Nieuwe veiligheidsakkoorden tussen VS, VK en Australië verontrusten Peking

Dat het Europees Parlement op 16 september met een overweldigende meerderheid het rapport van Hilde Vautmans goedkeurde, een rapport dat de verhoudingen van Europa met de Volksrepubliek China flink op de korrel neemt, daar zal Xi Jinping wellicht niet van wakker liggen. Europa is een reus(je) op lemen voeten en Ursula von der Leyen mag dan wel verbaal flink uithalen maar zolang het bij loze dreigementen blijft is ook dat oké voor de nieuwe Grote Roerganger.

AUKUS

Wat hem ongetwijfeld wél kopzorgen zal baren is het nieuws dat nog geen 24 uur eerder, op 15 september, in het Witte Huis in Washington werd publiek gemaakt.  De Verenigde Staten hebben er bij monde van presiden Biden de start aangekondigd van een veiligheidspartnerschap met Groot-Brittannië en Australië in een klaarblijkelijke poging om de assertiviteit van de Chinese Volksrepubliek tegen te gaan.

‘We zetten opnieuw een historische stap om de samenwerking tussen alle drie onze landen te verdiepen en te formaliseren, omdat we allemaal de noodzaak erkennen om op de lange termijn vrede en stabiliteit in de Indo-Pacific te verzekeren’, zei president Joe Biden in het Witte Huis, met zijn Britse en Australische collega’s die virtueel aanwezig waren. Dit samenwerkingsverband zal de naam “AUKUS” dragen, dat verwijst naar de namen van de drie betrokken naties.

Vliegdekschip Queen Elisabeth

Deze laatste ontwikkeling komt – toeval of niet – net op het ogenblik dat Groot-Brittannië zijn betrokkenheid in  de regio opvoert, onder meer door de recente inzet van zijn vliegdekschip Queen Elisabeth in de Stille Oceaan. Terwijl Australië en China de laatste tijd hun betrekkingen steeds slechter hebben zien worden door aanslepende en opflakkerende geschillen over handel en andere kwesties.

Het was niet echt verwonderlijk dat Peking meteen in scherpe bewoordingen het gezamenlijke initiatief veroordeelde. Een woordvoerder van de Chinese ambassade in de Verenigde Staten zei dat de drie landen ‘geen uitsluitingsblokken mogen bouwen die gericht zijn op of schade toebrengen aan de belangen van derden’.  Een hoge ambtenaar uit de Biden-administratie repliceerde prompt door te benadrukken dat het nieuwe partnerschap  niet gericht is op of tegen een specifiek land, maar gaat over het bevorderen van de strategische belangen van de groep, het handhaven van de internationale, op regels gebaseerde orde en het bevorderen van vrede en stabiliteit in de Indische en Stille Oceanen. ‘Dit is een aanvulling op de lopende en bestaande veiligheids- en politieke partnerschappen, en het is bedoeld om een ​​boodschap van geruststelling en vastberadenheid te sturen om een ​​sterke afschrikkende houding in de 21e eeuw te handhaven’, zei de functionaris.

Nucleaire onderzeeërs voor Australië

In het kader van het nieuwe partnerschap zullen de drie landen een diepere en bredere uitwisseling van informatie en technologie bevorderen en de gezamenlijke defensiecapaciteiten en interoperabiliteit verbeteren, waarbij de initiële focus ligt op cyberbeveiliging, kunstmatige intelligentie en kwantumtechnologieën. Volgens de drie leiders zou een eerste inspanning erop gericht zijn om binnen een termijn van anderhalf jaar een constructie op te zetten die Australië in staat moet stellen nucleaire onderzeeërs voor zijn marine te verwerven.

In een afzonderlijke verklaring zei de Australische regering dat het de levering van ’ten minste acht’ van dergelijke onderzeeërs overweegt als onderdeel van die inspanning. De Amerikaanse hogere functionaris benadrukte het belang van het delen met Australië van de  ‘uiterst gevoelige’ nucleaire voortstuwingstechnologie van de VS. Groot-Brittannië was tot nu toe het enige andere land ter wereld dat bekend is met de Amerikaanse technologie. Het gevolg van een bilaterale overeenkomst uit 1958, die nu in feite wordt herbevestigd.

Wateren waar China aanspraak op maakt…

Het spreekt vanzelf dat Peking niet écht zit te wachten op de versterking van de Australische maritieme capaciteit en al zeker niet van de duikbootvloot. Onderzeeërs aangedreven door een kernreactor zullen Australië in staat stellen hun duikboten beduidend stiller en voor langere tijd en dus efficiënter dan voorheen in te zetten. Ook in wateren waar de Chinezen aanspraak op maken…

De Australische premier Scott Morrison benadrukte in zijn commentaar op dit historische samenwerkingsakkoord dat zijn land ‘niet streeft naar het verwerven van kernwapens of het opzetten van een civiele nucleaire capaciteit’. ‘En we zullen aan al onze nucleaire non-proliferatieverplichtingen blijven voldoen’, zei hij, maar of dergelijke belofte Peking zal geruststellen is nog maar de vraag…

De Britse premier Boris Johnson zei : ‘het is een gewichtige beslissing  voor elk land om het formidabele vermogen te verwerven om kernonderzeeërs te bezitten en – misschien even belangrijk – voor een andere staat om haar te hulp te komen’. Johnson  beklemtoonde verder ‘Maar Australië is een van onze oudste vrienden, een verwante natie en een mededemocratie, en een natuurlijke partner in deze onderneming’.

Biden eindelijk wakker?

Van in totaal zes landen – de Verenigde Staten, Rusland, Groot-Brittannië, Frankrijk, China en India – is bekend dat ze kernonderzeeërs hebben. Het zijn allemaal nucleair bewapende landen. Volgens een rapport van het Amerikaanse ministerie van Defensie uit 2020 over de militaire macht van de Volksrepubliek China, bezitten de maritieme strijdkrachten van het Volksbevrijdingsleger, zes nucleair aangedreven aanvalsonderzeeërs en vijftig dieselaangedreven aanvalsonderzeeërs. De mogelijke komst van ‘ten minste’ acht nucleair aangedreven Australische duikboten wordt dan ook door Peking als een potentiële bedreiging gezien.

Het begint er dus – eindelijk – op te lijken dat de Biden-administratie is wakker geschoten en zich aan het opmaken is om de geo-strategische aanspraken van de Volkrepubliek China een halt toe te roepen. En dat is niets te laat want Xi’s ‘Nieuwe Tijdperk’-doctrine gaat hand in hand met territoriale aanspraken die voor het Westen onaanvaardbaar zijn.

AUKUS, waarvan de drie landen zeggen dat het ook gericht zal zijn op het bevorderen van een diepere integratie van industriële basissen en toeleveringsketens, is het nieuwste multilaterale kader waar de Biden-regering naar streeft te midden van de toenemende concurrentie met China op gebieden zoals het leger, de economie en de technologie. Het nieuwe samenwerkingsakkoord is slechts een stap in een groter plan om sterkere  bilaterale partnerschappen met de  traditionele veiligheidspartners van de VS in Azië – Japan, Zuid-Korea, Thailand, de Filippijnen – uit te bouwen maar ook  en tot frustratie van Peking met  nieuwe partners zoals India, Vietnam.