Breng verkiezingswaarneming niet in diskrediet

Verkiezingswaarnemingen, een inleiding

Verkiezingswaarnemingsmissies zijn een belangrijke taak van de OVSE. Vaak zijn ze de enige betrouwbare graadmeter voor verkiezingen. Hoe verliep de stembusgang in een bepaald land en hoe is het er gesteld met de democratie? Het OVSE-verslag zal het u vertellen. Om te garanderen dat de keuze van de bevolking gerespecteerd wordt en kandidaten een eerlijke kans krijgen stelt de OVSE teams samen uit verschillende landen. Niet enkel wordt zo de onafhankelijkheid en objectiviteit gegarandeerd, ook voor de waarnemers is het een verrijkende en verbindende oefening.

OVSE-verkiezingswaarnemingen bestaan eigenlijk uit twee teams. Eén team neemt de voorbereidingen op de verkiezingen op langere termijn waar. Meestal gebeurt dit een kleine twee maand vóór de eigenlijke verkiezingsdatum. Dit team bestaat uit experts van de Office for Democratic Institutions and Human Rights (ODIHR). Het betreft hier dus geen politici.

Tijdens het verkiezingsweekend zelf stuurt de OVSE een grotere zending, die onder meer bestaat uit parlementairen van de verschillende OVSE-lidstaten. Ik heb zo al verscheidene malen de eer gehad de stembusgang in verschillende landen op te volgen. Deze teams bestaan dus wél uit politici. De experts van ODIHR briefen hen over hun bevindingen. Zo wist ik tijdens de presidentsverkiezingen in Rusland in 2018 dat ik niet veel fraude zou merken tijdens de stembusgang zelf. ODIHR had namelijk gemeld dat het grootste deel van het gemorrel aan de verkiezingen in de aanloop er naar toe plaatsvond: beperkte zendtijd voor oppositiekandidaten, schimmige regels voor volmachten en stemmen in je oude kiesdistrict etcetera…

De inzet in Oekraïne

Begin februari, ter voorbereiding van de Oekraïense presidentsverkiezingen stuurt de organisatie dus een team van experten uit naar Oekraïne. Tegen de achtergrond van een aanslepende burgeroorlog, een bezette Krim, bikkelharde confrontaties op de zee van Azov, aanhoudende economische problemen, corruptie en de bevolking die haar geloof in de democratie verliest, dingen daar maar liefst 44 kandidaten mee naar het presidentschap.

Dit is misschien een weinig rooskleurig, misschien iets te dramatisch beeld, maar het benadrukt de torenhoge inzet van deze verkiezingen. Niet alleen voor de Oekraïners, maar ook voor de rest van Europa is het belangrijk dat de spiraal van chaos, geweld en corruptie eindelijk doorbroken wordt. In een land als Oekraïne, waar de president nog steeds zeer veel macht heeft, is de keuze voor een sterke hervormingsgezinde roerganger dus cruciaal. En als we iets uit Maidan geleerd hebben, ook een leider die het volle vertrouwen van de burger geniet.

Nochtans weigert Oekraïne, gemotiveerd door de aanhoudende spanningen, om de Russische leden van het OVSE-team toe te laten. Een serieuze domper op de werking en samenhang van de organisatie. Als andere landen die lijn zouden doortrekken en men niet meer gelooft dat de OVSE in kan staan voor haar waarnemers, ongeacht hun herkomst, en de hoogst mogelijke integriteit kan garanderen, dan luidt dat eigenlijk het eind van de organisatie in.

Ter vergelijking

Hoe pakken andere landen dit aan? Bij de recente Russische presidentsverkiezingen, die ik mee opvolgde, waren er ook Oekraïense waarnemers aanwezig. Kiev had zelfs gezorgd voor een evenwicht tussen haar Oekraïens- en Russischtaligen. Ook Georgië, dat minstens zoveel overhoop ligt met Rusland als Oekraïne, liet in 2018 bij de presidentsverkiezingen Russische waarnemers toe. Moldavië maakte geen bezwaar tegen Russische waarnemers, ondanks de Russische rol in de bezetting van Transnistrië. Het enige land dat recent weigerde om waarnemers toe te laten was Turkije. In 2018 lieten zij een Duits en een Zweeds parlementslid het land niet in wegens vermeende banden met de Koerdische PKK. Het land kreeg hiervoor bakken kritiek over zich heen.

Dat een Europese meerderheid meegaat in de Oekraïense weigering is eigenlijk verkeerd. Men laat zich sterk leiden door anti-Russische sentimenten en frustraties over het uitblijven van de uitvoering van het Minsk II – akkoord. En hoewel dit geen onbegrijpelijke reactie is, lijkt men zich te weinig te realiseren dat men de enige regionale organisatie treft die nog kan opereren in het gebied.

OVSE-lidstaten zullen zich er moeten bij neerleggen dat voor wat betreft de teamleden die door de organisatie worden uitgestuurd, hun statuut van waarnemer hun nationaliteit overstijgt. Enkel een OVSE die ongehinderd kan functioneren biedt een waarborg voor onafhankelijkheid en onpartijdigheid bij het beoordelen over de verkiezingen. Nu hun geloofwaardigheid in twijfel trekken versterkt enkel het wantrouwen en brengt oplossingen voor conflicten niet dichterbij, integendeel.