ik de procedures vereenvoudigen om zo ellenlange procedureslagen tegen te gaan.’

‘Het grootste struikelblok blijft de samenwerking met de herkomstlanden. Daar kan je niet om heen. Dat zijn heel moeilijke gesprekken, die ik het afgelopen anderhalf jaar heel vaak heb gevoerd. Terugkeer is een bijzonder gevoelig onderwerp, zeker als het met dwang moet gebeuren. Je mag ook niet vergeten dat migratie voor sommige landen een belangrijke bron van inkomsten is.

‘Vandaar mijn pleidooi om daar binnen de regering beter over samen te werken. Elke minister die op missie gaat, of het nu gaat over handel, energie, veiligheid, justitie, elke minister moet terugkeer op tafel leggen. Als ik alleen ga, sta ik ook alleen met de lastige vragen. Als elke minister – of het nu gaat over economie, ontwikkelingssamenwerking of handel – mee het gesprek aangaat, hebben we een andere en ruimere context om de dialoog te voeren. Dat soort partnerschappen vormen de weg die we moeten inslaan. En dat doen we ook nog het best met de hele Europese Unie. Met 27 landen sta je sterker dan als Belgische staatssecretaris alleen. Dat is ook de ervaring van al mijn voorgangers.’

Wie werkt binnen de coalitie zo’n samenwerking tegen?

‘Dat zou u beter aan de betrokken partijen vragen. Ik begrijp niet dat sommigen niet enthousiast zijn over zo’n samenwerking. Terugkeer is nu eenmaal in het belang van ons land. Het is een kwalijke zaak dat zoveel mensen hier onwettig verblijven . Niet goed voor onze samenleving, maar ook niet voor die mensen zelf. Ze zitten vaak in de miserie en zijn het slachtoffer van uitbuiting. Een deel van hen laat zich in met criminele praktijken.’

‘Ik merk wel dat bij burgemeesters van grote steden het aanvoelen groeit dat we moeten inzetten op terugkeer, ook bij burgemeesters in Wallonië en Brussel. Ook daar hebben ze te maken met die uit de hand lopende criminaliteit. Zelfs Paul Magnette zegt nu dat we moeten inzetten op de terugkeer van criminelen in onwettig verblijf.’

Maar vanuit welke partijen komt dan binnen de regering de weerstand?

‘Er zijn partijen die het probleem willen oplossen met een nieuwe regularisatiecampagne. Dat is volgens mij het slechtste signaal dat je kan geven wanneer je moet inzetten op een effectief terugkeerbeleid.’

‘U kan best eens gaan vragen bij alle partijen wat ze vinden van een collectieve regularisatie, maar het is geen geheim dat het vooral Ecolo/Groen, PS en ten dele ook Vooruit zijn die daar voor open staan.’

U begon in 2020 al met ‘High Trouble’, een project om gekende overlastveroorzakers in samenwerking met de politie prioritair uit te zetten. Hoe gaat dat in z’n werk?

‘High Trouble gaat om een preventieve samenwerking met de politie. De DVZ krijgt jaarlijks duizenden dossiers binnen van de politie over mensen in onwettig verblijf die ze aantreffen bij een actie. De DVZ moet dan telkens nagaan wie dat is, vanwaar die komt en moet dan een hele keten in gang zetten om identificatie en uitzetting mogelijk te maken.’

‘Voor de grootste overlastplegers werken we binnen High Trouble omgekeerd. De politie identificeert hen en geeft alle gegevens door aan de DVZ. Die kan dan anticiperend werken en al het voorbereidende werk uitvoeren: contact leggen met het herkomstland en een uitzetting voorbereiden. Voor die overlastplegers houden we in de gesloten terugkeercentra ook prioritair een aantal plaatsen vrij. Als de politie dan in actie komt op het terrein kunnen die mensen ogenblikkelijk in een terugkeertraject.’

‘Door doelgericht in te zetten op die grootste overlastplegers slagen we er in om hen van de straat te halen. Zo hebben we in Brussel al 109 mensen kunnen vasthouden. Van die 109 zijn er ook 67 effectief van het grondgebied verwijderd en teruggestuurd naar het herkomstland.’

‘Ik zou natuurlijk liever zien dat 100% effectief wordt teruggestuurd, maar daar lopen we terug vast op procedures die ze opstarten, tegenwerking van het herkomstland of uitermate hard, agressief fysiek verzet waardoor het onmogelijk is om die mensen op een normale lijnvlucht te zetten.’

‘U heeft nu een beeld van alle problemen waarmee we te maken hebben. Maar dat betekent niet dat we het moeten opgeven. Moeilijk gaat ook. De oplossing voor een moeilijk terugkeerbeleid die sommige partijen voorstellen, is regularisatie. Dat is iets waar ik me nooit bij zal neerleggen.’